Lazca dilbilgisi

Lazca bir Güney Kafkas dilidir. Bazı durumlarda Zan dilinin güney lehçesi olarak kabul edilir, bu durumda kuzey lehçe de Megrelce olur.

Günümüzde, Lazcanın konuşulduğu alanlar Gürcistan'ın Helvaçauri belediyesine bağlı Sarpi köyünden Rize ilinin Pazar ilçesine kadar uzanır. Lazca, aynı zamanda 1878-1879 yıllarındaki sürgünden kaçan Lazların yerleştiği Türkiye'nin batısındaki bazı köylerde de konuşulur. Gürcistan'da, Sarpi köyü haricinde, Abhazya'da Lazca konuşan başka köyler de vardı. Fakat günümüzde hala konuşan insanların kalıp kalmadığı bilinmemektedir.

Lazca üç lehçeye ayrılmıştır: Khopa-Chkhala (Hopa-Borçka), Vitze-Arkabe (Fındıklı-Arhavi) ve Atina-Artasheni (Pazar-Ardeşen). Diyalektik sınıflandırma temel olarak fonetik özelliklerle belirlenir. Daha spesifik olarak, belirleyici unsur, Kartvelian foneminin refleksleridir ([qʼ]). Bu ses, yalnızca Khopa-Çkhala diyalektinde kullanılır ancak Vitze-Arkabe ve Atina-Artasheni lehçelerinde farklı yansımaları vardır.

Ses bilgisi ve yazma sistemi

Sesli harfler

Lazca beş ünlü sesten oluşur: a, e, i, o, u.

*Lazcada ünlü harfler tablosu*
	ön	arka
	ön	dudak dışı	dudak ünsüzü
yüksek	i [i]		u [u]
orta	e [ɛ]		o [ɔ]
alçak		a [ɑ]

Sessiz harfler

Lazcadaki ünsüz bileşimleri diyalektik olarak değişir. Khopa-Chkhala lehçesinde tam ses kümesi vardır, ancak Vitze-Arkabe ve Atina-Artasheni lehçelerinde küçük dil ile alakalı gırtlaksı bir ses olan q sesi yok olmuştur.

*Lazcada ünsüz harfler tablosu*
	duraklamalar			yarı kapantılı ünsüzler			sürtünmeli sessiz harfler		geniz sessleri	liquids	yarı ünlüler
	sesli	sessiz		sesli	sessiz		sesli	sessiz
	sesli	gırtlaksı sesler	soluklu sesler	sesli	gırtlaksı sesler	soluklu sesler	sesli	sessiz
dudak ünsüzü	b [b]	p̌ [pʼ]	p [p]				v [v]	f [f]	m [m]
dişsel	d [d]	t̆ [tʼ]	t [t]	ž [d͡z]	ǯ [t͡sʼ]	ʒ [t͡s]	z [z]	s [s]	n [n]	l [l]
diş yuvası				c [d͡ʒ]	ç̌ [t͡ʃʼ]	ç [t͡ʃ]	j [ʒ]	ş [ʃ]		r [r]	y [j]
damaksıl	g [ɡ]	ǩ [kʼ]	k [k]				ğ [ɣ]	x [x]
küçük dilsel		q [qʼ]					ğ [ɣ]	x [x]
gırtlaksı								h [h]

Fonetik süreçler

Küçük dilsel q sesinin değişimi

Gırtlaksız küçük dil sesi olan q, sadece Khopa-Chkhala lehçesinde v ve l ünsüzlerinden önce kullanılır. Bu sesin varlığı aynı zamanda gırtlaksı duruşlarla kanıtlanır ve birkaç kelimede geçer, p̌qorop (Ben severim smb./sth.); ǩqorop (Ben seni seviyorum); t̆qubi (ikizler), ǯqv-/ǯqvin- (uzlaştırmak); ç̌qint̆i (taze yumuşak ve olgunlaşmamış) bu kelimelere örnektir. Ama çoğu durumda, *t̆q → t̆ǩ; *ǯq → ǯǩ; *ç̌q → ç̌ǩ ses dönüşümleri gerçekleşir.

Vitze-Arkabe lehçesinde, *q → ǩ ünsüz değişimi gerçekleşir ("olmak" anlamına gelen ovapu ← *oqvapu fiili istisnadır). İlk ön sesli harf ve ara vokallerde *q → ∅ değişimi gerçekleşir.

