Leblebi
Leblebi, nohutun kavrulmasıyla üretilen bir çeşit kuru yemiştir. En bilinen türleri beyaz leblebi ve sarı leblebidir. Coğrafi olarak ilk leblebi Tavşanlı'da üretilmiştir fakat tescillenen ilk leblebi Çorum leblebisidir. Son dönemlerde farklı çeşitlerde leblebi üretimi de yapılmaktadır.
Tarihçe
değiştirİlk defa Şeyh Murat Gazi tarafından 1370-1390'da bulunmuştur. Nohutun ısıtılıp bekletilmesini keşfetmiştir. Evliya Çelebi, 17. yüzyılda leblebinin İstanbul'da yaygın şekilde tüketildiğini ve bu 100 dükkân ve 400 çalışanın olduğunu belirtmektedir. Nohutun ısıtılıp bekletilmesini keşfetmiştir. Leblebi nohutun işlenmesiyle elde edilen bir kuruyemiş türüdür. Nohutun günlerce uğraşı sonucu terbiyesi ile, özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilir. Bu işlem şu aşamalardan geçer: Nohut 3 ayrı günde 3 kez tavlama işlemine yani ısıtılma işlemine tabi tutulur. 3. tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılır. Bu yaklaşık 15 günlük bir süreyi kapsar. Leblebi yapılacağı günün akşamı ıslatılarak kabarması sağlanır. Ertesi gün leblebi yapılacağı tavada önce ısıtılır, sonra "mafrak" denilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarının çıkarılması sağlanır. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünür. Bu ikiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılır. Bölünenlere "kırık leblebi" de denir. Bunlardan daha çok leblebi unu yapmak için yararlanılır. Bütün olan leblebiler değişik şekillerde satışa sunulur. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrasında sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanır. Buna "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Taze leblebinin iki parmak arasında sıkıldığında un gibi ufalanması gerekir. 40 çeşit leblebi bulunmaktadır. Başlıca Leblebi çeşitleri, Kavrulmuş, şekerli, beyaz, çıtır, tuzlu, acılı, ballı, haşhaşlı, susamlı, çikolatalı, vanilyalı, karanfilli, soslu, kahveli, muzlu, portakal aromalı, vişne aromalı, hindistan cevizli çeşitleri İlimizin her köşesinde mağaza ve dükkanlarda satışa sunulmaktadır.[1][2]
İşlenmesi
değiştirLeblebi nohutun işlenmesiyle elde edilen bir kuruyemiş türüdür. Nohutun günlerce uğraşı sonucu terbiyesi ile, özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilir. Bu işlem şu aşamalardan geçer: Nohut 3 ayrı günde 3 kez tavlama işlemine yani ısıtılma işlemine tabi tutulur. 3. tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılır. Bu yaklaşık 15 günlük bir süreyi kapsar. Leblebi yapılacağı günün akşamı ıslatılarak kabarması sağlanır. Ertesi gün leblebi yapılacağı tavada önce ısıtılır, sonra "mafrak" denilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarının çıkarılması sağlanır. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünür. Bu ikiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılır.
Bölünenlere "kırık leblebi" de denir. Bunlardan daha çok leblebi unu yapmak için yararlanılır. Bütün olan leblebiler değişik şekillerde satışa sunulur. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrasında sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanır. Buna "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Ayrıca çikolatalı leblebi, beyaz leblebi, karanfilli leblebi, biberli leblebi, şekerli leblebi ve sakız leblebi gibi 40 civarı değişik türleri mevcuttur.
Üretimi
değiştirLeblebi üretimde kırmızı ve iri nohutlar kullanılır. Çorum yöresinde üretilen nohutlar daha çok sarı leblebiye dönüştürülürken, Ege bölgesinde yetiştirilen nohutlar daha çok beyaz leblebiye (sakız leblebisi) dönüştürülür.
Türkiye leblebi üretiminin yaklaşık yüzde 80'ini Denizli'nin Serinhisar ilçesi karşılamaktadır.[3]
Leblebi üretimde geçmişte ya da günümüzde söz sahibi olan yerleşim yerleri;
|
İller
|
İlçeler
|
Yörelere göre çeşitleri
değiştirÇorum Leblebisi
değiştirÇorum Leblebisi 10.12.2002 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[4]
Tavşanlı Leblebisi
değiştirTavşanlı Leblebisi 06.09.2004 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5]
Denizli Leblebisi
değiştirDenizli Leblebisi 25.05.2010 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[6]
Ağın Leblebisi
değiştirAğın Leblebisi 05.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Kula Leblebisi
değiştirKula Leblebisi 21.06.2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8]
Sandıklı Leblebisi
değiştirSandıklı Leblebisi 20.10.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9]
Seydişehir Leblebisi
değiştirSeydişehir Leblebisi 21.07.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Tüketimi
değiştirKuru yemiş olarak bütün şekilde tüketimini yanında ayrıca leblebi toz hâline getirilip halk dilinde kavut denilen şekilde de yenilebilir.
Kültür
değiştirLeblebinin Türk kültüründeki ve Türkçedeki etkileri;
- "Leb demeden leblebiyi anlamak" şeklindeki atasözü.
- "Demir leblebi (Başa çıkılması güç kimse[11])" deyişi.
Kaynakça
değiştir- ^ "LEBLEBİ". Kültür Portalı. 9 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Leblebinin 600 yıllık tarihi". Ensonhaber.com. 9 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Leblebi üreticileri salgın döneminde artan talep nedeniyle tam kapasite çalışıyor". www.aa.com.tr. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ "Çorum Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Tavşanlı Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Denizli Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Ağın Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Kula Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Sandıklı Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ "Seydişehir Leblebisi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ http://www.anlambilim.net/demir-leblebi-nedir-17240.htm[ölü/kırık bağlantı], Demir leblebi nedir
Dış bağlantılar
değiştir- Türkiye'de Leblebi Üretimi ve Ticareti (2010), Y.Doc. Vedat Çalışkan ve Yasemin Gemici [1]
- Leblebi Sektör Araştırması (2006), Tuba Kobaş [2]
 | Türk mutfağı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |