Mâlvâ Sultanlığı
Mâlvâ Sultanlığı, 1401'den 1562'ye kadar Mâlvâ bölgesinde hüküm süren ve günümüzdeki Hindistan'ın Madhya Pradeş eyaletini ve Güneydoğu Racastan'ı kapsayan bir geç ortaçağ krallığıydı. 1401 yılında Timur'un istilası ve Delhi Sultanlığı'nın dağılmasının ardından Malva'yı bağımsız bir krallık haline getiren Dilaver Han tarafından kurulmuştur.
Mālwā Salṭanat Mâlvâ Sultanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1401-1562 | |||||||||
![Mâlvâ Sultanlığı, Halaç Hanedanlığı döneminde en güçlü dönemini yaşıyordu.[1]](/wiki/Dosya:Khaljis_of_Malwa.png) Mâlvâ Sultanlığı, Halaç Hanedanlığı döneminde en güçlü dönemini yaşıyordu.[1] | |||||||||
| Başkent | Dhar (başlangıçta) Mandu | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça (resmi) | ||||||||
| Resmî din | Sünnilik | ||||||||
| Hükûmet | Mutlak monarşi | ||||||||
| Sultan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Hindistan | ||||||||
1519'daki Gagron Muharebesi'nin ardından Sultanlığın büyük bir kısmı Mewar Rana Sanga'nın Maharana'sının kısa süreli kontrolü altına girmiş[2] ve vasallarından biri olan Medini Rai'yi Sultanlığı yönetmesi için atamıştır.[3] 1562 yılında son hükümdarı Baz Bahadur yönetiminde Sultanlık, Babür İmparatorluğu tarafından fethedildi ve imparatorluğun bir subahı haline getirildi. Sultanlık, var olduğu süre boyunca ağırlıklı olarak Afgan ve Türk-Afgan hanedanları tarafından yönetildi.
Kökeni
değiştirDilâver Han, Afgan[4] veya Türk - Afgan [5] Delhi Sultanlığı'nın valisiydi. Dilâver Han 1392'den sonra Delhi'ye haraç ödemeyi bıraktı.[6] 1437'de, Delhi Sultanlığı'nın Halci Türk-Afgan soyundan gelen Halci hanedanından Mahmud Han tarafından Dilâver Han'ın Guri hanedanı devrildi.[7][8][9] Halcilerin tahttan indirilmesinden sonra, Şir Şah Suri yönetimindeki Mâlvâ'nın Afgan valisi Şucaat Han tarafından yönetildi. ucaat Han'ın oğlu Baz Bahadur 1555'te bağımsızlığını ilan etti ve Mâlvâ Sultanlığı'nın sonuna kadar hüküm sürdü.[10][11]
Tarihi
değiştir
Gurlu hanedanı
değiştirMâlvâ Sultanlığı, 1392'de bağımsızlığını ilan eden ancak 1401'e kadar kraliyet bayrağını fiilen üstlenmeyen Delhi Sultanlığı'nın Mâlvâ valisi olan Dilâver Han tarafından kuruldu.[4] Başlangıçta Dhar yeni krallığın başkentiydi, ancak kısa süre sonra Mandu'ya taşındı ve şehrin adı Şadiabad (neşe şehri) olarak değiştirildi. Onun ölümünden sonra yerine oğlu Alp Han geçti ve Hûşeng Şah ünvanını aldı.
I. Muzaffar Şah komutasındaki Muzafferiler, Hûşeng'ı baba katili olmakla suçladılar ve Mâlvâ'yı işgal ettiler. Hûşeng yenildi ve esir alındı, Dhar'daki yerine ise bir Muzafferi valisi atandı.[12]
Halaç Hanedanlığı
değiştirDilâver Han tarafından kurulan Gurlu Hanedanı, 16 Mayıs 1436'da kendini kral ilan eden Mahmud Şah tarafından değiştirildi. Onun kurduğu Halaç hanedanı 1531 yılına kadar Mâlvâ'da hüküm sürdü.
