Litvanya'nın geçici başkenti

Litvanya'nın geçici başkenti, (Litvanca: Laikinoji sostinė) savaş arası dönemde Litvanya'daki Kaunas şehrinin unvanıydı. Litvanya'nın ilan edilmiş başkenti olan Vilnius'un 1920'den 1939'a kadar Polonya'nın bir parçası olması nedeniyle o dönemde Litvanya'nın başkenti olan Kaunas, bu unvanla anılmıştır. Günümüzde geçici başkent terimi, gerçekte güncelliğini yitirmesine rağmen Litvanya'nın ikinci büyük şehri olan Kaunas için hala sıklıkla kullanılan bir terimdir.

Tarihçe

Polonya yönetimi altında Vilnius

I. Dünya Savaşı sırasında Litvanya, 16 Şubat 1918'de bağımsızlığını ilan etti. Bu deklarasyon, Litvanya'nın başkenti Vilnius olan demokratik bir cumhuriyet olacağını belirtiyordu. Bu iddia, şehrin Litvanyalılar tarafından kurulduğu ve daha sonra Litvanya Büyük Dükalığı'nın başkenti olduğu için tarihi gerekçelere dayanıyordu. Ancak, şehir bir sürü etnik grubu barındırıyordu ve diğer gruplar da benzer iddialarda bulundu. Belaruslular, Vilnius'u Belarus ulusunun başkenti olarak görüyorlardı^{[şüpheli – tartışma]} ve böylece eski Büyük Dükalığın mirası üzerinde hak iddia ediyorlardı^{[kaynak belirtilmeli]}; Yahudiler burayı Yidiş kültürünün başkenti olarak görüyorlardı ve Polonyalılar ise burayı Polonyalıların yaşadığı bir şehir olarak görüyorlardı^{[kaynak belirtilmeli]}.

Sovyet güçleri, küresel proleter devrimi yaymak için batıya doğru ilerlerken, Alman Ober Ost yönetimi tahliye edildi ve Litvanyalılar Kaunas'a çekildi. Vilnius, 5 Ocak 1919'da Kızıl Ordu tarafından ele geçirildi. Polonya-Sovyet Savaşı sırasında şehir, sık sık el değiştirdi: 19 Nisan 1919'da şehir, düzenli Polonya Ordusu tarafından ele geçirildi; 14 Temmuz 1920'de Sovyet güçleri tarafından yeniden ele geçirildi. Varşova Muharebesi'ndeki Sovyet yenilgisinden sonra Vilnius, 12 Temmuz 1920 tarihli Sovyet-Litvanya Barış Antlaşması'na göre Litvanya makamlarına teslim edildi. Polonya, şehir üzerine hak iddia etmeye devam etti ve Ekim 1920'de şehri ele geçirmek için Żeligowski İsyanı'nı organize etti. Polonyalı General Lucjan Żeligowski, 1922'de Polonya'ya dahil edilen Orta Litvanya Cumhuriyeti'ni kurdu. 1939'a kadar Vilnius, Polonya'nın elinde kaldı. Ekim 1939'da Sovyetler, Polonya Seferi sırasında ele geçirdikleri şehri, Sovyet-Litvanya Karşılıklı Yardım Antlaşması uyarınca Litvanya'ya devretti. O zamandan beri Vilnius, Litvanya SSC'nin ve ardından bağımsız Litvanya'nın başkenti oldu.

Kaunas'ta geçici başkent

Litvanya, 1938'deki ültimatoma kadar Polonya ile diplomatik ilişki kurmayı reddetti. Demiryolu trafiği, telgraf hatları ve hatta posta bile Polonya-Litvanya sınırını geçmedi. Litvanya, anayasa da dahil olmak üzere tüm resmi belgelerde Vilnius'u başkent olarak ilan etmeye devam etti. Ancak Vilnius Polonya tarafından kontrol edildiğinden, tüm Litvanyalı yetkililer ve askeri komuta, hükûmetin merkezi haline gelen Kaunas şehrine devredildi.^[1] Gerçekliği anayasal iddialarla uzlaştırmak için Kaunas, Vilnius "Polonya işgalinden kurtarılana" kadar geçici bir başkent olarak belirlendi. Mart 1938'de Litvanya, diplomatik ilişkilerin kurulmasını talep eden bir Polonya ültimatomunu kabul etti. Normalleşen ilişkilere rağmen, Mayıs 1938'deki yeni Litvanya Anayasası, Vilnius'un Litvanya'nın de jure başkenti olduğunu iddia etti ve Kaunas geçici başkent olarak kaldı.

Kaynakça

^ Lietuvos kariuomenė laikinojoje sostinėje 1919–1940 m [1919-1940 arası geçici başkentte Litvanya ordusu.] (PDF) (Litvanca). Kaunas: Büyük Vytautas Savaş Müzesi. 2020. s. 7. ISBN 978-609-412-190-6. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

Ayrıca bakınız

[1] Lietuvos kariuomenė laikinojoje sostinėje 1919–1940 m [1919-1940 arası geçici başkentte Litvanya ordusu.] (PDF) (Litvanca). Kaunas: Büyük Vytautas Savaş Müzesi. 2020. s. 7. ISBN 978-609-412-190-6. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[1]