Lav domları

Lav domları veya Lav domu, riyolit, dasit ve trakit gibi asit karakterdeki çok yapışkan ve yoğun lavların,içinden çıktıkları bacanın ağız kısmında meydana getirdikleri kubbe şeklindeki tepelerdir.

Volkanik domlar genellikle bacanın ağzına yükselen lav kütlesinin basınç nedeniyle iç kısmından şişmesiyle oluşmaktadır. Bunun dışında peş peşe çıkan lavların içten ya da dıştan üst üste yığılmalarıyla veya katılaşmış baca tıkacının alttan gelen basınçlarla yukarıya doğru itilmesi gibi yollarla da domlar meydana gelmektedir. Yükseklikleri genellikle birkaç yüz metreyi bulabilir.^[1]

Lakolitlerin üstünde yer alan tortul katmanların yükselmesiyle oluşan domlar bunlara örnek oluşturur.

Kriptovolkanik dom

Mono–Inyo Kraterlerinde bir riyolit kubbe örneği.

Bazı domlar yerin derin bölümlerinde serbest kalan volkanik gazların basıncı sonucu üstte yer alan katmanların kıvrılmalarıyla oluşur. Bunlara kriptovolkanik dom denir. Bu domların çekirdeğinde magmatik kaya bulunmaz.

Lav kubbeleri

St. Helens Yanardağında bir lav kubbesi krateri.

Bunlara kümülodom ya da ekstrüzif kümbez adları da verilir.Lav kubbeleri çabuk katılaşan ağdalı magma türlerine bağlı olarak ortaya çıkan reliyef formlarıdır. Asit lavlar akışkan olmadıklarından çevreye yayılamazlar; tersine, kubbemsi yığın olarak katılaşıp kalırlar. Böylece magma bir karnabahar ya da mantar görünümü kazanır. Lav kubbesi bazen subvolkanik bir formasyon olarak ortaya çıkar ve hatta tavan katmanlarını da kubbeleştirmiş olabilir. Böyle subvolkanik domlar ancak üzerlerindeki örtü aşındıktan sonra ortaya çıkarlar. Örneğin; Afyonkarahisar kalesinin üzerinde bulunduğu trakit kütlesi olasıdır ki, böyle olmuş subvolkanik bir lav kütlesinin sonradan aşınmalarla ortaya çıkmış kafa bölümüdür.

Kaynakça

Özel

^ Fink, Jonathan H., Anderson, Steven W. (2001), "Bernard Lewis", Sigursson, Haraldur (Ed.), Encyclopedia of Volcanoes, Academic Press, ss. 307-319.

Genel

Prof. Dr. M. Yıldız, Hoşgören. Jeomorfoloji'nin ana çizgileri II. 3. baskı. İstanbul: Çantay Kitabevi, 2003. s.107-108
Prof. Dr. Emrullah, Güney. Yerbilim 2 Jeomorfolojisi. 1. Baskı. Yayınevi:Literatür Yayıncılık, 2011. s.70-187

Dış bağlantılar

Küresel Volkanizma Programı: Lav Kubbeler 31 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
USGS Foto Volkan terimleri sözlüğü: Lav kubbe 16 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[eov-1] Fink, Jonathan H., Anderson, Steven W. (2001), "Bernard Lewis", Sigursson, Haraldur (Ed.), Encyclopedia of Volcanoes, Academic Press, ss. 307-319.

[1]