Sultanlık, Rajput şefi Rana Sanga'nın Mewar'ı işgal etmeye devam etmesinden sonra 1519'da büyük bir gerileme yaşadı.[13] I. Mahmud Şah Halacî'nin yerine en büyük oğlu Giyaseddin Şah geçti. Giyaseddin'in son günleri, iki oğlu arasındaki taht mücadelesiyle sertleşti ve Nasiriddin, Alaaddin'e karşı zafer kazanarak 22 Ekim 1510'da tahta çıktı. Son hükümdar II. Mahmud Şah, Mandu kalesinin 25 Mayıs 1531'de Bahadur'un eline geçmesinin ardından Gujarat Sultanı Bahadur Şah'a teslim oldu.[11]
Muzafferilerin Fethi
değiştirII. Mahmud Şah, 1518 yılından itibaren Gucerât Sultanı'nın vasalıydı. Son hükümdar Mahmud Şah II, 25 Mayıs 1531'de Mandu kalesinin Bahadur'un eline geçmesinin ardından Gujarat Sultanı Bahadur Şah'a teslim oldu.[11] 1531-1537 yılları arasında krallık Bahadur Şah'ın kontrolü altına girdi, ancak Babür imparatoru Hümâyun Şah 1535-36 yılları arasında kısa bir süreliğine ülkeyi ele geçirdi. Gucerâtlılar Mâlvâ'yı yeniden ele geçirerek 1542 yılına kadar Bahadur Şah'a bağlı kaldılar.
Yeniden Halaç hanedanı
değiştir1537'de, önceki Halci hanedanı yöneticilerinin eski bir subayı olan Kadir Şah, eski krallığın bir kısmı üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirdi.[14] Fakat 1542 yılında Şir Şah Suri, onu yenerek krallığı ele geçirdi ve Şucaat Han'ı vali olarak atadı. Oğlu Baz Bahadur 1555 yılında bağımsızlığını ilan etti. Gucerât'ın Mahmud Han'ın eski Veziri Darya Han Gucerâtî, Ujjain'i yönetiyordu.[10]
1561 yılında İmparator Ekber, Adham Han ve Pir Muhammed Han önderliğindeki Babür ordusunu Mâlvâ'ya gönderdi ve ordu 29 Mart 1561'de Sarangpur Muharebesi'nde Baz Bahadur'u yenerek Mâlvâ'nın Babürler tarafından fethiyle sonuçlandı. Ekber, kısa bir süre sonra Adham Han'ı geri çağırdı ve komutayı Pir Muhammed'e devretti. Pir Muhammed, Khandesh'e saldırdı ve Burhanpur'a kadar ilerledi, ancak üç gücün oluşturduğu bir koalisyon tarafından yenildi: Khandesh'in Miran II. Mübarek Şah'ı, Berar Sultanlığı'nın Tufal Han'ı ve Baz Bahadur. Pir Muhammed geri çekilirken öldü. Konfederasyon ordusu Moğolları takip etti ve onları Mâlvâ'dan çıkardı. Baz Bahadur kısa bir süreliğine de olsa krallığını yeniden kazandı. 1562 yılında Ekber, Özbek Abdullah Han komutasında bir ordu daha gönderdi ve bu ordu sonunda Baz Bahadur'u mağlup etti. Chittorgarh'a kaçtı.[15] Babür İmparatorluğu'nun Malve Subah'ı (en üst düzey eyaleti) oldu, merkezi Ujjain'deydi ve Abdullah Han ilk valisi oldu.
Sanat
değiştir
Saltanat döneminde pek çok dikkat çekici resimli yazma eser hazırlanmıştır. Şu anda Delhi Ulusal Müzesi'nde bulunan Kalpa Sutra'nın (1439) resimli bir el yazması I. Mahmud Şah döneminde Mandu'da hazırlanmıştır.[16] Ancak en ilginci, Giyaseddin Şah'ın birçok portresini taşıyan, ancak kolofonunda Nasiriddin Şah'ın adı geçen, yemek pişirme sanatı üzerine bir inceleme olan Nimat Nama'nın el yazmasıdır. Bu dönemin diğer önemli resimli yazma eserleri arasında nadir kelimeler sözlüğü olan Miftah-ul-Fuzala, Hacı Mahmud'un çizdiği Bustan (1502) ve Acaib-us-San'ati (1508) sayılabilir. Şu anda Delhi Ulusal Müzesi'nde bulunan Anwar-i-Suhaili'nin bir başka el yazması da muhtemelen bu döneme aittir.[17]
Hükümdarlar
değiştir-
Nasır Şah'ın Hicri 915 (= MS 1509–1510) tarihli gümüş yarım tankası -
II. Muhammed Şah'ın Hicri 917 (= MS 1511–1512) tarihli gümüş yarım tankası -
Baz Bahadur'un gümüş tankı
Gurlu/Ghorlu hanedanı (1401–36)
değiştir.png)
.svg){kind=small}
- Dilâver Han 1401–1406
- Hüsameddin Hûşeng Şah 1406–1435
- Taceddinin I. Muhammed Şah 1435–1436
Khalji Hanedanı (1436–1531)
değiştir- I. Mahmud Şah Halacî 1436–1469
- Giyaseddin Şah 1469–1500
- Nasir-ud-Din Şah 1500–1510
- Şihab-ud-Din Mahmud Şah II 1510–1531
Ara dönem
değiştir- Medini Rai (Mewar'ın hükümdarı Maharana Sanga'nın tebaası olarak) 1519–1528
- Bahadır Şah (Gücerât Sultanı) 1531–1537
- Hümâyun Şah (Babür imparatoru) 1535–1540
Sonraki hükümdarlar
değiştir- Kadir Şah 1540–1542
- Şecaat Han (Şir Şah'ın valisi) 1542–1555
- Baz Bahadır 1555–1562
Kaynakça
değiştir- ^ Schwartzberg, Joseph E. (1978). A Historical atlas of South Asia. Chicago: University of Chicago Press. s. 148, map XIV.4 (b). ISBN 0226742210. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2024.
