Macar Osman Paşa
Macar Osman Paşa veya doğum adıyla Sándor Adolf Farkas (30 Kasım 1822 – 29 Mayıs 1898), Macar asıllı askerî öğretmen ve Osmanlı paşası. Birçok Macar ve Polonyalı devrimci gibi o da 1848 Macar Devrimi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'na kaçtı ve ölümüne kadar Osmanlı ordusunda neredeyse 50 yıl görev yaptı. İlk Türk kadın şairlerden biri olan Nigâr Hanım'ın babasıdır.
| Macar Osman Paşa Sándor Adolf Farkas | |
|---|---|
| |
| Macar Osman Paşa'nın fotoğrafı | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 30 Kasım 1822 Moravya, Avusturya İmparatorluğu |
| Ölüm | 29 Mayıs 1898 (75 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm nedeni | İntihar veya kalp krizi |
| Evlilik(ler) | Emine Rıfatî Hanım |
| Çocuk(lar) | Nigâr Hanım |
| Mesleği | Öğretmen |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | |
| Hizmet yılları | 1848–1898 |
| Birimi |
|
| Çatışma/savaşları | |
Erken yaşamı
değiştirÇocukluğu ve gençlik yılları
değiştirSándor Adolf Farkas, 30 Kasım 1822'de Moravya, Avusturya İmparatorluğu'nda Macar asıllı bir ailede doğdu. Erken yıllarına dair çok fazla bilgi bulunmamakla birlikte, ailesinin kendisi gençken Varad'a taşındığı bilinmektedir.[1]
1848 Macar Devrimi
değiştirFarkas 1848 Macar Devrimi'ne katılmıştır. Erdel'de, daha sonra Osmanlı paşası da olacak olan Polonyalı ulusal kahraman Józef Bem'in yaverlerinden biri olmuştur. 27 Mart 1849'da, Dániel Ihász ve Bem'in komutası altında Kızılkule Geçidi'nde yapılan ve üç saat süren zaferle sonuçlanan bir çatışmada bulunmuştur. Farkas, Gherla'da yüzbaşı olarak görev yapmıştır. Kendisinin devrimde son büyük bulunduğu çatışma Caraș-Severin bölgesinde gerçekleşmiştir.[2]
Devrimin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Farkas, Lajos Kossuth ve kabinesinin çoğu üyesi, Jozef Bem, György Klapka, Henryk Dembiński, Józef Wysocki, György Kmety ve diğer pek çok Macar ve Polonyalılar gibi Osmanlı İmparatorluğu'na kaçmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu'na göç
değiştirKırım Savaşı
değiştirOsmanlı İmparatorluğu'na yerleştikten kısa bir süre sonra İslam'a geçerek Osman Nihalî adını almıştır. Kırım Savaşı'na katılmış ve hızla askeri rütbelerde yükselmiştir. Binbaşı olarak Ömer Lütfi Paşa'nın yaverlerinden biri olarak görev yapmış ve savaşın çoğunlukla Tuna cephesinde aktif olmuştur. Bir süreliğine Farkas, Kırım'a gönderilen Britanyalı askerlerin Başkomutanı Lord Raglan'ın genelkurmayına atanmıştır.[2]
Evlilik
değiştir1860'ların başında Farkas, Sadrazam Mehmed Fuad Paşa'nın mühürdarı olan İzmirli Nûri Bey'in kızı Emine Rıfatî Hanım ile evlenmiştir. Yaklaşık 30 yıl boyunca mutlu bir evlilik sürdükleri söylenmesine rağmen, Farkas'ın yaşamının son yıllarında boşanmışlardır. Bu evlilikten 1856 yılında, Kırım Savaşı'nın hemen ardından doğan çocuklardan biri Nigâr Hanım olup, ilk Türk kadın şairlerinden biridir. Ali adında bir oğulları daha olmuştur.[3]
Sonraki yaşamı
değiştir93 Harbi
