Vikipedi

Mossad

İsrail ulusal istihbarat teşkilatı

Mossad (İbranice: הַמוֹסָד‎, lit. "Enstitü") veya resmî adıyla HaMossad leModiʿin uleTafkidim Meyuḥadim (המוסד למודיעין ולתפקידים מיוחדים‎, lit. "İstihbarat ve Özel Harekâtlar Enstitüsü"), İsrail'in ulusal istihbarat teşkilatıdır. Askerî istihbarat teşkilatı Aman ve iç güvenlik teşkilatı olan Şin Bet ile birlikte İsrail İstihbarat Topluluğundaki birimlerden biridir.[1] Kurumun ana mantalitesi, kuruluşundan bugüne değin yalnızca İsrail'i değil, yeryüzündeki tüm Yahudi topluluklarını olası bir saldırı veya katliam girişimine karşı koruyup kollamaktır.[2][3]

Mossad
HaMossad leModiʿin uleTafkidim Meyuḥadim
İstihbarat ve Özel Harekâtlar Enstitüsü
מדינת ישראל‎
המוסד למודיעין ולתפקידים מיוחדים‎
Slogan
"Yol göstereni olmayan uluslar düşer, danışmanı bol olan zafere gider."
(Tanah: Tevrat, Özdeyiş XI:14)
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi13 Aralık 1949
Bağlılığı İsrail
AdresTel Aviv veya Kudüs[a]
Personel sayısı~7.000
Yıllık bütçe₪10 milyar
Yönetici(ler)
Web sitesimossad.gov.il

Temelinde İsrail'in diplomatik kuruluşlarından ayrı olarak istihbarat toplama, gizli operasyonlar ve terörle mücadeleden sorumludur.[4] Mossad hiçbir yasa amacıyla, rolüyle, göreviyle, yetkisi ve bütçesiyle tanımlanamaz ve İsrail Devleti'nin anayasal kanunlardan tamamen muaf olduğu için bir derin devlet olarak görülür.[5] Teşkilatın yöneticisi doğrudan İsrail Başbakanı'na karşı sorumludur. Yıllık bütçesinin yaklaşık 10 milyar şekel olduğu tahmin edilen Mossad, bazı kuruluşlara göre Amerikan CIA'inden sonra Batı dünyasının en büyük ikinci casusluk ajansıdır.[6]

Organizasyon yapısı

değiştir

Yönetim birimleri

değiştir

Mossad'ın en büyük departmanı, uluslararası ölçekte operasyon yapma misyonlarına sahip Tahsilat Toplama Departmanı'dır. Departmandaki çalışmalar; diplomatik ve gayriresmî çalışmalar üzerinde çeşitli teminatlar altında faaliyet göstermektedir.[7] Politik ve İrtibat Departmanı ise, müttefik olmayan ve İsrail ile diplomatik ilişkisi iyi olmayan ülkeler ile ilgili çalışmalardan sorumludur.[7] Mossad'ın teknoloji faaliyetlerini takip etmekten sorumlu olan Teknoloji Departmanı da vardır.[8][b]

Geçmiş

değiştir

Yahudilerin istihbarî misyonlar edinmesi sembolik olarak on iki casus ile başlamıştır. Modern dönemde Mossad resmî olarak 13 Aralık 1949'da Reuven Şiloah'ın Başbakan David Ben-Gurion'a özel ricası üzerine Merkez Koordinasyon Enstitüsü ismiyle kuruldu. Ben-Gurion ilk başta, mevcut güvenlik hizmetleri olan Ordunun İstihbarat Servisini (AMAN), İç Güvenlik Servisini (Şin Bet) ve Dış Güvenlik Servisini (Politik & Departmanı, yukarıdaki) arasındaki işbirliğini temele oturtup ve geliştirmek için merkezi bir organ istedi. Mart 1951'de yeniden yapılandırılarak; doğrudan başbakana rapor veren, başbakanlık ofisinin bir parçası haline getirilmiştir.

