Mal'ta-Buret' kültürü
Mal'ta–Buret' kültürü, Rusya Federasyonu'nun Sibirya bölgesinde, İrkutsk Oblastı'ndaki Baykal Gölü'nün batısındaki yukarı Angara Nehri'nin üst kesimlerinde, Üst Paleolitik'te y. günümüzden 24.000 ila 15.000 yıl öncesine / MÖ 22.050 ila 13.050 yılları arasına tarihlenen bir arkeolojik kültürdür. İsmini, her ikisi de İrkutsk Oblastı'nda yer alan Usolsky İlçesindeki Mal'ta (Мальта́) ve Bohanski İlçesindeki Buret' (Буре́ть), köylerinden almaktadır.
 Sibirya'nın Baykal Gölü'ndeki Üst Paleolitik Mal'ta yataklarından mamut fildişi bir levha üzerine bir mamutun gravürü | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Evre | Üst Paleolitik |
|---|---|
| Bölge | Sibirya |
| Öncül | Musteryen?, Orinyasiyen? |
| Ardıl | Afontova Gora |
Mal'ta yakınlarında kalıntıları bulunan bir çocuk genellikle MA-1 (veya MA1) kısaltmasıyla bilinir. 1920'lerde keşfedilen kalıntılar, 24,000 BP'ye tarihlendi. 2013 yılından bu yana yayınlanan araştırmalara göre MA-1, Sibiryalılar, Amerikan Kızılderilileri ve Avrasya steplerindeki Bronz Çağı Yamnaya ve Botai[1] halkının genetik ataları ile ilgili bir popülasyona aitti.[2][3] Özellikle, günümüz Yerli Amerikalıları, Ketler, Mansiler ve Selkupların MA-1 ile ilgili önemli benzerlikler sergilediği bulunmuştur.[4]
Mal'ta hakkında bilinenlerin çoğu Rus arkeolog Mihail Gerasimov'ın araştırmalarına dayanmaktadır. Antropolojinin adli yüz rekonstrüksiyonu olarak bilinen bölümüne yaptığı katkılarla tanınan Gerasimov, 1927'de Mal'ta'da araştırmalar gerçekleştirirken devrim niteliğinde keşifler yaptı. Onun bulgularına kadar, Kuzey Asya'nın Üst Paleolitik toplumları hakkında neredeyse hiç bilgi yoktu. Gerasimov, kariyerinin geri kalanında alanda araştırmalar yapmak ve kazılar gerçekleştirmek için Mal'ta'yı iki kez daha ziyaret etti.
Maddi kültür
değiştirYerleşim ve araçlar
değiştirMal'ta, duvarları birleştirmek için büyük hayvan kemikleri kullanılarak inşa edilmiş yarı yer altı evlerinden ve sakinlerini Sibirya havasının sert koşullarından koruyacak bir çatı inşa etmek için hayvan derileriyle kaplı ren geyiği boynuzlarından oluşmaktadır.
Kanıtlar Mal'ta'nın doğu Sibirya'da bilinen en eski yerleşim yeri olduğunu göstermektedir; bununla birlikte, göreceli tarihleme bazı düzensizlikleri ortaya koymaktadır. Aletlerin üretiminde çakmaktaşı pullarının kullanılması ve basınçlı pulların kullanılmaması ve ayrıca daha önceki alet türlerinin kullanılmaya devam edilmesi, yerleşimin erken Üst Paleolitik Çağ'a ait olduğu gerçeğini doğruluyor gibi görünmektedir. Yine de, diğer Sibirya Paleolitik bölgelerinde yaygın olan tipik skreblolardan (büyük kenar kazıyıcılar) yoksundur. Ek olarak, çakıl çekirdekleri, kama biçimli çekirdekler, taşlar ve kompozit aletler gibi diğer yaygın eserler hiçbir zaman bulunamamıştır. Bu özelliklerin eksikliği, yakınlardaki bir başka alanda bulunan bir sanat stiliyle birleştiğinde, Mal'ta kültürünü Sibirya'da benzersiz hale getirmektedir.