değiştir1870 yılında Farkas, Sultan Abdülaziz tarafından Mekteb-i Erkân-ı Harbiye-i Şâhâne'de öğretmen olarak atanmıştır. 93 Harbi sırasında Farkas, Plevne Savunması sırasında Sultan II. Abdülhamid'in İstanbul'dan Gazi Osman Paşa'ya emirlerini iletmekle bizzat görevlendirilmiştir. Bir keresinde, bir mesaj iletmeye çalışırken Rus süvarileri tarafından neredeyse öldürülüyordu. Savaş sırasında çoğunlukla İstanbul'da bulunan Farkas, evinde Macar ziyaretçileri ağırlamıştır. 20 Temmuz 1888'de Farkas'a paşa unvanı verilmiştir.[2]
Budapeşte ziyareti
değiştir1880'lerin sonlarında Budapeşte'yi ziyaret eden Farkas, Pesti Hírlap'ın baş editörü Nándor Borostyáni (Irma von Troll-Borostyani'nin eşi) ile görüşmüştür. Borostyáni, Farkas'ı "cesur ve yaşlı bir adam" olarak tanımlamıştır. Farkas'ın nadiren Macarca konuştuğunu, ancak Avusturya-Macaristan'daki gelişmeleri gazeteler aracılığıyla takip ettiğini belirtmiştir. Ailesiyle vakit geçirmesinin yanı sıra en keyif aldığı uğraşlar arasında büyük kütüphanesindeki kitapları okumak ve piyano başta olmak üzere müzik yapmak yer almaktaydı. Farkas'ın harem'i ve Emine Rıfatî Hanım dışında birkaç eşi daha bulunmaktaydı; bunlardan biri Çerkes bir kadındı.[4]
Ölümü
değiştirFarkas'ın ölüm nedeni tartışmalıdır. Günlük yürüyüşünü yaptığı sırada Büyükada'da kalp krizi geçirip denize düştüğü söylenmektedir.[2] Ancak kızı Nigâr Hanım, anılarında babasının intihara meyilli biri gibi görünmediğini yazmış olsa da, Farkas'ın ölümüne tanık olanlar askerî üniforma içindeki bir adamın yardım istemek yerine kasten denize atlayarak boğulduğunu ifade etmişlerdir. Eğer gerçekten intihar ettiyse, bunun nedenleri bilinmemektedir; ancak Farkas'ın ailesini ve memleketini çok özlediği için melankolik ve nostaljik olduğu biliniyordu. Bu durum Farkas için intihar motivasyonu olabilirdi. Farkas'ın ölümüne Macaristan'dan taziye sunanlar arasında milletvekili Frigyes Podmaniczky de yer almıştır.[1]
Farkas'ın ölümünden sonra Nigâr Hanım, Kaloşvar'daki Transilvanya Ulusal Tarih Müzesi'nden babasına ait mümkün olduğunca çok eşyanın gönderilmesi talebiyle bir taziye mektubu almıştır. Nigâr Hanım "şövalye ruhlu" Macar milletine babasının eşyalarını emanet etmenin kendisi için bir onur olacağını yazarak cevap vermiştir. Nigâr Hanım, bu mektubu ve Farkas'ın eşyalarını en büyük oğlu Münir'e vermiştir; Münir ise bunları, önemli bir Osmanlı-Macar paşası olan Ödön Széchenyi'ye müzeye göndermesi için teslim etmiştir. Széchenyi, "Macar ve Polonyalı mültecilerin çoğu ya vefat etti ya da ülkeyi terk etti. Bu nedenle devrimcilerin Türkiye'de geride bıraktıkları her şeyi müzeye ulaştırmaya çalışacağım" diye Münir'e yazmıştır.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Atlasz, Márton (29 Aralık 1912). "Nigar Hanum egy Török Költönö" (Macarca). Budapeşte: Pesti Napló. s. 33.
- ^ a b c d "Farkas Oszmán Basa" (PDF) (Macarca). 45 (24). Macaristan: Vasárnapi Ujság. 12 Haziran 1898. ss. 414-415.
- ^ L., R. (21 Haziran 1925). "Nigar Hanum hagyatéka" (Macarca). Budapeşte: Pesti Napló. s. 12.
- ^ Borostyáni, Nándor (2 Mart 1890). "Nygjar hanym" (Macarca). Budapeşte: Pesti Hírlap. s. 3.
- ^ "Egy török költönö" (Macarca). Budapeşte: Pesti Napló. 26 Haziran 1898. s. 16.