Atina-Artasheni lehçesinde:

İlk ön sesli harf durumlarında q → ∅ değişimi gerçekleşir. ör. *qoropa → oropa "sevmek", *qona → ona "mısır tarlası" vb.
Ara vokallerde *q → y/∅ değişimi gerçekleşir. ör. *loqa → *loʔa → loya/loa "tatlı", *luqu → *luʔu → luu "lahana" vb.
Kelime başlangıcında qv → ǩv/v değişimi gerçekleşir. ör. qvali → ǩvali/vali "peynir, *qvaci → ǩvaci/vaci "testis" vb.
Sesli vokallerde qv → y değişimi gerçekleşir. ör. *oqvapu → oyapu "olmak", *iqven → iyen "o olacak" vb.
Geriye kalan tüm durumlarda q → ∅ değişimi gerçekleşir.

Regresif asimilasyon

En yaygın türleri:

Regresif seslendirme değişimleri:
- s → z
- t → d
- k → g
- ş → j
- ç → c
- p → b
Regresif sertleşme:
- b → p
- g → k
Regresif gırtlaklaştırma
- b → p̌
- p → p̌
- g → ǩ

Ünsüzlerin yok olması

İki tane n sessiz harfini içeren bazı morfolojik bağlamlarda, "n" harfi yalnızca sesli harfle ayrılır. İlk "n" harfi yok olur. miqonun → miqoun (Benim {herhangi bir nesne} var), iqvasinon → iqvasion (o yapacak), mulunan → *muluan → mulvan (Onlar geliyorlar).

Bir başka yok olma, deǩiǩe → deiǩe (dakika) kelimesinde gerçekleşir. Arapçadaki دقيقة daqīqa kelimesi de [q] sesini içerir. Ancak Lazcada q sesi yukarıdaki gibi belirsizdir.

Sesli vokallerdaki r sesinin düşmesi

Bu değişim Khopa-Chkhala ve Vitze-Arkabe lehçelerinde görülür. r → y → ∅ değişimi gerçekleşir.

Yarı kapantılı ünsüze dönüşme

Atina-Artasheni lehçesinde, kelimede damaksıl ön sesli harfler olan e ve i ile kayma ünsüzü olan y kullanıldığında aşağıdaki harflerde yarı kapantılı ünsüze dönüşme gerçekleşir:

g → c
ǩ → ç̌
k → ç

Alfabe

1928 yılında basılmış bir Lazca gazete

Lazca, Gürcü alfabesi ya da Latin alfabesi ile yazılabilir.(Türkçede kullanıldığı gibi, ancak belirli Lazca ekleri ile).

Gürcüce (Mkhedruli)	Latin (Türkiye)	Latin (Ender)	IPA
Ortografik alfabeler		Transkripsiyon
ა	a	a	[ɑ]
ბ	b	b	[b]
გ	g	g	[ɡ]
დ	d	d	[d]
ე	e	e	[ɛ]
ვ	v	v	[v]
ზ	z	z	[z]
თ	t	t	[t]
ი	i	i	[i]
კ	ǩ, veya kʼ	ḳ	[kʼ]
ლ	l	l	[l]
მ	m	m	[m]
ნ	n	n	[n]
ჲ	y	y	[j]
ო	o	o	[ɔ]
პ	p̌, veya pʼ	ṗ	[pʼ]
ჟ	j	ž	[ʒ]
რ	r	r	[r]
ს	s	s	[s]
ტ	t̆, veya tʼ	ṭ	[tʼ]
უ	u	u	[u]
ფ	p	p	[p]
ქ	k	k	[k]
ღ	ğ	ɣ	[ɣ]
ყ	q	qʼ	[qʼ]
შ	ş	š	[ʃ]
ჩ	ç	č	[t͡ʃ]
ც	ʒ, veya з ^[1]	c	[t͡s]
ძ	ž, veya zʼ	ʒ	[d͡z]
წ	ǯ, veya зʼ ^[1]	ċ	[t͡sʼ]
ჭ	ç̌, veya çʼ	č’	[t͡ʃʼ]
ხ	x	x	[x]
ჯ	c	ǯ	[d͡ʒ]
ჰ	h	h	[h]
ჶ	f	f	[f]

Dilbilgisel durumlar

Lazcada ismin sekiz farklı hali vardır. Bunlar; yalın, kılıcısız, datif, genitif, latif, ablatif ve kullanımı bittiği düşünülen zarf halidir.

	İşaret
Yalın	-i/-e
Kılıcısız	-k
Datif	-s
Genitif	-iş
Latif	-işa
Ablatif	-işe
Enstrümental	-ite
Zarf	-ot

Sıfat çekimleri örneği

	İşaret	Kök: mcveş- ("eski")
Yalın	-i	mcveş-i
Kılıcısız	-k	mcveş-i-k
Datif	-s	mcveş-i-s
Genitif	-iş	mcveş-iş
Latif	-işa	mcveş-işa
Ablatif	-işe	mcveş-işe
Enstrümental	-ite	mcveş-ite
Zarf	-ot	mcveş-ot

İsim çekimleri örneği

	İşaret	Stem: ǩoç- ("adam")
Yalın	-i	ǩoç-i
Kılıcısız	-k	ǩoç-i-k
Datif	-s	ǩoç-i-s
Genitif	-iş	ǩoç-iş
Latif	-işa	ǩoç-işa
AbLatif	-işe	ǩoç-işe
Enstrümental	-ite	ǩoç-ite
Zarf	-ot	n/a

İsimler

Diğer Güney Kafkas dillerinde olduğu gibi Lazcada da isimler ve objeler ikiye ayrılır:

'Akıllı' varlıklar. Bu varlıklar mi? (kim?) sorusu ile bulunur.
'Akıllı olmayan' varlıklar. Bu varlıklar mu? (ne?) sorusu ile bulunur.

İsim sınıflandırma şeması

Somut			Soyut
Canlı		Cansız
İnsan ve insan benzeri canlılar (ör. Allah, tanrılar, melekler)	Hayvan	Cansız fiziksel objeler	Soyut objeler
Akıllı	Akıllı olmayan
mi? ("kim?")	mu? ("ne?")

Sayılar

Birkaç fonetik farklılık dışında Lazcadaki sayılar Megrelcedeki sayılar ile aynıdır. Sayı sistemi Gürcücede olduğu gibi vigesimaldır.

Nicel sayılar

Lazcadaki nicel sayıların büyük çoğunluğunun kökü Proto-Kartvelian dillerine dayanır. Sadece ar(t) (bir) ve eči (yirmi), Zan dili ve Gürcüce deki düzenli fonetik refleksler olan Karto-Zan kronolojik düzeyi için yeniden yapılandırılmıştır. Silya (bin) sözcüğü Pontus Rumcasından alınmıştır ve orijinal Lazcada vitoši olarak geçer.

Lazcadaki nicel sayıların Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile karşılaştırılması

	Lazca	Megrelce	Gürcüce	Svanca
1	ar(t)	arti	erti	ešxu
2	jur/cur	žiri/žəri	ori	yori
3	sum	sumi	sami	semi
4	otxo	otxi	otxi	oštxw
5	xut	xuti	xuti	woxušd
6	anşi	amšvi	ekvsi	usgwa
7	şkvit	škviti	švidi	išgwid
8	ovro	ruo	rva	ara
9	çxoro	čxoro	cxra	čxara
10	vit	viti	ati	ešd
11	vitoar	vitaarti	tertmeṭi	ešdešxu
12	vitojur	vitožiri	tormeṭi	ešdori
13	vitosum	vitosumi	cameṭi	ešdsemi
14	vitotxo	vitaantxi	totxmeṭi	ešdoštx
15	vitoxut	vitoxuti	txutmeṭi	ešdoxušd
20	eçi	eči	oci	yerwešd
21	eçidoar	ečdoarti	ocdaerti	yerwešdiešxu
30	eçidovit	ečdoviti	ocdaati	semešd
40	jurneçi	žaarneči	ormoci	woštxuešd
50	jurneçidovit	žaarnečdoviti	ormocdaati	woxušdešd
60	sumeneçi	sumoneči	samoci	usgwašd
70	sumeneçidovit	sumonečdoviti	samocdaati	išgvidašd
80	otxoneçi	otxoneči	otxmoci	arašd
90	otxoneçidovit	otxonečdoviti	otxmocdaati	chxarašd
100	oşi	oši	asi	ašir
101	oşi do ar	ošarti	aserti	ašir i ešxu
102	oşi do jur	ošžiri	asori	ašir i yori
110	oşi do vit	ošviti	asati	ašir i ešd
200	juroşi	žiroši	orasi	yori ašir
500	xutoşi	xutoši	xutasi	woxušd aršir
1000	şilya/vitoşi	antasi	atasi	atas
1999	şilya çxoroş otxoneçdovit̆oçxoro	antas čxoroš otxonečdovitočxoro	atas cxraas otxmocdacxrameṭi	atas čxara ašir chxarašd chxara
2000	jurşilya	žiri antasi	ori atasi	yori atas
10000	vit şilya	viti antasi	ati atasi	ešd atas