 
Özdeyişler kitabının geleneksel parşömeni

Slogan

değiştir

Mossad'ın eski sloganı, Tanah Özdeyiş XXIV:6 "Savaşmak için yöntem, zafer kazanmak için birçok danışman gerekli" (İbranice: כִּי בְתַחְבֻּלוֹת, תַּעֲשֶׂה-לְּךָ מִלְחָמָה; וּתְשׁוּעָה, בְּרֹב יוֹעֵץ‎, romanize: be-tachbūlōt ta'aseh lekhā milchāmāh) idi. Daha sonra slogan başka bir Özdeyiş sözü ile değiştirildi: Tanah Özdeyiş XI:14 "Yol göstereni olmayan uluslar düşer, danışmanı bol olan zafere gider" (İbranice: באין תחבולות יפול עם, ותשועה ברוב יועץ‎, romanize: be-'éyn tachbūlōt yippol'm, tes-teshū'āh be-rov yō'éts).

Suikast ve sabotaj birimleri

değiştir

Metsada

değiştir

Metsada, düşmana karşı saldırı düzenlemekten sorumlu olan birimdir. Metsada, misyonlarını "suikastlar ve sabotaj" içerecek şekilde "küçük savaşçı birimler" ile gerçekleştirmektedir.[10]

Kidon

değiştir
Ana madde: Kidon

Kidon, Caesarea Departmanı'na (Mossad'ın sekiz departmanından biri) ait bir alt birimdir. İsrailli gazeteci Yaakov Katz tarafından "Casusluk faaliyetlerini, Caesarea Dep. altında faaliyet gösteren elit bir grup uzman suikastçı" olarak tanımlanıyor.[11] İsrail İstihbarat Topluğunda, ayrıntıların ve hakkındaki bilgilerin en çok korunduğu birim olan Kidon hakkındaki birçok bilgi, sır durumundadır. Bu birim, İsrail'in suikast politikasının en büyük parçası olmuştur. Ronen Bergman'a göre İsrail, Soğuk Savaş'ın (1946-91) başlangıcından bitişine kadar, tüm Batı ülkelerinden daha fazla "suikast misyonunu" kullanmıştır. Kurulduğundan bu yana en az 2.700 suikast operasyonu gerçekleştirmiştir.[12]

Risk sermayesi

değiştir

Mossad, uzun zaman önce yeni siber teknolojiler geliştirmek için yüksek teknoloji girişimlerine yatırım yapmak üzere bir risk sermayesi fonu açtı.[13] Mossad tarafından finanse edilen teknoloji girişimleri ve girişimcilerinin isimleri gizli tutulmaktadır.[13]

Direktörleri

değiştir
Direktör Görev yılları
Reuven Shiloah 1949-1953
Isser Harel 1953-1963
Meir Amit 1963-1968
Zvi Zamir 1968-1973
Yitzhak Hofi 1973-1982
Nahum Admoni 1982-1989
Shabtai Shavit 1989-1996
Danny Yatom 1996-1998
Efraim Halevy 1998-2002
Meir Dagan 2002-2011
Tamir Pardo 2011-2016
Yossi Kohen 2016-2021
David Barnea 2021–günümüz

Bilinen bazı ünlü operasyonları

değiştir

Afrika

değiştir
 
Mossad ajanı Wolfgang Lotz (ayakta), küçük oğlu Oded ile birlikte, 1950
 
Fetih Partisi için yapılan bir toplantıda Halil El-Vezir [en]

Mısır

değiştir
  • 1956'da Port Said ve Kahire arasındaki iletişimin kopması için istihbarat sağlanması.
  • Batı Almanya vatandaşı, Mossad casusu Wolfgang Lotz 1957'de Mısır'a sızdı ve Mısır askeri tesisleri ve endüstrileri hakkında istihbarat topladı. Ayrıca Lotz, Mısır Hükûmeti için çalışan Alman roket bilimcileri ve mühendislerinin bir listesini oluşturdu ve hepsi ile mektuplaştı. Bazıları sonradan öldürüldü veya kayboldu.[14] Bu suikastlerin hepsi, Damocles Harekâtı ile birlikte gerçekleştirildi.
    • Mısır'a askeri donanım sağlayan bir Münih merkezli Alman silah şirketinin en yetkili müdürü olan 49 yaşındaki Heinz Krug, Eylül 1962'de birden kayboldu ve başına ne geldiği hâlâ bilinmiyor. Nazi askeri ve komandosu olan Otto Skorzeny, Krug'u, Mossad'ın öldürdüğüne inanıyor.[14]
  • Altı Gün Savaşı'nda, Mısır Hava Kuvvetleri'nin operasyon sahasını bölge bölge tespit etmek için istihbarat sağladı.
  • Bulmus 6 Operasyonu — Yıpratma Savaşı sırasında Mısır, Yeşil Ada'yı kuşatmış İsrail Komandoları'na istihbarat yardımı yaptı.

Fas

değiştir

Eylül 1956'da Mossad, İsrail'e göç yasağı uygulandıktan sonra Fas'ta savaş altında eziyet gören Sefaradi Yahudileri'ni İsrail'e kaçırmak için Fas'ta gizli bir istihbarat ağı ve operasyon sahası yarattı.[15]

1991'in başlarında, iki Mossad casusu Fas'ın Kazablanka limanına sızdı. İki casus, limanda demirlemiş olan Suriye'nin Kuzey Kore'den satın aldığı hava savunma füzelerini taşıyan yük gemisi Al-Yarmouk'a bir takip cihazı (GPS) yerleştirdiler. Tel Aviv'deki kontrol merkezinden takip edilen gemi yola çıktığında, İsrail Hava Kuvvetleri tarafından Akdeniz'de batırıldı.[16]

Tunus

değiştir

Filistin Kurtuluş Partisi'nin dört kurucusundan biri olan Halil El-Vezir [en], 1988'de Tunus'taki evinde öldürüldü. El-Vezir'in henüz fark edilmemiş ölümü, ertesi gün Mossad tarafından üstlendi ve resmî bir açıklama ile kamuoyuna duyuruldu.[17]

1991'de ise Mossad casusları, Filistin Kurtuluş Örgütü'nün başkan yardımcısı Salih Halaf'a evinde suikast düzenledi ve nedeni bilinmeyen bir şekilde, ölümünden dakikalar sonra evi tutuştu (ateş).[18]

2016'da Hamas üyesi Muhammed El-Zawahri'i Tunus'ta öldürüldü. Kidon birimi merkezi bunu üstlendi. Filistin için insansız hava araçları tasarlama girişimine giriştiğinden dolayı İsrail Başbakanlığı tarafından kırmızı listeye alınan el-Zawahri, Hamas'a bağlı bir mühendisti.[19][20]

Uganda

değiştir

1976 Entebbe Operasyonu'nda Mossad, Entebbe Uluslararası Havalimanı hakkında İsrail Ulusal Savunma Kuvvetleri'ne istihbarat sağladı. Serbest bırakılan rehineleri sorguya çeken Mossad, olayla ilgili kapsamlı bilgiler topladı.[21]

Güney Afrika

değiştir

1990'ların sonlarında Mossad, Denel firması tarafından üretilmiş silah sistemlerini temin etmek amacıyla Johannesburg'a gelmiş iki İranlı casusun izine rastladı. Daha sonra İranlı casuslar, Mossad casusları tarafından yakalanıp; şiddet içeren bir sorguya tabî tutulduktan sonra, Güney Afrika'dan zorla sınırdışı edildiler.[22]

 
Bene Israel Yahudileri, İsrail'e kaçırılırken izlenilen güzergâh

Sudan ve Etiyopya

değiştir

Arjantin'in kuruluşundan beri yaşadığı en büyük bombalı saldırılardan biri olan AMIA saldırısından sonra bunu İran'ın düzenlediğini düşünen Mossad, İsrail Özel Kuvvetleri'nin, Sudan'nın başkenti Hartum'daki İran büyükelçiliğine misilleme olarak baskın düzenlemesi için istihbarat toplamaya başladı, ancak küresel olarak Yahudi topluluklarına karşı bir başka saldırının, bu operasyonun intikamı olarak alınabileceği korkusundan dolayı operasyon misyonunu gerçekleştirmedi.[kaynak belirtilmeli] 1984'e gelindiğinde ise Mossad, Etiyopya'daki Bene Israel Yahudileri'nin, Etiyopya ve Sudan arasında, açlık çektikleri fakir bir bölgeden, İsrail'e tahliyesi için Musa Operasyonuna istihbarat sağladı.[kaynak belirtilmeli]

