Vikipedi

Mihail Gorbaçov

1985'ten 1991'e kadarki Sovyetler Birliği lideri

Mihail Sergeyeviç Gorbaçov (Rusça: Михаи́л Серге́евич Горбачёв; 2 Mart 1931 - 30 Ağustos 2022), 1985'ten 1991'de ülkenin dağılmasına kadar Sovyetler Birliği'nin son lideri olarak görev yapan Rus siyasetçidir. 1985'ten itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve ayrıca 1988'den itibaren devlet başkanı, 1988'den 1989'a kadar Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı, 1989'dan 1990'a kadar Yüksek Sovyet Başkanı ve 1990'dan 1991'e kadar Sovyetler Birliği'nin tek devlet başkanı olarak görev yaptı. İdeolojik olarak Gorbaçov, başlangıçta Marksizm-Leninizm'e bağlıydı ancak 1990'ların başında sosyal demokrasiye yöneldi.

Mihail Gorbaçov
Михаи́л Горбачёв
Mihail Gorbaçov 1987'de
Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı
Görev süresi
15 Mart 1990 - 25 Aralık 1991
Başkan Yardımcısı Gennadi Yanayev
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Yüksek Sovyet Meclisi Başkanı
Görev süresi
25 Mayıs 1989 - 15 Mart 1990
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı
Görev süresi
1 Ekim 1988 - 25 Mayıs 1989
Yerine geldiği Andrey Gromiko
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri
Görev süresi
11 Mart 1985 - 24 Ağustos 1991
Yerine geldiği Konstantin Çernenko
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Kişisel bilgiler
Doğum Mihail Sergeyeviç Gorbaçov
2 Mart 1931(1931-03-02)
Stavropol, Sovyetler Birliği
Ölüm 30 Ağustos 2022 (91 yaşında)
Moskova, Rusya
Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Evlilik(ler) Raisa Gorbaçova(1953-1999)
Çocuk(lar) 1
Bitirdiği okul Moskova Devlet Üniversitesi
Mesleği Siyasetçi, Avukat
Dini Yok (Ateist)[1]
Ödüller Onur Nişanı Lenin Nişanı Lenin Nişanı Lenin Nişanı Ekim Devrimi Nişanı Kızıl Bayrak İşçi Nişanı Askerî İşbirliğini Güçlendirme Madalyası Kiev 1500. Yıl Madalyası Büyük Vatanseverlik Savaşı Madalyası
Ödülleri
Nobel Barış Ödülü (1990)
İmzası Gorbachev Signature.svg
Resmî site gorby.ru

Gorbaçov, Rus ve Ukrayna kökenli yoksul bir köylü ailesinin çocuğu olarak Privolnoye, Rusya SFSC'de dünyaya geldi. Gençliğinde Josef Stalin'in yönetimi altında büyüyen Gorbaçov, Sovyetler Birliği'ni tek partili bir devlet olarak yöneten Komünist Parti'ye katılmadan önce kolektif bir çiftlikte biçerdöver işletti. Moskova Devlet Üniversitesi'nde okurken, 1953 yılında öğrenci arkadaşı Raisa Titarenko ile evlendi ve 1955 yılında hukuk diplomasını aldı. Stavropol'e taşınarak Komsomol gençlik örgütü için çalıştı ve Stalin'in ölümünden sonra Sovyet lideri Nikita Kruşçev'in Stalinizasyon karşıtı reformlarının ateşli bir savunucusu oldu. 1970'te Stavropol Bölge Komitesi'nin Birinci Parti Sekreteri olarak atandı ve Büyük Stavropol Kanalı'nın inşasını denetledi. 1978'de Moskova'ya dönerek partinin Merkez Komitesi Sekreteri oldu; 1979'da oy hakkı olmayan, 1980'de ise oy hakkı olan bir üye olarak iktidardaki Politbüro'ya (25. dönem) katıldı. Sovyet lideri Leonid Brejnev'in ölümünden üç yıl sonra -Yuri Andropov ve Konstantin Çernenko'nun kısa süreli görev sürelerinin ardından- 1985'te Politbüro, Gorbaçov'u genel sekreter, yani fiili lider olarak seçti.