Sıra sayıları

Lazcada sıra sayıları ma-...-a eklerinin arasına konulur. Megrelcede ise sayılara -n eki eklenir. Ma-...-a ekleri Proto-Kartvelian dillerinden alınmıştır. (Gürcüce me-...-e' ve Svanca me-...-e)

Sıralı sayılarını türetme kuralı

Lazca	Megrelce	Gürcüce	Svanca
ma-SAYI-a(ni)	ma-SAYI-a	me-SAYI-e	me-SAYI-e

Lazcadaki sıra sayılarının Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile karşılaştırılması

	Lazca	Megrelce	Gürcüce	Svanca
1.	maartani	ṗirveli	ṗirveli	manḳwi
2.	majura(ni)	mažira	meore	merme
3.	masuma(ni)	masuma	mesame	meseme
4.	maotxa(ni)	maotxa/mantxa	meotxe	meuštxwe
5.	maxuta(ni)	maxuta	mexute	meuxušde
6.	maanşa(ni)	maamšva	meekvse	meusgwe
7.	maşkvita(ni)	maškvita	mešvide	meyšgwide
8.	maovra(ni)	maruo	merve	meare
9.	maçxora(ni)	mačxora	mecxre	meyčxre
10.	mavita(ni)	mavita	meate	meyšde
11.	mavitoarta(ni)	mavitaarta	metertmeṭe	meyšdešxue
12.	mavitojura(ni)	mavitožira	metormeṭe	meyšdore
13.	mavitosuma(ni)	mavitosuma	mecameṭe	meyšdseme
14.	mavitotxa(ni)	mavitaantxa	metotxmeṭe	meyšdoštxe
15.	mavitoxuta(ni)	mavitoxuta	metxutmeṭe	meyšdoxušde
20.	maeça(ni)	maeča	meoce	meyerwešde
21.	eçidomaarta(ni)	ečdomaarta	ocdameerte
30.	ečidomavita(ni)	ečdomavita	ocdameate	mesemešde
40.	majurneça(ni)	mažaarneča	meormoce	meuštxuešde
50.	jurneçidomavita(ni)	žaarnečdomavita	ormocdameate	meuxušdešde
60.	masumeneça(ni)	masumoneča	mesamoce	meusgwešde
70.	sumeneçidomavita(ni)	sumonečdomavita	samocdameate	meyšgwidešde
80.	maotxoneça(ni)	maotxoneča	meotxmoce	mearašde
90.	otxoneçidomavita(ni)	otxonečdomavita	otxmocdameate	mečxarašde
100.	maoşa(ni)	maoša	mease	meašire
101.	oşmaarta(ni)	ošmaarta	asmeerte
102.	oşmajura(ni)	ošmažira	asmeore
110.	oşmavita(ni)	ošmavita	asmeate
200.	majuroşa(ni)	mažiroša	meorase	meyorašire
500.	maxutoşa(ni)	maxutoša	mexutase	meuxušdašire
1000.	maşilya(ni)/mavitoşa(ni)	maantasa	meatase	meatase

Kesirli sayılar

Lazca ve Megrelcedeki kesirli sayı türetme kuralı Eski Gürcüce ve Svancaya benzer.