Arkeogenetik
değiştirMA-1, bazal Y-DNA R*'ın (R-M207*) bilinen tek örneğidir - yani, haplogrup R*'nin R1, R2 haplogruplarına veya bunların ikincil alt gruplarına ait olmayan tek üyesidir. MA-1'in mitokondriyal DNA'sı, çözülmemiş bir haplogrup U alt grubuna aitti.[5]
Antik Kuzey Avrasya (ANE) terimi, genetik literatürde Mal'ta–Buret' kültürüne benzer insanlardan veya onlarla yakından ilişkili bir popülasyondan gelen atadan kalma bir bileşene verilmiştir.[4][6] ANE popülasyonunun "günümüz batı Avrasyalılarına temel" olduğu, ancak özellikle Doğu Asyalılarla ilgili olmadığı ve belki de orijinal olarak Avrupa veya Batı Asya'da yaşadığı ileri sürülmektedir.[7][8] Lazaridis ve diğerlerine göre (2014), ANE'lerin ve WHG'lerin (batı Avrupalı avcı-toplayıcılar) ortak atası, MÖ 40.000 civarında doğu Avrasyalılardan ayrıldı ve ANE'ler MÖ 22.000 civarında WHG'lerden ayrıldı.[9] (ANE, "Avrupa'daki Paleolitik/Mezolitik avcı-toplayıcılarla derinden ilişkili olan" bir soy olarak da tanımlanmaktadır...")[10] Raghavan ve arkadaşları (2014) ve Fu ve arkadaşları (2016) Mal'ta Buret çocuğunun kahverengi gözleri, koyu saçları ve koyu teni olduğunu tespit etti.[2][11]
MA1 ve Afontova Gora'ya benzer bir halk, Yerli Amerikalılar, Sibiryalılar, Avrupalılar, Kafkasyalılar, Orta Asyalılar üzerinde önemli, Orta Doğulular ve bazı Doğu Asyalılara ise daha küçük genetik katkılarda bulundu.[12] Lazaridis ve arkadaşları (2016), "Avrasya'nın doğu-batı boyutunda ANE soyunun bir çizgisine" dikkat çekmektedir.[12] 2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre, küresel maksimum ANE soyunun günümüz Ketler, Mansiler, Yerli Amerikalılar ve Selkuplarda görüldüğünü ortaya koymaktadır.[4] Ek olarak, bu genetik dizilim antik Tunç çağı-bozkır Yamnaya ve Afanasevo kültürlerinde bildirilmiştir.[3] Yerli Amerikan soyunun yüzde 14 ila 38'i Mal'ta-Buret' halkından gelen gen akışından kaynaklanmaktayken, Yerli Amerikalılardaki diğer gen akışının Doğu Avrasya kökenli olduğu görülmektedir.[2]
MA1 ayrıca Eski Kuzey Sibiryalılar (ANS) olarak adlandırılan Yana Gergedan Boynuzu Bölgesinde bulunan iki eski Üst Paleolitik Sibirya bireyi ile ilgilidir.[13]
Kaynakça
değiştir- ^ Jeong, Choongwon; Balanovsky, Oleg; Lukianova, Elena; Kahbatkyzy, Nurzhibek; Flegontov, Pavel; Zaporozhchenko, Valery; Immel, Alexander; Wang, Chuan-Chao; Ixan, Olzhas; Khussainova, Elmira; Bekmanov, Bakhytzhan; Zaibert, Victor; Lavryashina, Maria; Pocheshkhova, Elvira; Yusupov, Yuldash; Agdzhoyan, Anastasiya; Sergey, Koshel; Bukin, Andrei; Nymadawa, Pagbajabyn; Churnosov, Michail; Skhalyakho, Roza; Daragan, Denis; Bogunov, Yuri; Bogunova, Anna; Shtrunov, Alexandr; Dubova, Nadezda; Zhabagin, Maxat; Yepiskoposyan, Levon; Churakov, Vladimir; Pislegin, Nikolay; Damba, Larissa; Saroyants, Ludmila; Dibirova, Khadizhat; Artamentova, Lubov; Utevska, Olga; Idrisov, Eldar; Kamenshchikova, Evgeniya; Evseeva, Irina; Metspalu, Mait; Robbeets, Martine; Djansugurova, Leyla; Balanovska, Elena; Schiffels, Stephan; Haak, Wolfgang; Reich, David; Krause, Johannes (23 Mayıs 2018). "Characterizing the genetic history of admixture across inner Eurasia". bioRxiv: 327122. doi:10.1101/327122.
