Megleno-Rumence
Megleno-Rumence (Megleno-Rumenler tarafından konuşulan Vlăheşte olarak bilinen Moglenitik veya Meglenitik dillerdendir) bir Latin dilidir, Arumence ve Rumenceyle diyalektik olarak aynıdır.[2] Megleno-Rumen halkının yaşadığı Yunan Makedonyası'nın Moglena (Μογλενά) bölgesi, Makedonya, Romanya'nın birkaç köyünde ve Türkiye'de Karacaovalılar olarak bilinen küçük bir grup tarafından konuşulmaktadır. Tehlike altındaki diller arasındadır.
| Megleno-Rumence | |
|---|---|
| Vlăheşte | |
| Ana dili olanlar | Yunanistan, Makedonya, Romanya, Türkiye[1] |
| Konuşan sayısı | 5,000[1] (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | roa [Rumence, Diğer] |
| ISO 639-2 | ruq |
| ISO 639-3 | – |
Sınıflandırma
değiştirMegleno-Rumence İtalik diller ailesinin bir üyesidir. Hint-Avrupa Dilleri ailesinin bir koludur. Daha belirli şekilde söylersek Doğu Romen dilidir, Bu dil Roma İmparatorluğu'nun güney Doğu Avrupa'dan çekilmesi sonucunda şekillenmiştir. Bazı dil bilimciler bu dilin Arumence ve Rumence arasında bir dil olduğunu düşünmektedirler. Genel kanı Arumence ve Rumence'nin bir lehçesi olması dışında bağımsız bir dil olduğu fikridir. Bu dil Aroman dilinden çok standart Rumence'ye daha yakındır ve önceleri Proto-Rumence'den ayrılmış olan Arumence'den doğmuştur. Megleno-rumence güney slav dillerinden çokça etkilenmiştir.
Adı
değiştirMegleno-Rumence terimi daha çok dil bilimciler tarafından Latin dillerine ait olduğunu belirtmek için kullanılmıştır. Megleno-Rumenler kendilerini Vlahi (Ulah) olarak tanımlarlar.
Kökeni
değiştirMuhtemelen Makedonya'nın Vardar vadisi Paiko dağının kuzeyi ve antik Paeoniya bölgesinin bulunduğu yerden (megleno) doğmuştur. Meglen Vlach dili diğer vlach (ulah) gruplarından ayrı olarak Roma İmparatorluğu'nun doğusunda diğer latince konuşanlardan ayrılmıştır. Megleno-Rumence bölgede Slav dillerinden en çok etkilenen dilidir. Araştırmacı Maria Papageorgiou'ya göre Yunanistan Makedonyası'nın Skra ve Kılkış civarında Megleno-Rumence anlatılan birçok antik Yunan dönemine ait trajedyalar, oyunlar ve şiirler vardır, günümüzde bu hikâyeler halk arasındaki söylence ve masallar şeklinde anlatılmaktadır.[3]
Coğrafi dağılımı
değiştirMegleno-Rumence günümüzde Yunanistan Makedonyası'nda Nutya, Kılkış ve Serez bölgelerinde konuşulmaktadır. Aynı zamanda Makedonya Cumhuriyeti sınırındaki Huma köyü ve civarında birkaç köyde köy sakinlerinin çoğu tarafından konuşulmaktadır. II. Dünya Savaşından sonra Megleno-Rumen dili konuşan yaklaşık 1,200 kişi Romanya'ya Moglená bölgesine göç ettiler. 1940'ta 30 aile Cerna'ya ve Romanya'nın Banat bölgesindeki Variaş, Biled ve Jimbolia köylerine yerleştiler. Müslüman olarak tanımlanan bazı Megleno-Rumenler (Karacaovalılar) dini temelli Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi sırasında Yunanistan'dan Türkiye'ye göç etmişlerdir, az sayıda da olsa Türkiye'de, özellikle Trakya bölgesinde bu dil hala konuşulmaktadır.