Kesirli sayıları türetme kuralı

Lazca	Megrelce	Gürcüce		Svanca
Lazca	Megrelce	Eski	Yeni	Svanca
na-SAYI-al/or	na-SAYI-al/or	na-SAYI-al	me-SAYI-ed	na-SAYI-al/ul

Lazcadaki kesirli sayıların Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile karşılaştırılması

	Lazca	Megrelce	Gürcüce		Svanca
	Lazca	Megrelce	Eski	Yeni	Svanca
whole	mteli	teli	mrteli	mteli	tel
half	gverdi	gverdi	naxevari	naxevari	xənsga
1/3	nasumori	nasumori	nasamali	mesamedi	nasemal
1/4	naotxali	naotxali/naantxali	naotxali	meotxedi	naoštxul
1/5	naxutali	naxutali	naxutali	mexutedi	naxušdal
1/6	naanşali	naamšvali	naekvsali	meekvsedi	nausgwul
1/7	naşkvitali	naškvitali	našvidali	mešvidedi	nayšgwidal
1/8	naovrali	naruali	narvali	mervedi	naaral
1/9	naçxorali	načxorali	nacxrali	mecxredi	načxaral
1/10	navitali	navitali	naatali	meatedi	naešdal
1/11	navitoartali	navitaartali	natertmeṭali	metertmeṭedi	naešdešxul
1/12	navitojurali	navitožirali	natormeṭali	metormeṭedi	naešdoral
1/20	naeçali	naečali	naocali	meocedi	nayerwešdal
1/100	naoşali	naošali	naasali	measedi	naaširal
1/1000	naşilyali/navitoşali	naantasali	naatasali	meatasedi	naatasal

Zamirler

Kişisel zamirler

	Lazca			Megrelce	Gürcüce
	Khopa-Chkhala	Vitze-Arkabe	Atina-Artasheni	Megrelce	Gürcüce
Ben	ma(n)	ma	ma	ma	me
Sen	si(n)	si	si	si	šen
O	aya	haya	ham	ena	esa
Bu	ia	heya	him	ina	isa
Biz	çki	çku	şǩu	čki/čkə	čven
Siz	tkvan	tkvan	t̆ǩva	tkva	tkven
Onlar	antepe	hamtepe	hani	enepi	eseni
Bunlar	entepe	hemtepe	hini	inepi	isini

İyelik zamirleri

	Lazca			Megrelce	Gürcüce
	Khopa-Chkhala	Vitze-Arkabe	Atina-Artasheni	Megrelce	Gürcüce
Benim	çkimi	çkimi	şǩimi	čkimi/čkəmi	čemi
Senin	skani	skani	sǩani	skani	šeni
Onun	hemuşi	muşi	himuşi	muši	misi
Bizim	çkini	çkuni	şǩuni	čkini/čkəni	čveni
Sizin	tkvani	tkvani	t̆ǩvani	tkvani	tkveni
Onların	hentepeşi	hemtepeşi / hentepeşi	hentepeşi / hinişi	inepiš	mati

Fiiller

Lazcada fiillerin; kişi, sayı, versiyon, zaman, ruh hali, görünüm ve ses belirten halleri vardır.

İnsan ve sayılar

Lazcada fiiller, Megrelce, Gürcüce ve Svancada olduğu gibi tek değerlikli, iki değerlikli ve üç değerlikli olabilir.

Tek değerlikli fiiller sadece öznel bir kişiliğe sahiptir ve geçişsizdir.
İki değerlikli fiiller bir konu ve bir nesneye sahiptir (doğrudan veya dolaylı). Onlar:
- Nesne doğrudan ise geçişlidir
- Nesne dolaylı ise geçişsizdir
Üç değerlikli fiiller bir konu ve iki nesneye sahiptir (biri doğrudan ve diğeri dolaylı) ve geçişsizdirler.

Verb personality table
	Tek değerlikli	İki değerlikli		Üç değerlikli
	geçişsiz	geçişli	geçişsiz	geçişli
Konu	+	+	+	+
Doğrudan nesne		+		+
Dolaylı nesne			+	+

Kişi tekil veya çoğul olabilir.

Lazcadaki kişi ve nesne işaretleri Megrelcedekilerle aynıdır.