- ^ a b c Raghavan & Skoglund et al. 2014.
- ^ a b Haak & Lazaridis et al. 2015.
- ^ a b c Flegontov & Changmai et al. 2015.
- ^ Raghavan, Maanasa; Skoglund, Pontus; Graf, Kelly E.; Metspalu, Mait; Albrechtsen, Anders; Moltke, Ida; Rasmussen, Simon; Stafford Jr, Thomas W.; Orlando, Ludovic; Metspalu, Ene; Karmin, Monika; Tambets, Kristiina; Rootsi, Siiri; Mägi, Reedik; Campos, Paula F.; Balanovska, Elena; Balanovsky, Oleg; Khusnutdinova, Elza; Litvinov, Sergey; Osipova, Ludmila P.; Fedorova, Sardana A.; Voevoda, Mikhail I.; DeGiorgio, Michael; Sicheritz-Ponten, Thomas; Brunak, Søren; Demeshchenko, Svetlana; Kivisild, Toomas; Villems, Richard; Nielsen, Rasmus; Jakobsson, Mattias; Willerslev, Eske (January 2014). "Upper Palaeolithic Siberian genome reveals dual ancestry of Native Americans". Nature. 505 (7481): 87-91. Bibcode:2014Natur.505...87R. doi:10.1038/nature12736. PMC 4105016 $2. PMID 24256729.
- ^ Lazaridis, Iosif; Nadel, Dani; Rollefson, Gary; Merrett, Deborah C.; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Fernandes, Daniel; Novak, Mario; Gamarra, Beatriz; Sirak, Kendra; Connell, Sarah; Stewardson, Kristin; Harney, Eadaoin; Fu, Qiaomei; Gonzalez-Fortes, Gloria; Jones, Eppie R.; Roodenberg, Songül Alpaslan; Lengyel, György; Bocquentin, Fanny; Gasparian, Boris; Monge, Janet M.; Gregg, Michael; Eshed, Vered; Mizrahi, Ahuva-Sivan; Meiklejohn, Christopher; Gerritsen, Fokke; Bejenaru, Luminita; Blüher, Matthias; Campbell, Archie; Cavalleri, Gianpiero; Comas, David; Froguel, Philippe; Gilbert, Edmund; Kerr, Shona M.; Kovacs, Peter; Krause, Johannes; McGettigan, Darren; Merrigan, Michael; Merriwether, D. Andrew; O'Reilly, Seamus; Richards, Martin B.; Semino, Ornella; Shamoon-Pour, Michel; Stefanescu, Gheorghe; Stumvoll, Michael; Tönjes, Anke; Torroni, Antonio; Wilson, James F.; Yengo, Loic; Hovhannisyan, Nelli A.; Patterson, Nick; Pinhasi, Ron; Reich, David (16 Haziran 2016). "Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East". Nature. 536 (7617): 419-424. Bibcode:2016Natur.536..419L. bioRxiv 059311 $2. doi:10.1038/nature19310. PMC 5003663 $2. PMID 27459054.