Amerika

değiştir

Arjantin

değiştir
 
1942'de, Nazi Almanyası'nda, Obersturmbannführer (yarbay) iken Eichmann
 
1961'de Ramla, İsrail'de, Yahudi yargıçlar tarafından yargılanıyorken Eichmann

1960'ta Mossad, II. Dünya Savaşı'nda Hitler'e sunduğu Nihai Çözüm isimli önerisi ile yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin katledilmesine sebebiyet veren, Holokost'un başmimarı, Nazi yetkilisi Adolf Eichmann'ın Arjantin'de "Ricardo Klement" sahte ismini kullanarak yaşadığını tespit etti.[23] Şimon Ben-Aharon liderliğindeki beş Mossad ajanından oluşan bir tim, Mayıs başlarında Arjantin'e uçtu. 11 Mayıs 1960'ta 'Arjantinli yetkili memur' görünümündeki iki Mossad ajanı, Eichmann'ın evine girdi. Daha sonra Eichmann'ı etkisiz hale getirip İsrail'e götürmek üzere tutukladılar. İleriki zamanlarda İsrail'de yargılandıktan sonra, 31 Mayıs 1961'i 1 Haziran'a bağlayan gece asılarak idam edildi. Birkaç gün sonra cesedi, özel üretilmiş ceset yakım fırında yakıdı ve külleri, İsrail Donanma Kuvvetleri gemileri tarafından Akdeniz'in uluslararası sularına döküldü.[24][25][26] Arjantin, 'egemenliğinin ihlali' olarak gördüğü bu olayı protesto etti. "Eichmann'ın suçlandığı suçlar için tarafsız adalete getirilmesi" ve "bu kararın hiçbir şekilde Eichmann'ın işlediği korkunç suçları kınamak olarak yorumlanmaması gerektiğini kabul eder." gibi ifadeleri ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde tepki gösterdi. Bu ve bunun gibi tepkilerden dolayı Mossad, Josef Mengele'yi ele geçirmeyi amaçladığı ikinci bir operasyon misyonunu iptal etti.[27][28][29]

Birleşik Devletler

değiştir

1990'lı yıllarda Mossad, EYP'ler ve diğer silahları üretmek için gereken malzemeleri temin etmek üzere ABD içinde işler yürüten bir Hizbullah casusunun izine rastladı. ABD istihbaratı CIA ve Mossad, casusun kaldığı otele ortak bir operasyon düzenlediler. Sonrasında sorguya çekip casustan istihbarî bilgiler aldılar.[30] 2001 yılına gelindiğinde ise Mossad, ABD'de 200 kadar teröristin ikâmet ettiğini ve ABD içinde büyük bir bombalı saldırı düzenleyeceklerini FBI ve CIA birimlerine bildirdi ve uyardı. İsrail İstihbarat Ajansı; Amerikalılar'ın bu tip bir saldırıya karşı "çok savunmasız" olduğunu belirtti.[31] Bununla birlikte Ajans, "ABD yetkililerinin, uyarının güvenilir olduğunu düşünüp düşünmediği veya terörle mücadele ekiplerinin bir yanıt bulmasına izin vermek için yeterli ayrıntı içerip içermediği bilinmemektedir." dedi. Yaklaşık bir buçuk ay sonra 11 Eylül Saldırıları gerçekleşti.[31]

Uruguay

değiştir

II. Dünya Savaşı sonrası Mossad, Nazi yetkilileri ve işbirlikçileri arasında Holokost'un yaşanmasında ismi geçen başlıca faillerin listesini çıkarttı. Hepsi için temel amaç yakalayıp sorguya çekmek, yargılamak, sonra yaşamlarına son vermekti. Mossad 1965'te, savaş sonrası Güney Amerika'ya kaçan Nazi yetkililerinden biri olan ve binlerce Yahudi'nin katledilmesinde ismi geçen Letonya uyruklu Herberts Cukurs'u kırmızı listeden, kara listeye aldı.[32] Dolayısıyla kaçırılmayacak, suikaste uğrayacaktı. Uruguay'da, Cukurs'un evinin çevresine konuşlandırılan suikast timi Kidon'un casusları, 23 Şubat 1965'te bahçesinde dinlenen Cukurs'u öldürdü. Cukurs'dan haber alamayan yakınları yetkili mercîlere bildirdiler ancak Cukurs'a dair erken bir bilgiye rastlanılmadı. Cukurs'un öldürülüp kaybolmasından yaklaşık bir hafta sonra Mossad, uluslararası kamuoyuna Cukurs'un öldürüldüğünü ve cesedinin yakılıp, küllerinin Pasifik Okyanusu'na döküleceğini bildirdi ve raporladı.[32]