Nesne işaretleri

	Tekil	Çoğul
S1	v-	v-...-t
S2	∅-	∅-...-t
S3	∅-...-n/-s/-u	∅-...-an/-es

Nesne işaretleri

	Tekil	Çoğul
O1	m-	m-...-an/-es/-t
O2	g-	g-...-an/-es/-t
O3	∅-	∅-...-an/-es

Önceden sessiz harfin kullanıldığı durumlarda v- ve g- harfleri fonetik olarak değişir:

sesli ünsüzlerden önce: v- → b-
sessiz ünsüzlerden önce:
- v- → b- → p-
- g- → k-
gırtlaklı ünsüzlerden önce:
- v- → b- → p̌-
- g- → ǩ-

Version

Megrelce, Gürcüce ve Svancada olduğu gibi Lazcada da versiyon kiplerini göstermenin dört farklı türü vardır:

öznel - eylemin eylemi yapan için tasarlandığını gösterir,
amaç - eylem başka bir kişiye yöneliktir,
nesnel-pasif - eylem başka bir kişi için amaçlanmıştır ancak konu pasiftir,
tarafsız - tarafsız olarak.

Lazcada versiyon işaretlerinin Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile karşılaştırılması

Versiyon	Lazca	Megrelce	Gürcüce	Svanca
Öznel	-i-	-i-	-i-	-i-
Amaç	-u-	-u-	-u-	-o-
Nesnel-pasif	-a-	-a-	-e-	-e-
Tarafsız	-o-	-o-/-a-	-a-	-a-

Zaman kipleri

Lazca'da en fazla 22 mastar eki olabilir. Bunlar üç seri hâlinde gruplandırılmıştır (Oqopumu/ovapu/oyapu).

Fiil çekim örneği

kökü: ç̌ar- (yazmak) ve r- (olmak)

I Serisi
	Khopa-Chkhala	Vitze-Arkabe	Atina-Artasheni
şimdiki zaman	ç̌arups	ç̌arums
hikâye birleşik zamanı	ç̌arupt̆u	ç̌arumt̆u
optatif hikâye birleşik zamanı	ç̌arupt̆as	ç̌arumt̆as
imperfective inferential	ç̌arupt̆-eren	ç̌arumt̆u-doren	ç̌arumt̆u-donu
şartlı şimdiki zaman	ç̌arupt̆u-ǩon	ç̌arumt̆u-ǩo(n)
gelecek zaman I	(r)t̆as-unon	(r)t̆asen	ort̆as-en
geçmişte kalmış gelecek zaman I	(r)t̆as-unt̆u	t̆ast̆u	ort̆as-eret̆u
II Serisi
	Khopa-Chkhala	Vitze-Arkabe	Atina-Artasheni
geniş zaman	ç̌aru
optatif geniş zaman	ç̌aras
aoristic inferential I	ç̌ar-eleren /ç̌ar-een /ç̌ar-elen	ç̌aru-doren	ç̌aru-donu
aoristic inferential II	ç̌ar-eleret̆u /ç̌ar-eet̆u /ç̌ar-elet̆u	ç̌aru-dort̆u
aoristic inferential optative	ç̌ar-eleret̆as /ç̌ar-eet̆as /ç̌ar-elet̆as	n/a
aoristic conditional	ç̌aru-ǩon
gelecek zaman II	ç̌aras-unon	ç̌aras-en
geçmişte kalmış gelecek zaman II	ç̌aras-unt̆u /ç̌ara-t̆u	ç̌ara-t̆u	ç̌aras-ert̆u
conditional of aoristic inferential II	ç̌ar-eleret̆u-ǩon /ç̌ar-eet̆u-ǩon	n/a
inferential of the past of future II	ç̌aras-unt̆-eren	ç̌ara-t̆u-doren	n/a
conditional of the past of future II	ç̌ara-t̆u-ǩon		n/a
III Serisi
	Khopa-Chkhala	Vitze-Arkabe	Atina-Artasheni
inversive inferential I	uç̌arun
inversive inferential II	uç̌arut̆u
inferential optative	uç̌arut̆as
inferential conditional	uç̌arut̆u-ǩo(n)

Eskiliğine göre bu mastar ekleri iki kümede gruplandırılabilir:

eski (birincil) (Megrelce ile aynı).
yeni (ikincil) temel mastar eklerinden türetilmiştir (Lazcaya özel).