- ^ Raghavan, Maanasa; Skoglund, Pontus; Graf, Kelly E.; Metspalu, Mait; Albrechtsen, Anders; Moltke, Ida; Rasmussen, Simon; Thomas, W. Stafford Jr; Orlando, Ludovic; Metspalu, Ene; Karmin, Monika; Tambets, Kristiina; Rootsi, Siiri; Mägi, Reedik; Campos, Paula F.; Balanovska, Elena; Balanovsky, Oleg; Khusnutdinova, Elza; Litvinov, Sergey; Osipova, Ludmila P.; Fedorova, Sardana A.; Voevoda, Mikhail I.; DeGiorgio, Michael; Sicheritz-Ponten, Thomas; Brunak, Søren (2014). "Upper Palaeolithic Siberian genome reveals dual ancestry of Native Americans". Nature. 505 (7481): 87-91. Bibcode:2014Natur.505...87R. doi:10.1038/nature12736. PMC 4105016 $2. PMID 24256729.
- ^ Michael Balter (October 2013). "Ancient DNA Links Native Americans With Europe". Science. 342 (6157): 409-410. Bibcode:2013Sci...342..409B. doi:10.1126/science.342.6157.409
. PMID 24159019.
- ^ Lazaridis 2014.
- ^ Jeong, Choongwon; Balanovsky, Oleg; Lukianova, Elena; Kahbatkyzy, Nurzhibek; Flegontov, Pavel; Zaporozhchenko, Valery; Immel, Alexander; Wang, Chuan-Chao; Ixan, Olzhas; Khussainova, Elmira; Bekmanov, Bakhytzhan; Zaibert, Victor; Lavryashina, Maria; Pocheshkhova, Elvira; Yusupov, Yuldash; Agdzhoyan, Anastasiya; Koshel, Sergey; Bukin, Andrei; Nymadawa, Pagbajabyn; Turdikulova, Shahlo; Dalimova, Dilbar; Churnosov, Mikhail; Skhalyakho, Roza; Daragan, Denis; Bogunov, Yuri; Bogunova, Anna; Shtrunov, Alexandr; Dubova, Nadezhda; Zhabagin, Maxat; Yepiskoposyan, Levon; Churakov, Vladimir; Pislegin, Nikolay; Damba, Larissa; Saroyants, Ludmila; Dibirova, Khadizhat; Atramentova, Lubov; Utevska, Olga; Idrisov, Eldar; Kamenshchikova, Evgeniya; Evseeva, Irina; Metspalu, Mait; Outram, Alan K.; Robbeets, Martine; Djansugurova, Leyla; Balanovska, Elena; Schiffels, Stephan; Haak, Wolfgang; Reich, David; Krause, Johannes (2019). "The genetic history of admixture across inner Eurasia". Nature Ecology & Evolution. 3 (6): 966-976. doi:10.1038/s41559-019-0878-2. PMC 6542712 $2. PMID 31036896.
- ^ Fu & Cosimo et al. 2016.
- ^ a b Lazarids et al. 2016, s. 10.
- ^ Sikora, Martin; Pitulko, Vladimir V.; Sousa, Vitor C.; Allentoft, Morten E.; Vinner, Lasse; Rasmussen, Simon; Margaryan, Ashot; de Barros Damgaard, Peter; de la Fuente, Constanza; Renaud, Gabriel; Yang, Melinda A.; Fu, Qiaomei; Dupanloup, Isabelle; Giampoudakis, Konstantinos; Nogués-Bravo, David; Rahbek, Carsten; Kroonen, Guus; Peyrot, Michaël; McColl, Hugh; Vasilyev, Sergey V.; Veselovskaya, Elizaveta; Gerasimova, Margarita; Pavlova, Elena Y.; Chasnyk, Vyacheslav G.; Nikolskiy, Pavel A.; Gromov, Andrei V.; Khartanovich, Valeriy I.; Moiseyev, Vyacheslav; Grebenyuk, Pavel S.; Fedorchenko, Alexander Yu; Lebedintsev, Alexander I.; Slobodin, Sergey B.; Malyarchuk, Boris A.; Martiniano, Rui; Meldgaard, Morten; Arppe, Laura; Palo, Jukka U.; Sundell, Tarja; Mannermaa, Kristiina; Putkonen, Mikko; Alexandersen, Verner; Primeau, Charlotte; Baimukhanov, Nurbol; Malhi, Ripan S.; Sjögren, Karl-Göran; Kristiansen, Kristian; Wessman, Anna; Sajantila, Antti; Lahr, Marta Mirazon; Durbin, Richard; Nielsen, Rasmus; Meltzer, David J.; Excoffier, Laurent; Willerslev, Eske (June 2019). "The population history of northeastern Siberia since the Pleistocene" (PDF). Nature. 570 (7760): 182-188. Bibcode:2019Natur.570..182S. doi:10.1038/s41586-019-1279-z. PMID 31168093. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2022.