Asya

değiştir

İran

değiştir

İran Devrimi (1978-79) öncesinde İran'ın gizli polisi ve istihbarat teşkilatı olan SAVAK, 1957'de ABD ve İsrail'in istihbarat subaylarının rehberliği ile oluşturuldu.[33] 1960'ların başında CIA eğitim ekibi İran'dan çekildi.[34] CIA yerine Mossad, İran'da giderek daha aktif hale geldi. SAVAK personelini eğitti ve SAVAK ile çok çeşitli ortak operasyonlar gerçekleştirdi.[35]

Bir ABD istihbarat yetkilisi Washington Post'taki köşe yazısında, İranlı general Ali Reza Askari'nin, 7 Şubat 2007'de İsrail tarafınca öldürüldüğünü iddia etti.[36] Bu iddia, İsrail sözcüsü Mark Regev tarafından reddedildi. The Sunday Times ise, Askari'nin 2003'ten beri Mossad adına casusluk yaptığını ve belli bir süre sonra ayrılmak istediği için öldürüldüğünü iddia etti.[37]

İran İstihbarat Bakanı Haydar Moslehi, 2010'da öldürülen İranlı fizikçiler için Mossad'ı suçladı. Ancak olayla ilgili incelenen raporlar, bu tür bilgilerin ispatlanamadığını ve Mossad'a dair bir iz olmadığını gösterdi. İran devlet TV'si ise, İsrail'i, Mossad tarafından eğitilmek üzere ziyaret ettiğini söylediği İranlı Majid Jamali-Fashi'i suçladı.[38]

Le Figaro, Mossad'ın 12 Ekim 2011'de İran Devrim Muhafızları'na bağlı İmam Ali askeri üssüne yapılan bomba saldırısının arkasında olduğunu iddia etti. Ölenler arasında Devrim Muhafızları'nın roket programını yöneten ve İran'ın uzun menzilli roket programının ilerlemesinde önemli bir isim olan general Hasan Tahrani Mohaddam'da vardı.[39] Büyük bir bölümü yok olan üste, Şahab-3 roketleri de dahil olmak üzere, birçok uzun menzilli roketin de, üsle beraber yok edildiği düşünülüyor. İran'ın en güvendiği askeri üslerinden biriydi.[40]

İran'ın yetkili mercîleri, nükleer programına en çok katkı sağlayan İranlı bilim insanları olan Mesud Alimohammadi'a, Ardeşir Hoseinpour'a, Majid Şahriyari'a, Darioush Rezaeinejad'a ve Mostafa Ahmedi-Roşan'a yapılan süikastleri, Mossad'ın yaptığını iddia ediyor.[41]

Şubat 2012'nin başlarında Mossad direktörü Tamir Pardo, İsrail'in, ABD'nin itirazlarına karşı İran'a saldırması durumunda oluşacak olası Amerikan tepkisini önlemek için Washington'daki ABD Ulusal Güvenlik Konseyi yetkilileriyle bir araya geldi.[42]

Irak

değiştir
 
MiG-21 uçağı, Hatzerim'deki İsrail Hava Kuvvetleri Müzesi'nde

1966'da, MiG-21 savaş uçağı ile Irak'dan İsrail'e kaçan Süryani savaş pilotu Munir Redfa, Irak'ta kalmış aile bireylerini İsrail'e kaçırmaları için Mossad'ın Kudüs'teki iletişim şubesine özel izinli mektup gönderdi. İsteğine olumlu yanıt veren Mossad, "Diamond operasyonu" kod adını verdiği özel operasyon ile Redfa'nın tüm aile bireylerini, sağlıklı bir şekilde İsrail'e getirdi.[43] ABD istihbarat servisi CIA ile birlikte Sovyet üretimi MiG-21 uçağının ayrıntılı denetlemesi yapıldı, dinamikleri ve sistemi incelendi.[44][45]