- ^ Sharma, Dasharatha (1970). Lectures on Rajput History and Culture (İngilizce). Motilal Banarsidass. s. 27. ISBN 978-0-8426-0262-4.
- ^ Chaurasia, Radhey Shyam (2002). History of Medieval India: From 1000 A.D. to 1707 A.D. (İngilizce). Atlantic Publishers & Dist. s. 156. ISBN 978-81-269-0123-4.
- ^ a b Haig, T.W.; Islam, Riazul (1991). "Mālwā". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-08112-3.
- ^ Keay, John (12 Nisan 2011). India: A History (İngilizce). Open Road + Grove/Atlantic. ISBN 978-0-8021-9550-0.
- ^ Islam, Riazul; Bosworth, C. E. (1998). "Delhi Sultanate". History of civilizations of Central Asia, v. 4: The Age of achievement, A.D. 750 to the end of the fifteenth century; Pt. I: the historical, social and economic setting. UNESCO Publishing. s. 285.
- ^ Wink, André (2004). Indo-Islamic society: 14th - 15th centuries. BRILL. s. 140. ISBN 90-04-13561-8.
The Subsequent Khalji dynasty (1436-1531) had the same origin as the Khalji dynasty of Delhi...
- ^ Hadi, Nabi (1995). Dictionary of Indo-Persian Literature (İngilizce). Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-311-3.
Originally he belonged to a neighborhood of Bukhara, and after much wandering across the cities of the Islamic world, at last, came to settle in Mandu, capital city of the Independent Sultans of Malwah claiming descent from the Khalji clan, the Turko-Afghan mixture.
- ^ Lee, Jonathan (2019). Afghanistan: A History from 1260 to the Present (İngilizce). Reaktion Books. s. 55. ISBN 9781789140101.
- ^ a b V. S. Krishnan · (1982). Madhya Pradesh District Gazetteers: Ujjain. s. 46.
- ^ a b c Majumdar, R.C. (ed.) (2006). The Delhi Sultanate, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, pp.173-86
- ^ Publications Division. India - Medieval History (A.D.1206-1761). Publications Division Ministry of Information & Broadcasting. ISBN 9788123026374.
- ^ Dasharatha Sharma (1970). Lectures on Rajput History and Culture (İngilizce). Motilal Banarsidass. s. 27. ISBN 978-0-8426-0262-4.
Early 16th century marks the rise of patriotic one eyed chief of Mewar named as Rana Sanga who defeat several of his neighbour kingdom and establish Rajput hold on Malwa first time after fall of Parmara dynasty through series of victories over Malwa,Gujarat and Delhi Sultanate
- ^ Kolff, Dirk H. A. (2002). Naukar, Rajput, and Sepoy: The Ethnohistory of the Military Labour Market of Hindustan, 1450-1850. Cambridge: Cambridge University Press. s. 103. ISBN 9780521523059.
- ^ Majumdar, R.C. (ed.) (2007) The Mughul Empire, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, 81-7276-407-1 Geçersiz ISBN, pp.112-3
- ^ Khare, M.D. (ed.) (1981). Malwa through the Ages, Bhopal: the Directorate of Archaeology & Museums, Government of M.P., pp.193-5
- ^ Majumdar, R.C. (ed.) (2007). The Mughul Empire, Mumbai:Bharatiya Vidya Bhavan, 81-7276-407-1 Geçersiz ISBN,pp.804-5
- ^ Schwartzberg, Joseph E. (1978). A Historical atlas of South Asia. Chicago: University of Chicago Press. ss. 39, 147. ISBN 9780226742212. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2024.
Dış bağlantılar
değiştir- Coins of the Malwa Sultanate at the Coin India Galleries