Gorbaçov, Sovyet devletini ve Marksist-Leninist ideallerini korumaya kararlı olsa da, hayatta kalması için önemli reformların gerekli olduğuna inanıyordu. Sovyet-Afgan Savaşı'ndan askerlerini çekti ve nükleer silahların sınırlandırılması ve Soğuk Savaş'ın sona erdirilmesi için ABD Başkanı Ronald Reagan ile zirvelere başladı. Ülke içinde glasnost ("açıklık") politikası ile ifade ve ifade özgürlüğünü genişletirken, perestroyka ("yeniden yapılanma") ile ekonomik karar alma mekanizmasını merkezden uzaklaştırarak verimliliği artırmaya çalıştı. Demokratikleşme önlemleri ve seçilmiş Halk Vekilleri Kongresi'nin kurulması, tek parti devletinin altını oydu. Bazı Varşova Paktı ülkeleri, 1989'da Marksist-Leninist yönetimi terk ettiğinde Gorbaçov, askeri müdahalede bulunmayı reddetti. Kurucu cumhuriyetlerde artan milliyetçi duygular, Sovyetler Birliği'ni parçalama tehdidinde bulundu ve Komünist Parti içindeki sertlik yanlılarının Ağustos 1991'de Gorbaçov'a karşı başarısız bir darbe başlatmasına yol açtı. Darbenin ardından Sovyetler Birliği, Gorbaçov'un isteği dışında dağıldı. Başkanlıktan istifa ettikten sonra Gorbaçov Vakfı'nı kurdu, Rusya devlet başkanları Boris Yeltsin ve Vladimir Putin'i sert bir dille eleştirdi ve Rusya'nın sosyal demokrat hareketi için kampanya yürüttü.

Gorbaçov, 20. yüzyılın ikinci yarısının en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Nobel Barış Ödülü de dahil olmak üzere çok sayıda ödülün sahibi olan Gorbaçov, Batı'da Soğuk Savaş'ın sona erdirilmesinde oynadığı rol, Sovyetler Birliği'ne yeni siyasi ve ekonomik özgürlükler getirmesi ve hem Doğu ve Orta Avrupa'daki Marksist-Leninist yönetimlerin yıkılmasına hem de Almanya'nın yeniden birleşmesine göz yumması nedeniyle övgüyle anılmaktadır. Gorbaçov'un Rusya'da karmaşık bir mirası vardır. İktidardayken, bir reformcu ve değişimci olarak görüldüğü için net pozitif onay oranlarına sahipti. Ancak işler kontrolünden çıktıkça ve Sovyetler Birliği çöktükçe onaylanma oranı da düştü; günümüz Rusları, Rusya'nın küresel etkisini zayıflattığı ve ülkedeki ekonomik çöküşü hızlandırdığı için onunla sık sık alay etmektedir.

Mihail Gorbaçov (2007)

İlk yılları ve gençliği

değiştir

2 Mart 1931'de Kuzey Kafkasya'nın Stavropol bölgesinde Privolnoye köyünde doğdu. İlk öğrenimini köyünde yaptı. 1952 senesinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne (SBKP) girdi. 1955'te Moskova Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Stavropol, Genç Komünistler Birliğinde görev aldı. 1970'te Stavropol teşkilatı birinci sekreteri oldu. 1971'de SBKP Merkez Komitesi üyeliğine seçildi. 1978'de tarım sorumlusu olarak sekretaryaya girdi. 1979'da politbüro yedek üyesi, 1980'de de asil üyesi seçildi. Çernenko'nun 1985'te ölümü üzerine SBKP Genel Sekreteri oldu. Glasnost (açıklık) ve perestroika (yeniden yapılanma) politikalarıyla dünyada büyük yankılar uyandırdı. Ekim 1988'de devlet başkanlığı görevini de üstlendi.

Sovyet lideri

değiştir

Mihail Gorbaçov, ülke ekonomisinde gözle görülür bir ilerleme sağlayamadığı için SBKP'nin reformcu üyeleri tarafından eleştirilmeye başlandı. Ancak çeşitli ülkelere yaptığı gezilerle dıştaki itibarını artırdı. Çin'e giderek bu ülkeyi 30 yıl sonra ziyaret eden ilk Sovyet lideri oldu. Ayrıca Batı Almanya, Birleşik Krallık ve Finlandiya'yı da ziyaret etti.