Sfenks Operasyonu[46] — 1978 ve 1981 arasında Mossad, Fransa'da bir Iraklı nükleer bilim insanını işe alarak, Irak'ın, Osirak nükleer reaktörü hakkında son derece hassas, gizli bilgiler elde etti. Mossad'ın topladığı bu istihbaratlar sonrası Opera Operasyonu ile İsrail Ulusal Hava Kuvvetleri, bu reaktörü havaya uçurdu. 

— 1990'larda Mossad'ın, Irak'a, Ürdün üzerinden yerleştirdiği Sayeret Matkal komandoları, Saddam Hüseyin'in pusuya düşürülüp, öldürülebileceği yerleri araştırmaya ve keşfetmeye başladı. Bu misyon, Çöl Tilkisi Operasyonu ve devam eden İsrail-Arap gerilim süreci nedeniyle verildi.

Ürdün

değiştir

30 Temmuz 1997'de Kudüs'te, Hamas'a bağlı olan intihar bombacısı, 16 sivil İsrailli'yi öldürdü. Bu saldırının misilleme amaçlı yapıldığını düşünülen Benjamin Netanyahu, Ürdün'deki Hamas temsilcisi Halid Meşal'a karşı operasyon başlattı. Operasyon'da Mossad casusları, Meşal'ı uyur vaziyette ilen bulup, kulağına Fentanil zehrini enjekte etti.[47] Bir süre geçtikten sonra Ürdün özel operasyon polisleri, Kanadalı turist görünümündeki iki Mossad ajanını tutukladı. Amman'daki İsrail büyükelçiliğinde görevde bulunan altı kişi de ekstadan tutukladı. İsrail'den, Meşal için panzehir göndermeleri karşılığında sekiz kişiyi serbest bırakacaklardı.[48][49]

Lübnan

değiştir

Mossad 1972'de, FLKP'nin önemli isimlerinden biri olan Bassam Ebû Şerîf [en]'in evine kargo görünümünde, patlayıcı dolu bir paket gönderildi. "Letter bomb" olarak kayıtlara geçen bu operasyonda Ebû Şerîf'in açmak için evine aldığı paket birkaç dakika sonra evini patlattı. Şanslı olan Ebû Şerîf, paketi koyduğu yerden yeterince uzakta olduğu için patlamadan ağır yaralı olarak kurtuldu.[50]

1972'de, FLKP üyesi Gassan Kenefânî, otomobiline yerleştirilmiş bir patlayıcı ile öldürüldü. Öldürülmesinden kısa bir süre sonra Mossad operasyonu kamuoyuna bildirdi ve raporladı.[51] 1973'te Mossad, İsrail Silahlı Kuvvetleri'nin Beyrut'ta düzenleyeceği Bahar Operasyonu için istihbarat ve operasyonel yardımı sağladı. 22 Ocak 1979'da Mossad özel timi Kidon, izini sürdüğü Kara Eylül'ün önemli üyesi olan Ali Hasan Salameh [en]'i, otomobiline yerleştirdiği patlayıcı ile Beyrut'da öldürdü. Öldürülmesinden kısa bir süre sonra Mossad operasyonu kamuoyuna bildirdi ve raporladı.[52][53] 1992'da ise, Hizbullah'ın genel sekreterliği görevini yürüten Abbas el-Musavi, Beyrut'ta öldürüldü. Öldürülmesinden kısa bir süre sonra Mossad operasyonu kamuoyuna bildirdi ve raporladı.[54]