Mastar eklerini eskiliğine göre sınıflandırılması

Yeni (Lazcaya özel)	Eski (Megrelce ile aynı)
imperfective inferential	şimdiki zaman
gelecek zaman I	hikâye birleşik zamanı
past of future I	optatif hikâye birleşik zamanı
aoristic inferential I	şartlı şimdiki zaman
aoristic inferential II	geniş zaman
aoristic inferential optative	optatif geniş zaman
future II	koşullu geniş zaman
past of future II	inversive inferential I
Conditional of aoristic inferential II	inversive inferential II
inferential of the past of future II	inferential optative
conditional of the past of future II	inferential conditional

Kipler

Belirteç

Belirteç, önermenin görünür bir gerçek olarak alınması gerektiğini iddia etmektedir.

Sorular

Bir gösterge ifadesini soruya dönüştürmenin iki yolu vardır:

Soru belirten kelimelerini kullanarak. ör. mi? (kim?), mu? (ne?), so? (nerede?), mundes? (ne zaman?), muç̌o? (nasıl?) vb. Bu kural Megrelce, Gürcüce ve Svancada da geçerlidir.
Bir fiilin yanına soru eki olan -i harfini ekleyerek. Aynı ek Megrelcede -o, Eski Gürcücede -a ve Svancada -ma/-mo/-mu'dur.

Emir kipi

Bir emri veya isteği ifade eder. 2. şahısa (tekil / çoğul) karşı kullanıldığında geniş zaman kullanılır ve geriye kalan tüm durumlarda optatif geniş zaman kullanılır.

Dilek kipi

Olasılık, dilek, arzuyu ifade eder.

Şartlılık kipi

Bir durumun olması ya da olmaması için gerekli koşulları ifade eder. Bu gibi durumlarda -ǩo (At.-Arsh, Vtz.-Ark.) / -ǩon/-ǩoni (Khop.-Chkh.) ekleri kullanılır.

Notlar

^ ^a ^b Extension consonnant for the Altaic (Turkish) version of the Latin alphabet, often represented with the digit three (3) (currently missing from Unicode ?) ; the Cyrillic letter ze (З/з) has been borrowed in newspapers published in the Socialist Republic of Georgia (within USSR) to write the missing Latin letter ; modern orthographies used today also use the Latin digraphs Ts/ts for З/з ve Ts’/ts’ for(З’/з’

Kaynakça

Chikobava, Arn. (1936). Grammatical analysis of Laz with texts (Gürcüce). Tiflis.
Chikobava, Arn. (1938). Chan-Megrel-Gürcüce Comparative Dictionary (Gürcüce). Tiflis.
Fähnrich, H. & Sardzhveladze, Z. (2000). Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Gürcüce). Tiflis.
Kajaia, O. (2001–2002). Megrelce-Gürcüce dictionary. 3 Vols. (Gürcüce). Tiflis.
Kartozia, G. (2005). The Laz language ve its place in the system of Kartvelian languages (Gürcüce). Tiflis.
Klimov, G. (1964). Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Rusça). Moskova.
Klimov, G. (1998). Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages. Berlin: Mouton de Gruyter.
Klimov, G. (1998). Languages of the World: Caucasian languages (Rusça). Moskova: Academia.
Marr, N. (1910). Grammar of Chan (Laz) with reader ve wordlist (Rusça). St. Petersburg. .
Qipshidze, I. (1911). Additional information about Chan (Rusça). St. Petersburg.
Qipshidze, I. (1914). The Grammar of Mingrelian (Iver) Language with reader ve dictionary] (Rusça). St. Petersburg. .
Shanidze, A. (1973). Essentials of Gürcüce Grammar (Gürcüce). Tiflis.
Topuria, V. & Kaldani, M. (2000). Svanca Dictionary (Gürcüce). Tiflis.

Dış bağlantılar

Laz Gürcüce-Latin ve Latin-Gürcüce çevirmeni

[Latn-laz-extension-1] Extension consonnant for the Altaic (Turkish) version of the Latin alphabet, often represented with the digit three (3) (currently missing from Unicode ?) ; the Cyrillic letter ze (З/з) has been borrowed in newspapers published in the Socialist Republic of Georgia (within USSR) to write the missing Latin letter ; modern orthographies used today also use the Latin digraphs Ts/ts for З/з ve Ts’/ts’ for(З’/з’

[1]