Lale Orta
Lale Orta (d. 1 Ocak 1960, İstanbul), eski Merkez Hakem Kurulu başkanı, Türk futbolcu, antrenör, futbol hakemi ve akademisyendir.
| Kişisel bilgileri | ||
|---|---|---|
| Doğum tarihi | 1 Ocak 1960 | |
| Doğum yeri | İstanbul, Türkiye | |
| Hakemlik görevi | ||
| Yıl | Turnuva | Görevi |
| 3. Lig 2. Lig 1. Lig Süper Lig Türkiye Kupası |
Hakem Hakem Hakem Hakem Hakem | |
Türkiye'nin ilk kadın futbol antrenörü ve ilk kadın futbol hakemidir. Yirmi yıl erkek liglerinde futbol hakemliği yaptı, profesyonel ve amatör bin beş yüzün üzerinde maç yönetti.[1] 2000 yılında tamamladığı doktora tezi ile ülkenin ilk kadın futbol doktoru unvanını aldı. Dünyadaki FIFA kokartlı ilk kadın hakemlerden biri olan Orta, 60 uluslararası maç yönetmiştir.[2] Futbolun yanı sıra toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda çalışmaları ile tanınır.
Yaşamı
değiştir1960 yılında İstanbul'da doğdu. Ailesi onu on bir yaşında spora yönlendirdi.[3] Bir süre Vefa Kulübü'nde basketbol oynadıktan sonra Türkiye'nin ilk kadın futbol kulübü olan Dostluk Spor Kız Futbol Kulübü'nde futbola başladı.
Dostluk Spor' da 1976-1989 yılları arasında futbol oynadı.[4] Kulüpte kalecilik ve kaptanlık yaptı. Yükseköğrenimini 1986 yılında Marmara Üniversitesi'nin İşletme Bölümü'nde tamamladı.
1985 yılında antrenörlük kurslarına devam etti, kursu birincilikle bitirerek[5] Türkiye'deki ilk futbol antrenörü kadın oldu. Antrenörlük eğitimi sırasında futbol hakemliği eğitimi aldı. Futbol hakemliği kariyerine erkek liglerinde devam etti. İlk olarak Eyüp stadında bir maç yönetti.[6] Türkiye profesyonel 1., 2. ve 3. liginde futbol maçı yöneten ilk kadın oldu. Birinci lig seviyesinde yardımcı olarak yönettiği ilk maç, 20 Mayıs 1990 günü oynanan Galatasaray-Sarıyer maçı idi. Hakem olarak ilk Süper Lig maçı ise 1999 yılında oynanan Sakaryaspor - Ankaragücü maçı idi.
Marmara Üniversitesi'nin Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu'nun, spor yönetimi yüksek lisans programında eğitimine devam eden Orta, “Türk Spor Teşkilatı İçinde Futbol Hakemliği Statüsü" konulu tezi ile yüksek lisans eğitimini 1993'te tamamladı.
1995 yılında, Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) tarafından 27 ülkeden seçilmiş 54 kadın hakem arasına girerek dünyadaki ilk FIFA kokartlı kadın hakemlerden birisi oldu. Hakemliği bırakana kadar 60 uluslararası maç yönetti.
2000 yılında “Dünyada ve Türkiye’de Futbol Organizasyonları üzerine Analitik Bir Yaklaşım” başlıklı tezi ile doktor unvanı aldı ve böylece Türkiye'de futbol hakkında doktora tezi yazan ilk akademisyen kadın oldu.[7]
Akademik kariyerine İstanbul Teknik Üniversitesi'nde (1998-2003) ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nin Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü'nde öğretim üyesi (2003-2009) olarak devam etti.[8] 2009'da Okan Üniversitesi'nde Spor Bilimleri Bölümü başkanlığını üstlendi. 2020 yılında profesör unvanını aldı.
2014 yılında Cumhuriyet Halk Partisine üye oldu ve rozetini Kemal Kılıçdaroğlu taktı. 2015 yılında CHP'den milletvekili aday adayı oldu.[9][10]
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK)'nde, Türkiye Faal Futbol Hakemleri ve Gözlemcileri Derneği'nde, TFF Merkez Hakem Kurulunda çeşitli görevler yaptı. UEFA'da Delege ve Hakem Gözlemciliği (2006-2009) ile UEFA Hakem Eğitimciliği (2006-2007) yaptı.[8]
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından kadınların spora katılması konusunda öncü rol üstlenen kişi ve kurumlara verilen "Kadın ve Spor 2002 -Avrupa Kıtası Büyük Ödülü"' ne değer görüldü. 2003 yılında, UEFA tarafından Avrupa kıtasındaki en iyi 17 hakemden biri olarak seçildi. 21 Mayıs 2005 tarihinde Almanya'nın Postdam kentinde Almanya (Djugarden) ve İsveç (Alvsjö) takımları arasında oynanan UEFA Kupası Kadınlar Final Maçı'nı yönetti. İsmi, Küçükçekmece Stadı'nda hakem odasına verilmiştir.[11]
Ocak 2023'te, Orta, Türkiye Futbol Federasyonu Merkez Hakem Kurulu Başkanlığına seçildi.[12]
Ödülleri
değiştir- 1995 Ocak Ayı Renault Mais Şeref Kürsüsü Ödülü
- 1995 Aralık Ayı Renault Mais Şeref Kürsüsü Ödülü
- 2002 Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Kadın ve Spor Ödülü
- 2002 Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Kadın ve Spor Avrupa Kıtası Ödülü
- 2006 Gökçe Karataş Vakfı “Yılın Spor Adamı” Ödülü
- 2008 Uluslararası İş'te Kadın Kongresi “İlk’ler Kategorisi” Ödülü
- 2012 Türkiye Futbol Adamları Derneği, Yılın Futbol Hakemi/Gözlemcisi Dalı Ödülü
- 2015 Elele & Avon Yılın Kadın Sporcusu Adayı
Kaynakça
değiştir- ^ Şahin, Ali (16 Ağustos 2019). "İlk kadın hakem!". Yenidonem.com.tr. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ A.A. "Lale Orta hakemliği bıraktı". Hürriyet. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "Futbolda kalıpları yıkan kadın: Lale Orta". www.gazetekadikoy.com.tr. 26 Kasım 2020. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "Tarihçe". Dostluk Spor Kulübü. 24 Kasım 2015. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ Çelik, Ece (6 Aralık 2021). "Vazgeçmeyen Kadınlar:Oyunu yöneten kadın". Hürriyet. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ DEMİR, Tülay. "Lale Orta: Erkek hakem hatası kabul edilir de benimki edilmez!". Hürriyet. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "Lale Orta'ya "doktor" unvanı". Ntv.com.tr. 16 Ocak 2000. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ a b "Yönetim Kurulu – KASFAD". 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "Eski Hakem Lale Orta, CHP'den Aday Adayı". 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023.
- ^ "Yeşil sahalardan Meclis'e en sürpriz isim". 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023.
- ^ Arslan, Ercan (1 Ekim 2017). "Ezber bozan futbol gönüllüsü: Lale Orta". Milliyet. 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ "Yeni MHK Başkanı, Türkiye'nin ilk kadın futbol antrenörü Lale Orta oldu". T24. 29 Ocak 2023. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
değiştir- 1989-1990 34. Hafta Galatasaray-Sarıyer maçı (ilk kadın futbol hakemli maç) 1 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sabah Gazetesinde, hakemliği bırakması ile ilgili haber15 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.