Gorbaçov iktidara gelince aşırı alkol tüketimine ve yolsuzluklara karşı kampanya başlattı. Halk ve Sovyet yöneticileri ile ilişkileri daha sıklaştırdı. Yönetici kadroyu gençleştirdi. Dış siyasette Batı ile daha yakın ilişkiler kurdu. ABD Başkanı Reagan ile Cenevre'de zirve toplantısı yaptı. Silahsızlanma, bilim, kültür ve eğitim alanlarında bilgi alış verişi için anlaştı (1985).

 
Ronald Reagan ve Mihail Gorbaçov, 1986 Reykjavik zirvesinde.

1986'da Reykjavik'te, yeniden yapılan zirve görüşmesinde, silahların denetimi görüşüldü. Fakat ABD Başkanı Reagan, Yıldız Savaşları projesinden taviz vermediği için silahsızlanma görüşmesinden bir netice alınamadı.

1987'de iktisadi reformlardan ve dış siyasette izlenecek politikalardan bahsetti. Glasnost ve perestroika adı verilen reformlar Yüksek Sovyet meclisinde oy birliğiyle kabul edildi. Temmuz 1987'de Avrupa ve Asya'da yerleştirilmiş olan orta ve kısa menzilli füzelerin imha edilmesini kabul etti. 1987'de yayımladığı kitabında reformları geniş kapsamlı olarak açıkladı. Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nin 70. yıl dönümündeki konuşmasında, Josef Stalin'i ve Lev Troçki'yi eleştirdi. 8 Aralık 1987 tarihinde ABD Başkanı Reagan ile orta menzilli füzelerin imhası anlaşmasını imzaladı.

En önemli meseleleri SSCB'ye bağlı Cumhuriyetlerdeki milliyetçi hareketler ve bağımsızlıklarını ilan etmeleri ile maden işçilerinin grevleri oldu. Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Türkistan'da silahlı çatışmalar oldu. Doğu ve Batı Almanya birleşmesini kabul ederek ses çıkarmadı.

Dağılma süreci

değiştir
Ana madde: 1991 Sovyet darbe girişimi
Ayrıca bakınız: Sovyetler Birliği Referandumu 1991

ABD Başkanı George H. W. Bush ile 2-3 Aralık'ta Malta açıklarındaki bir savaş gemisinde görüştü. 9 Eylül 1990'da Helsinki'de Bush ile tekrar görüştü ve Amerika Birleşik Devletleri'nden ekonomik yardım istedi. Aralık 1990'da Nobel Barış Ödülü'nü kazandı.

1990 yılının sonlarında Sovyetler Birliği'nin tüm Cumhuriyetlerine 'Yenilenmiş Birlik Federasyonu' için referandum çağrısında bulundu. Sovyet liderinin bu çağrısına, 9 Cumhuriyet olumlu yanıt verdi. 17 Mart 1991 tarihinde Rusya SFSC, Belarus SSC, Ukrayna SSC, Kazakistan SSC, Kırgızistan SSC, Tacikistan SSC, Türkmenistan SSC, Özbekistan SSC ve Azerbaycan SSC'nde, Sovyetler Birliği'nin korunması konusunda referandum (Sovyetler Birliği Referandumu 1991) düzenlendi. %80 katılımın olduğu referandumda, halkın %77'si Sovyetler Birliği'nin korunması yönünde oy kullandı. Diğer altı Cumhuriyette ise Merkezi Hükûmetler oylamayı reddetmesine rağmen, yerel Sovyet konseyleri seçim sandıkları kurdu ve bu ülkelerde de birlik lehine sonuç çıktı.

 
Mihail Gorbaçov (2013)

Sosyalist rejimi isteyenler ile kapitalist rejimi isteyenler arasında zor günler geçirmekteydi. 19 Ağustos 1991 tarihinde Birliğin dağılmasına karşı KGB ve ordunun desteğini alan en yakın arkadaşı olan Gennadi Yanayev ve 8 arkadaşından meydana gelen İhtilal Komitesi, Gorbaçov'a karşı darbe yaptı. Yapılan darbe başarısızlıkla sonuçlandı. Darbecilerin bazıları yurt dışına kaçtı. Darbe girişimi Mart 1991'de yapılan referanduma göre, 20 Ağustos'ta yapılması planlanan Yenilenmiş Birlik Anlaşmasının iptal edilmesine sebep oldu. 22 Ağustos 1991 tarihinde Gorbaçov, Devlet Başkanlığını tekrar eline geçirdi. Daha önce kendisine karşı en büyük rakip olarak bilinen Rusya'ya seçilen Yeltsin ise, darbede Gorbaçov'u en çok destekleyenlerden olarak darbenin kısa sürede bastırılmasına yardımcı oldu. Ancak bu durum Yeltsin'in güçlenmesine, Gorbaçov'un gücünü kaybetmesine yol açtı. Bu durum 1991 yılı sonuna doğru hız kazandı. Sovyetlerden ayrılan 11 devlet, 8 Aralık'ta bir araya gelerek Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) oluşturdu. Bu durum Gorbaçov'u tamamen yetkisiz bıraktı. Bunun üzerine 25 Aralık 1991 tarihinde televizyona çıkarak; Görevimi kaygı içinde ama umutla bırakıyorum. Herkese iyi şanslar diliyorum. diyerek görevinden istifa etti. Bundan sonra emekliye ayrılarak çeşitli basın yayın organlarında yorumculukla meşgul oldu.

Sosyal-Demokrat Parti'yi kurarak birkaç kez parlamento seçimleri ile devlet başkanlığı seçimlerine katıldıysa da başarılı olamadı.

Ölmeden önce Novaya Gazeta adlı gazetenin sahibiydi.

Kişisel yaşamı

değiştir
 
Gorbaçov'un resmî Sovyet portresi. Gorbaçov'un birçok resmî fotoğrafında ve görsel tasvirinde kafasındaki doğum lekesi çıkartılmıştır.[2]

Gorbaçov'un başının üstünde belirgin bir doğum lekesi vardır.[3] 1955'e gelindiğinde saçları seyrelmişti,[4] ve 1960'ların sonunda keldi.[5] 1960'lar boyunca obeziteye karşı mücadele etti.[6] Doder ve Branson onu "tıknaz ama şişman değil" olarak nitelendirmiştir.[7] Güney Rus aksanıyla konuşur,[8] ve hem halk hem de pop şarkıları söylediği bilinir.[9]

Hayatı boyunca modaya uygun giyinmeye çalıştı.[10] Az miktarda içki içerdi ama sert içkilerden hoşlanmazdı.[11] Sigara içmezdi.[12] Özel hayatına karşı korumacıydı ve insanları evine davet etmekten kaçınırdı.[13] Gorbaçov karısına çok değer veriyordu,[14] o da kocasına değer veriyordu.[15] Tek çocuğu olan kızını, siyasetçilerin çocukları için ayrılmış bir okul yerine Stavropol'deki yerel bir devlet okuluna gönderdi.[16] Sovyet yönetimindeki birçok çağdaşının aksine, kadın düşkünü değildi ve kadınlara saygılı davranmasıyla tanınıyordu.[17]

Gorbaçov Rus Ortodoks olarak vaftiz edilmişti ve büyürken büyükanne ve büyükbabası Hristiyanlık inancına sahipti.[18] 2008 yılında, Assisili Fransis'in mezarını ziyaret ettikten sonra basında Hristiyan olduğuna dair bazı spekülasyonlar çıkmış, bunun üzerine ateist olduğunu açıklamıştır.[19] Üniversitede okuduğundan beri Gorbaçov kendisini bir entelektüel olarak görüyordu;[20] Doder ve Branson, Gorbaçov'un çoğu Rus entelijansiyasının aksine "bilim, kültür, sanat veya eğitim dünyasıyla" yakından bağlantılı olmadığına dikkat çekerek, "entelektüelliğinin biraz öz-bilinçli" olduğunu düşündüler.[21] Stavropol'de yaşarken eşiyle birlikte yüzlerce kitap toplamıştır.[22] En sevdiği yazarlar arasında Arthur Miller, Dostoyevski ve Cengiz Aytmatov yer alırken, polisiye okumaktan da hoşlanıyordu.[23] Yürüyüşe çıkmaktan hoşlanırdı,[24] doğal ortamları severdi,[25] ve aynı zamanda futbol hayranıydı.[26] Sovyet yetkilileri arasında yaygın olan büyük, alkollü partiler yerine, toplananların sanat ve felsefe gibi konuları tartıştığı küçük toplantıları tercih etti.[27]