Ses bilgisi
değiştirMegleno-Rumence diğer doğu Romen dillerinde olmayan bazı sıra dışı ses karakterlerine sahiptir:
- Uzun Sesliler: ā, ē, ī, ō, ū
- ă, â → o, a: câmp → comp (Saha, Meydan), mânc → mānc ("ben" yerim)
- Vurgulanmamış parafla kaybolanlar: adaug → daug (ekledim), afară → fară (dışarısı), aduc → duc (getiririm)
Dil bilgisi
değiştirDilbilgisini oluşturan kalıplar Latince temellidir. Ayrıca sesleri ve anlamları açısından Arumence ve Rumence'yle aynıdır:
(MR: Megleno-Rumence, DR: Dacorumence, Alb: Arnavutça, Gr: Yunanca, Bulg: Bulgarca, Sl: Slavca, Lt: Latince)
- Lt basilica > MR bisearică, DR biserică (Kilise)
- Lt lumen > MR lumi, DR lume (Işık)
- Lt monumentum > MR murmint, DR mormânt (Mezar)
- Lt strigis > MR strig, DR strig (Baykuş)
- Lt draco > MR drac, DR drac (Şeytan veya "ejderha")
Megleno-Rumence aynı zamanda Arnavutça ile akrabalığı olan sözcükler de içerir. Bu sözcükler Dakorumence'de de bulunmaktadır:
- MR brad; DR brad; cf. Alb. bredh (Beş ağaç)
- MR monz; DR mânz; cf. Alb. mës (Soğuk)
- MR bucuros; DR bucuros; (Mutlu) cf. Alb bukurë (Güzel)
Bütün doğu Romen dillerinde bulunan Slavca kökenli sözcükler de içerir:
- MR trup; DR trup (Vücut); cf. Sl. trupŭ
- MR stăpon; Dr stăpân (Üstad); cf. Eski slavca. stopanŭ, Günümüz Bulgarcası/Makedoncası stopanin
Eski Yunanca ve modern Yunancaya ait bazı sözcükler de barındırır. Bu sözcükler Daco-Rumence (Rumence), Bulgarca (Pomakça), Makedonca gibi diğer Balkan dillerinde de bulunmaktadır:
- Gr. prósfatos > MR proaspit; DR proaspăt (Taze)
- Gr. keramídi > MR chirămidă; DR cărămidă (Tuğla)
- Gr. lemoni > MR limonă; Bulg. limon; DR lămâie (Limon)
Megleno-Rumencedeki en önemli etkilenme güney slav dillerinden olmuştur. Bu etki Yunancanın Arumen dilleri üzerindeki etkisinden daha derin olarak meydana gelmiştir. Dil bilimci Theodor Capidan (özellikle Rodop Dağları etrafında konuşulan dilde) bazı ses özelliklerinin Bulgarca'dan alındığını iddia etmiştir. Birçok kere Daco-Rumence ve Arumence'de Latince kökenli bazı sözcüklerin slav kökenlilerle yer değiştirdiğini tespit etmiştir.
- Bulg. drob > MR drob; DR drob (Ciğer)
- Bulg. nevĕsta > MR niveastă; DR nevastă (Gelin, Eş, Karı)
- Bulg. gora > MR goră (Orman)
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b "Ethnologue entry". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2009.
- ^ "Romanian language - Britannica Online Encyclopedia". 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2009.
- ^ In Greek "Tales by myths of ancient Greek poetic plays that have been lost and other tales of Vlachophone village of Skra" Maria Papageorgiou, Selanik, 1984
- Theodor Capidan, Megleno-Romanian dictionary (Rumence)
- Theodor Capidan, Meglenoromânii: istoria şi graiul lor (Rumence)
Dış bağlantılar
değiştir- Despre muzica folclorică a dialectului meglenoromân, by Prof. Mirela Kozlovsky (Rumence)
- Megleno-Romanii, by Prof. Emil Tarcovnicu (Rumence)
- Ethnologue, Megleno Romanian entry 16 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Asterios Koukoudis, Studies on the Vlachs 1 Mayıs 2009[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.