Bibliyografya
değiştir- Bednarik, Robert G. (1994). "The Pleistocene Art of Asia". Journal of World Prehistory. 8 (4): 351-75. doi:10.1007/bf02221090.
- Chard, Chester S. (1974). Northeast Asia in Prehistory. Madison, WI: The University of Wisconsin Press.
- Dolitsky, A.B.; Ackerman. R.E.; Aigner, J.S.; Bryan, A.L.; Dennell, R.; Guthrie, R.D.; Hoffecker, J.F.; Hopkins, D.M.; Lanata, J.L.; Workmanm, W.B. (1985). "Siberian Paleolithic Archaeology: Approaches and Analytic Methods". Current Anthropology. 26 (3): 361-78. doi:10.1086/203280.
- Flegontov, Pavel; Changmai, Piya; Zidkova, Anastassiya (11 Şubat 2016). "Genomic study of the Ket: a Paleo-Eskimo-related ethnic group with significant ancient North Eurasian ancestry". Scientific Reports. 6: 20768. arXiv:1508.03097 $2. Bibcode:2016NatSR...620768F. doi:10.1038/srep20768. PMC 4750364 $2. PMID 26865217.
- Haak, W.; Lazaridis, I.; Patterson, Nick (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 522 (7555): 207-11. arXiv:1502.02783 $2. Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 $2. PMID 25731166.
- Jones, Eppie R.; Gonzalez-Fortes, Gloria; Connell, Sarah (2015). "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. 6: 8912. Bibcode:2015NatCo...6.8912J. doi:10.1038/ncomms9912. PMC 4660371 $2. PMID 26567969.
- Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Mittnik, Alissa (2014). "Ancient human genomes suggest three ancestral populations for present-day Europeans". Nature. 513 (7518): 409-13. arXiv:1312.6639 $2. Bibcode:2014Natur.513..409L. doi:10.1038/nature13673. PMC 4170574 $2. PMID 25230663.
- Martynov, Anatoly I, The Ancient Art of Northern Asia, trans. Demitri B. Shimkin and Edith M. Shimkin. Chicago, Illinois: University of Illinois Press, 1991.
- Raghavan, Maanasa; Skoglund, Pontus; Graf, Kelly E. (2014). "Upper Palaeolithic Siberian Genome Reveals Dual Ancestry of Native Americans". Nature. 505 (7481): 87-91. Bibcode:2014Natur.505...87R. doi:10.1038/nature12736. PMC 4105016 $2. PMID 24256729.
- Schlesier, Karl H (2001). "More on the Venus Figurines". Current Anthropology. 42 (3): 410-412. doi:10.1086/320478.
- Sieveking, Ann (1971). "Palaeolithic Decorated Bone Discs" T". He British Museum Quarterly. 35 (1/4): 206-229. doi:10.2307/4423083. JSTOR 4423083.
Dış bağlantılar
değiştir- "Atalarımızın Yüzleri: M. M. Gerasimov'un yüzüncü yıl kutlaması." 20 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Кунсткамера - Yenilikler 20 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Eski Sibirya'nın iskeleti, Avrupa ve Yerli Amerikalılar ile bağlantı 8 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kuruyor