Kişiliği

değiştir

Gorbaçov'un üniversite arkadaşı Mlynář, onu "sadık ve dürüst" olarak tanımladı.[28] Kendine güvenen,[29] kibar,[12] ve nazikti,[12] mutlu ve iyimser bir mizacı vardı.[30] Kendini küçümseyen mizah[31] ve bazen küfürler[31] kullandı ve sık sık kendisinden üçüncü şahıs olarak bahsetti.[32] Yetenekli bir yöneticiydi[17] ve iyi bir hafızası vardı.[33] Çok çalışan ya da işkolik olan[34] Genel Sekreter olarak sabah 7:00 ya da 8:00'de kalkar ve 1:00 ya da 2:00'ye kadar yatmazdı.[35] Batı banliyölerinden sabah 9 ila 10 arasında işe gidip akşam 8 civarında eve dönüyordu.[36] Taubman, Gorbaçov'u "son derece düzgün bir adam" olarak nitelendirdi;[14] Gorbaçov'un "yüksek ahlaki standartlara" sahip olduğunu düşünüyordu.[37]

 
Gorbaçov Kudüs'teki Batı Duvarı'nda, 16 Haziran 1992

Zhores Medvedev onun yetenekli bir hatip olduğunu düşünüyordu ve 1986'da Leon Troçki'den bu yana "Gorbaçov muhtemelen Parti'nin üst kademelerindeki en iyi konuşmacıdır" demişti.[38] Medvedev ayrıca Gorbaçov'u Brejnev, Andropov ve Çernenko'da olmayan "karizmatik bir lider" olarak değerlendirdi.[39] Doder ve Branson onu "şüphecileri entelektüel olarak baştan çıkarabilen, her zaman onları kendi tarafına çekmeye çalışan ya da en azından eleştirilerini köreltmeye çalışan bir büyücü" olarak nitelendirmiştir.[40] McCauley, Gorbaçov'un liderlik döneminin büyük bölümünde sertlik yanlısı Marksist-Leninistler ile liberaller arasında başarılı bir şekilde manevra yaparak "büyük bir taktik beceri" sergilediğini düşünmekle birlikte, kısmen "ayaküstü politika yapmaya yatkın" olduğu için "stratejik, uzun vadeli düşünmekten ziyade taktiksel, kısa vadeli politikada çok daha yetenekli" olduğunu da sözlerine ekledi.[41]

Kişisel eleştirilere karşı duyarlıydı ve kolayca alınabiliyordu.[42] İş arkadaşları, görevlerini yarım bıraktığı için sık sık hayal kırıklığına uğruyorlardı,[43] ve bazen de onun tarafından takdir edilmediklerini ve gözden çıkarıldıklarını hissediyorlardı.[44] Biyografi yazarları Doder ve Branson, Gorbaçov'un "kişisel yaşamında düzene eğilimi olan" bir "püriten" olduğunu düşünüyorlardı.[45] Doder ve Branson, Gorbaçov'un "özünde bir Rus, sadece sınır bölgelerinde yaşayan insanların olabileceği kadar yoğun bir vatansever" olduğunu düşünüyorlardı.[46] Taubman eski Sovyet liderinin "kendini beğenmişlik ve kendini haklı görme duygusu" ile bazı meslektaşlarını rahatsız eden "ilgi ve hayranlık ihtiyacı" olduğunu belirtmiştir.[37] Ayrıca Gorbaçov'un, ülke içindeki popülaritesinin azaldığı 1990'da, Sovyetler Birliği'nde eleştirildiği bir özellik olan "yurtdışında aslanlaştırılmaya psikolojik olarak bağımlı" hale geldiğini düşünüyordu.[47] McCauley, "onun zayıf yönlerinden birinin eylemlerinin sonuçlarını öngörememesi olduğu" görüşündeydi.[48]

Siyasi görüşü

değiştir

Üniversite arkadaşı Zdeněk Mlynář'a göre, 1950'lerin başında "Gorbaçov, o dönemdeki herkes gibi Stalinistti." [49] Ancak Mlynář, diğer Sovyet öğrencilerinin çoğunun aksine Gorbaçov'un Marksizmi sadece "ezberlenmesi gereken diğer tüm önermelerin temeli" olarak görmediğini belirtmiştir.[50] Biyografi yazarları Doder ve Branson, Stalin'in ölümünden sonra Gorbaçov'un "ideolojisinin bir daha asla doktriner olmayacağını",[51] ancak Sovyet sistemine "gerçek bir inanan" olarak kaldığını belirtmişlerdir.[52] Doder ve Branson 1986'daki Sovyetler Birliği Komünist Partisi 27. Kongresi'nde Gorbaçov'un Ortodoks bir Marksist-Leninist olarak görüldüğünü belirtmiş;[53] o yıl biyografi yazarı Zhores Medvedev "Gorbaçov ne liberal ne de cesur bir reformisttir."[54] demiştir.