2002 civarına gelindiğinde ise Mossad, FHKC–GK kurucusu ve askerî kanadının idarecisi olan cihad Ahmed Jibrail'i öldürdü. Operasyon hakkında Mossad, kamuoyuna sayılı bilgi verdi.[55] 2003'te Mossad özel timi Kidon, Hizbullah üyesi Ali Hüseyin Salih'i, Beyrut'ta bir süikast ile öldürdü.[56] 2004'te ise Mossad özel timi Kidon, Beyrut'ta, kıdemli Hizbullah yetkilisi Ghaleb Awwali'i öldürdü. Öldürülmesinden kısa bir süre sonra Mossad operasyonu kamuoyuna bildirdi ve raporladı.[57] 2006'da Mossad özel timi Kidon, Filistin İslami Cihat Örgütü lideri Mahmoud el-Majzoub'u uzak mesafeden vurarak öldürdü. Dönemin Mossad direktörü olan Meir Dagan canlı yayında, basın toplantısında kamuoyuna bildirdi ve raporladı.[58]

Bilinen bazı ünlü personelleri

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Black, Ian and Benny Morris. Israel's Secret Wars: A History of Israel's Intelligence Services. New York: Grove Weidenfeld, 1991. ISBN 978-0-8021-3286-4. OCLC 249707944.
  2. ^ Bar-Zohar, Michael and Mishal, Nissim. Mossad: The Great Operations of Israel's Secret Service. The Robson Press, 2012.
  3. ^ Ben-Menashe, Ari. Profits of War: Inside the Secret U.S.-Israeli Arms Network. New York: Sheridan Square Press, 1992. ISBN 1-879823-01-2. OCLC 26586922.
  4. ^ mossad.gov.il/eng/about/Pages/default.aspx (İngilizce)
  5. ^ "The secret history of Mossad, Israel's feared and respected intelligence agency". www.newstatesman.com (İngilizce). 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2019. 
  6. ^ Levinson, Chaim (26 Ağustos 2018). "A Golden Age for the Mossad: More Targets, More Ops, More Money". Haaretz (İngilizce). 24 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  7. ^ a b Mossad profile 16 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Global Security. Retrieved October 28, 2006.
  8. ^ Mossad profile 29 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Federation of American Scientists. Retrieved October 28, 2006.
  9. ^ Mossad profile, Global Security. Retrieved October 28, 2006.
  10. ^ Workings of Israel's secret service exposed, London Times, 2 August 1996
  11. ^ Israel Vs. Iran: The Shadow War, Potomac Books, Inc, 2012, page 91, By Yaakov Katz, Yoaz Hendel
  12. ^ Poisoned toothpaste and exploding phones: New book chronicles Israel’s ‘2,700’ assassination operations 8 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethan Bronner, Saturday 27 January 2018, The Independent
  13. ^ a b ISRAEL'S MOSSAD IS LOOKING FOR A FEW GOOD STARTUPS 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BY HERB KEINON, JUNE 27, 2017, Jerusalem Post
  14. ^ a b The Forward and Dan Raviv And Yossi Melman (27 Mart 2016). "The Strange Case of a Nazi Who Became an Israeli Hitman". Haaretz. 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020. 
  15. ^ "Israel Intelligence and covert operations: Chronology 1948 – 1955". Zionism-israel. 13 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011. 
  16. ^ Ross, Michael: The Volunteer (2006)
  17. ^ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator. New York: Bloomsbury Publishing. ss. 203-210. ISBN 978-1-58234-049-4. 
  18. ^ Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator. New York: Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-58234-049-4. 
  19. ^ Report: Hamas operative known as 'The Engineer' assassinated by Mossad in Tunisia 28 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By JPOST.COM STAFF, 12/16/2016
  20. ^ Tunisia investigating Mossad-suspected assassination 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Roi Kais, 17.12.16, ynetnews
  21. ^ "Mossad took photos, Entebbe Operation was on its way". Ynetnews. 2006. 5 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009. 
  22. ^ Ross, Michael, The Volunteer, ss. 251-272
  23. ^ Cesarani 2005, s. 331-332.
  24. ^ Cesarani 2005, s. 323.
  25. ^ Cesarani 2005, s. 320.
  26. ^ Yablonka 2003, s. 17.
