Maurice Yaméogo
Maurice Yaméogo (d. 31 Aralık 1921, Koudougou - ö. 9 Eylül 1993, Ouagadougou ), Yukarı Voltalı (günümüzde Burkina Fasolu) siyasetçi. Yaméogo, Afrika kıtasında bulunan Yukarı Volta'nın (günümüzde adı Burkina Faso) bağımsızlığını kazanması sonrası 1960 ile 1966 yılları arasında ilk devlet başkanı olarak devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.
| Maurice Yaméogo | |
|---|---|
| |
| 1. Yukarı Volta Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 5 Ağustos 1960 - 3 Ocak 1966 | |
| Yerine gelen | Sangoulé Lamizana |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 31 Aralık 1921 Koudougou |
| Ölüm | 9 Eylül 1993 Ouagadougou |
Yaméogo ülke içerisinde çoğunluğa sahip olan Mossi etnik grubuna üye birisiydi. Öğrencilik yıllarında katolik rahip olarak okumuş ve eğitim almış olsa da bu görevini daha sonra eşi olacak olan Félicité Zagré ile tanıştıktan sonra kaybetmiştir. Rahiplik görevi bittikten sonra idarî işler ile uğraşmıştır.
1946 yılından itibaren Yukarı Volta siyaseti içerisinde yer alan Yaméogo, söz konusu yılda ülkesini Fransa denizaşırı topraklar parlamentosunda temsil etmiş, 1948 yılında ise Fransız Batı Afrikası konseyine seçilmiştir. İlk yıllarında Rassemblement Démocratique Africain (RDA) içerisinde yer alan Parti Démocratique Unifié partisine mensup biri olsa da 1957 yılında kurduğu kendi Mouvement Démocratique VoltaÏque partisi ile seçimlere girmiş, partisi 70 sandalyeden 26'sını elde ederek oluşturulan koalisyon hükûmetinde yer almıştır. Yaméogo bu koalisyonda tarım bakanı olarak görev almış, koalisyonun yıl sonunda dağılması ile birlikte partisini bırakarak RDA saflarına katılmıştır. 1958 yılında iç işleri bakanı olarak görev yapmaya başlayan Yaméogo, dönemin başbakanı olan Ouezzin Coulibaly'nin hayatını kaybetmesi sonucunda bu göreve getirilmiştir. Ülkesinin Mali Federasyonu'na katılımını savunsa da bu katılımını dönemin Fildişi Sahili devlet başkanı Félix Houphouët-Boigny baskıları nedeniyle gerçekleştirememiştir. Başbakanlık görevini üstlendiği koalisyon hükûmetinin de çökmesi sonucu 30 Mart 1959 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimlerde yeni partisi Union Démocratique VoltaÏque (UDV) ile katılan Yaméogo, mecliste bulunan 75 sandalyenin 64'ünü kazanarak iktidara gelmiştir. Ocak 1960 yılında ülkenin en önemli muhalefet partisi hükûmet tarafından yasaklanmış, yöneticileri cezaevine konulmuştur.
Yukarı Volta'nın 5 Ağustos 1960 tarihinde bağımsızlığını kazanması sonucu yeni ülkenin ilk devlet başkanı olmuş ayrıca dönem dönem ülkenin dış işleri bakanlığı görevini de üstlenmiştir. Bu görevlerinin yanı sıra 1961 ile 1962 yılları arasında savunma bakanlığı ile 1963 ile 1965 yılları arasında da iç güvenlik bakanlığı görevleri de Yaméogo tarafından yürütülmüştür. UDV iktidarı ile birlikte ülkede tek parti dönemi yaşanmış, diğer muhalefet partileri UDV içerisine dâhil edilerek ortadan kaldırılmış, yeni partilerin kurulması da yasaklanmıştır.
Yaméogo dış siyasette komşu ülkeler ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmuş, özellikle Fildişi Sahili ve diğer eski Fransa kolonisi ülkeler ile bu ilişkisini üst seviyede tutmuştur.
3 Ekim 1965 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde seçimlere katılan tek aday olarak oyların %99,9'unu alarak göreve yeniden seçilen Yaméogo, sonuçların açıklanması neticesinde ülke genelinde baskısı yönetimine karşı başlayan şiddet olayları ve 3 Ocak 1966 yılında gerçekleştirilen genel grev sonucunda görevi bırakmıştır. Görevi bırakması sonrası Sangoulé Lamizana ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur.
1968 yılına kadar tutuklu kalan Yaméogo, bu tarihte serbet bırakılmış ancak 1983 yılında Thomas Sankara önderliğinde gerçekleştirilen devrim sonucunda yeniden gözetim altına alınmıştır. 1985 yılında serbest bırakılması neticesinde Fildişi Sahili'ne kaçmış ve 1990 yılına kadar bu ülkede kalmıştır. 1991 yılında dönemin devlet başkanı Blaise Compaoré tarafından vatandaşlık da dâhil tüm hakları geri verilen Yaméogo, 9 Eylül 1993 tarihinde başkentte ölmüştür.
Kaynakça
değiştir- Frédéric Guirma, Comment perdre le pouvoir ? Le cas de Maurice Yameogo, Paris, Éditions Chaka, coll. « Afrique contemporaine », 1991
- Frédéric Lejeal, Le Burkina Faso, Paris, Éditions Karthala, 2002
- Roger Bila Kaboré, Histoire politique du Burkina Faso: 1919-2000, Paris, Éditions L'Harmattan, 2002