Gorbaçov'un iktidara geldiği 1980'lerin ortalarında bazı analistler Sovyetler Birliği'nin bir Üçüncü dünya ülkesi statüsüne gerilediğini savunuyordu.[55] Bu bağlamda Gorbaçov, Lenin'in Karl Marx ve Friedrich Engels'in yazılarını yaratıcı bir şekilde yorumlayıp 20. yüzyılın başlarındaki Rusya'nın durumuna uyarladığı gibi, Komünist Parti'nin de uyum sağlaması ve yaratıcı düşünmesi gerektiğini savundu. [56] Örneğin, Leninist siyasetin ayrılmaz bir parçası olan dünya devrimi ve burjuvazinin devrilmesi retoriğinin, nükleer savaşın insanlığı yok edebileceği bir çağda çok tehlikeli hale geldiğini düşünüyordu.[57] Siyasi değişimin motoru olarak sınıf mücadelesine olan Marksist-Leninist inançtan uzaklaşmaya başladı, bunun yerine siyaseti tüm sınıfların çıkarlarını koordine etmenin bir yolu olarak gördü.[58] Ancak Gooding'in de belirttiği gibi, Gorbaçov'un önerdiği değişiklikler "tamamen Marksist-Leninist ideolojinin terimleriyle ifade edildi"[59]

Doder ve Branson'a göre Gorbaçov aynı zamanda "yurtiçi askeri masrafları kısmak ve yurtdışına yapılan askeri yardım ve desteği kesmek" istiyordu.[60] Ancak Jonathan Steele, Gorbaçov'un Baltık uluslarının neden bağımsızlık istediğini anlayamadığını ve "özünde bir Rus emperyalisti olduğunu ve olmaya devam ettiğini" savundu.[61] İktidardayken Gorbaçov'un sosyalizmi komünizme giden yolda bir yer olarak değil, kendi içinde bir hedef olarak görmeye başladığını öne sürmüştür.[62]

Gorbaçov'un siyasi görüşü Stavropol'de parti yetkilisi olarak görev yaptığı 23 yıl boyunca şekillenmiştir.[46] Doder ve Branson, genel sekreter olmadan önceki siyasi kariyerinin büyük bölümünde, "kamuya açık olarak ifade ettiği görüşlerinin kişisel felsefesinden ziyade bir siyasetçinin ne söylenmesi gerektiğine dair anlayışını yansıttığı neredeyse kesindir. Aksi takdirde siyasi olarak hayatta kalamazdı."[63] Birçok Rus gibi Gorbaçov da bazen Sovyetler Birliği'nin büyük ölçüde Rusya ile eşanlamlı olduğunu düşünüyor ve çeşitli konuşmalarında onu "Rusya" olarak tanımlıyordu; bir olayda Kiev'de bir konuşma yaparken SSCB'ye "Rusya" dedikten sonra kendini düzeltmek zorunda kalmıştı.[46]

Tarihçi Martin McCauley, perestroyka'nın "anlaşılması zor bir kavram" olduğunu, "zaman içinde gelişen ve sonunda kökten farklı bir anlam ifade eden" bir kavram olduğunu belirtti.[64] McCauley, kavramın başlangıçta Gorbaçov'un işgücünü motive etme ve yönetimi daha etkili hale getirme girişiminin bir parçası olarak "ekonomik ve politik sistemde radikal reform" anlamına geldiğini belirtti.[65] Gorbaçov, ancak bunu başarmaya yönelik ilk önlemlerin başarısız olduğunu anladıktan sonra, devlet sektörü baskın kalsa da piyasa mekanizmalarını ve kooperatifleri oluşturma fikrini dikkate almaya başladı.[65] Siyaset bilimci John Gooding, perestroyka reformları başarılı olsaydı, Sovyetler Birliği'nin "Batılı anlamda demokratik" olmasa da "totaliter kontrolleri daha hafif otoriter kontrollerle yönetileceğini" öne sürdü.[61] Gorbaçov, perestroyka ile mevcut Marksist-Leninist sistemi geliştirmek istedi ancak sonunda onu yok etti.[66] Böylece Sovyetler Birliği'nde devlet sosyalizmine son verdi ve liberal demokrasiye geçişin yolunu açtı.[67]

Siyaset bilimci William Taubman yine de Gorbaçov'un bir sosyalist olarak kaldığını düşünüyordu.[68] Gorbaçov'u "1985'te işlediği (ya da işlemediği) haliyle Sovyet sistemine değil, onun orijinal idealleri olarak gördüğü şeyi yaşama potansiyeline gerçek bir inanan" olarak tanımladı.[68] "Gorbaçov sonuna kadar sosyalizme olan inancını yineledi ve gerçekten demokratik olmadığı sürece bu isme layık olmadığı konusunda ısrar etti" diye ekledi.[69] Sovyet lideri olarak Gorbaçov radikal bir dönüşümden ziyade aşamalı bir reforma inanıyordu;[70] daha sonra bunu "evrimsel yollarla devrim" olarak adlandırdı. [70]Doder ve Branson, 1980'ler boyunca Gorbaçov'un düşüncesinin "radikal bir evrim" geçirdiğini belirtmiştir.[71] Taubman, 1989 ya da 1990'da Gorbaçov'un bir sosyal demokrata dönüştüğünü belirtmiştir.[72] McCauley, en azından Haziran 1991'de Gorbaçov'un Marksizm-Leninizm'den "kendini kurtarmış" bir "post-Leninist" olduğunu öne sürmüştür. [73] Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra, yeni kurulan Rusya Federasyonu Komünist Partisi'nin onunla hiçbir ilgisi olmayacaktı.[74] Ancak 2006'da Lenin'in fikirlerine olan inancının devam ettiğini ifade etti: "O zamanlar ona güveniyordum ve hala güveniyorum."[68] "Lenin'in özünün" "kitlelerin yaşayan yaratıcı faaliyetini" geliştirme arzusu olduğunu iddia etti.[68] Taubman, Gorbaçov'un Lenin'le psikolojik düzeyde özdeşleştiğine inanıyordu.[75]

Ölümü

değiştir

Mihail Gorbaçov, 30 Ağustos 2022 Salı günü Moskova'da hayatını kaybetmiştir.[76] Moskova Merkez Klinik Hastanesi'ne göre, ölümü "ağır ve uzun süreli bir hastalık" sonrası gerçekleşti.[77] Gorbaçov, Moskova'daki Novodevichy Mezarlığı'na, 1999'da ölen eşi Raisa'nın yanına defnedildi.[78]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Gorbachev Dispels Closet Christian Rumors; Says He is Atheist". gorby.ru. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2022. 
  2. ^ Medvedev 1986, s. 160.
  3. ^ Doder & Branson 1990, s. 50; Taubman 2017, s. 7.
  4. ^ Taubman 2017, s. 77.
  5. ^ Doder & Branson 1990, s. 32; Taubman 2017, s. 121.
  6. ^ Taubman 2017, s. 116.
  7. ^ Doder & Branson 1990, s. 50.
  8. ^ Doder & Branson 1990, s. 50; Taubman 2017, s. 44.
  9. ^ Taubman 2017, s. 94.
  10. ^ Taubman 2017, s. 179.
  11. ^ McCauley 1998, s. 18.
  12. ^ a b c Taubman 2017, s. 142.
  13. ^ Taubman 2017, s. 153.
  14. ^ a b Taubman 2017, s. 4.
  15. ^ Taubman 2017, s. 157.
  16. ^ Taubman 2017, s. 155.
  17. ^ a b Taubman 2017, s. 102.
  18. ^ Doder & Branson 1990, s. 290.
  19. ^ Rodriguez, Alex (23 Mart 2008). "Gorbaçov gizli bir Hristiyan mı?". Chicago Tribune. 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019. 
  20. ^ Taubman 2017, s. 44.
  21. ^ Doder & Branson 1990, s. 16.
  22. ^ Taubman 2017, ss. 114-115.
  23. ^ Doder & Branson 1990, s. 17.
  24. ^ Taubman 2017, s. 137.
  25. ^ Taubman 2017, s. 163.
  26. ^ Doder & Branson 1990, s. 347.
  27. ^ Taubman 2017, ss. 136-137.
  28. ^ Medvedev 1986, s. 37; Doder & Branson 1990, s. 13.
  29. ^ Doder & Branson 1990, s. 22; McCauley 1998, ss. 23, 273; Taubman 2017, ss. 5, 689.
  30. ^ Doder & Branson 1990, s. 38; Taubman 2017, s. 8.
  31. ^ a b Doder & Branson 1990, s. 32.
  32. ^ Taubman 2017, s. 1.
  33. ^ McCauley 1998, s. 51.
  34. ^ McCauley 1998, s. 270; Taubman 2017, s. 229.
  35. ^ Taubman 2017, s. 229.
  36. ^ Rick Smolan ve David Cohen. (1988). Sovyetler Birliği'nin hayatında bir gün : dünyanın önde gelen 100 foto muhabiri tarafından bir günde fotoğraflandı, 15 Mayıs 1987. New York: Collins. s. 124. ISBN 9780002179720.
  37. ^ a b Taubman 2017, s. 134.
  38. ^ Medvedev 1986, s. 43.
  39. ^ Medvedev 1986, s. 165.
  40. ^ Doder & Branson 1990, s. 287.
  41. ^ McCauley 1998, ss. 268-269.
  42. ^ McCauley 1998, s. 161; Taubman 2017, ss. 134, 135.
  43. ^ Taubman 2017, s. 117.
  44. ^ McCauley 1998, s. 273.
  45. ^ Doder & Branson 1990, s. 14.
  46. ^ a b c Doder & Branson 1990, s. 22.
  47. ^ Taubman 2017, s. 541.
  48. ^ McCauley 1998, s. 161.
  49. ^ Doder & Branson 1990, s. 11.
  50. ^ Doder & Branson 1990, s. 13.
  51. ^ Doder & Branson 1990, s. 12.
  52. ^ Doder & Branson 1990, s. 25.
  53. ^ Doder & Branson 1990, s. 116.
  54. ^ Medvedev 1986, s. 245.
  55. ^ Bunce 1992, s. 201.
  56. ^ Doder & Branson 1990, ss. 116–117.
  57. ^ Doder & Branson 1990, s. 117.
  58. ^ Doder & Branson 1990, s. 250.
  59. ^ Gooding 1990, s. 197.
  60. ^ Doder & Branson 1990, s. 288.
  61. ^ a b Gooding 1990, s. 195.
  62. ^ Gooding 1990, s. 202.
  63. ^ Doder & Branson 1990, s. 9.
  64. ^ McCauley 1998, ss. 262–263.
  65. ^ a b McCauley 1998, s. 264.
  66. ^ McCauley 1998, s. 265.
  67. ^ Bunce 1992, s. 205.
  68. ^ a b c d Taubman 2017, s. 215.
  69. ^ Taubman 2017, s. 690.
  70. ^ a b Taubman 2017, s. 218.
  71. ^ Doder & Branson 1990, s. 386.
  72. ^ Taubman 2017, s. 678.
  73. ^ McCauley 1998, s. 220.
  74. ^ McCauley 1998, s. 259.
  75. ^ Taubman 2017, s. 216.
  76. ^ "SSCB'nin son lideri Mihail Gorbaçov hayatını kaybetti". Sözcü. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022. 
  77. ^ CNN, Susannah Cullinane and Laura Smith-Spark. "Mikhail Gorbachev, former Soviet president who took down the Iron Curtain, dies". CNN. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022. 
  78. ^ "Указ Президента РСФСР от 06.11.1991 г. № 169". Президент России (Rusça). 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022. 

Ayrıca bakınız

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
Siyasi görevi
Önce gelen:
Konstantin Çernenko 		Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri
1985 - 1991 		Sonra gelen:
Vladimir İvaşko
Önce gelen:
Andrey Gromiko 		Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı (1988-1989)
Yüksek Sovyet Meclisi Başkanı (1989-1990)
Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı (1990-1991)
1988 - 1991 		Sonra gelen:
Makam kaldırıldı
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mihail_Gorbaçov&oldid=34410721" sayfasından alınmıştır