  27. ^ Argentina claimed that the "illicit and clandestine transfer of Eichmann from Argentine territory constitutes a flagrant violation of the Argentine State's right of sovereignty[.]" Bass, Gary J. (2004.) The Adolf Eichmann Case: Universal and National Jurisdiction. In Stephen Macedo (ed,) Universal Jurisdiction: National Courts and the Prosecution of Serious Crimes. (ch.4) Philadelphia: U.Penn. Press. In Eichmann's case, the most salient feature from the perspective of international law was the fact of Israeli law enforcement action in another state's territory without consent; the human element includes the dramatic circumstances of the capture by Mossad agents and the ensuing custody and transfer to Israel[.] Damrosch, Lori F. (2004.) Connecting the Threads in the Fabric of International Law. In Stephen Macedo (ed,) Universal Jurisdiction: National Courts and the Prosecution of Serious Crimes. (ch.5) Philadelphia: U.Penn. Press. The principle of territorial integrity (in Art. 2(4) UN Charter) At its most obvious level this means that the exercise of enforcement jurisdiction within the territory of another state will be a violation of territorial integrity 32 Note 32: E.g. after Adolf Eichmann [...] was abducted from Argentina by a group of Israelis, now known to be from the Israeli Secret Service (Mossad), the Argentine Government lodged a complaint with the UN Security Council [...] It is however unclear whether as a matter of international law the obligation to make reparation for a violation of territorial sovereignty such as that involved in the Eichmann case includes an obligation to return the offender. Higgins, Rosalyn and Maurice Floy. (1997). Terrorism and International Law. UK: Routledge. (p. 48)
  28. ^ "Security Council Resolution 138, "Question Relating to the Case of Adolf Eichmann"". UN. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011. 
  29. ^ Posner, Gerald L.; John Ware. "How Nazi war criminal Josef Mengele cheated justice for 34 years" 18 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chicago Tribune Magazine. May 18, 1986.
  30. ^ Ross, Michael The Volunteer, ss. 168-171
  31. ^ a b Officials Told of ‘Major Assault’ Plans 9 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  32. ^ a b "Simon Wiesenthal Center". Wiesenthal. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011. 
  33. ^ Iran 3 Mayıs 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Library of Congress Country Studies (pp 276). Retrieved August 12, 2015.
  34. ^ Ervand Abrahamian, Tortured Confessions 31 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (University of California Press, 1999), p. 104
  35. ^ "CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019. 
  36. ^ Linzer, Dafna. "Former Iranian Defense Official Talks to Western Intelligence 8 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The Washington Post, March 8, 2007. Retrieved March 8, 2007.
  37. ^ Mahnaimi, Uzi. "Defector spied on Iran for years 14 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The Sunday Times, March 11, 2007. Retrieved March 11, 2007.
  38. ^ Edward Yeranian (11 Ocak 2011). "Israeli Plot Against Nuclear Scientists". VOA. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011. 
  39. ^ 'Iran mourns missile commander killed in blastt' 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. New York Times November 14, 2011
  40. ^ 'Mossad behind Iranian military base blast' 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ynet, October 25, 2010
  41. ^ "Geopolitical Diary: Israeli Covert Operations in Iran". Stratfor. 2 Şubat 2007. 10 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2007. (requires premium subscription)
  42. ^ Daniel Klaidman, Eli Lake and Dan Ephron (13 Şubat 2012). "Obama's Dangerous Game With Iran". Newsweek Magazine. 13 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012. 
  43. ^ Norton, Bill (2004). Air War on the Edge – A History of the Israel Air Force and its Aircraft since 1947. Midland Publishing. s. 382. ISBN 1-85780-088-5. 
  44. ^ Ian Black and Benny Morris (2007). Israel's Secret Wars: A History of Israel's Intelligence Services. Grove Press. ss. 206-209. ISBN 978-0-8021-3286-4. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  45. ^ Loch K. Johnson (2007). Strategic Intelligence, Volume 1. Praeger Security International. ss. 75-76. ISBN 0-275-98943-7. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  46. ^ Ostrovsky, Victor (1990), By Way of Deception – The making and unmaking of a Mossad Officer, New York: St. Martin's Press, ISBN 978-0-9717595-0-3 
  47. ^ McGeough, Paul (2009) Kill Khalid – The Failed Mossad Assassination of Khalid Mishal and the Rise of Hamas. Quartet Books. 978-0-7043-7157-6. Pages 126,127.
  48. ^ Cowell, Alan (15 Ekim 1997). "The Daring Attack That Blew Up in Israel's Face". 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  49. ^ McGeough, Paul (2009) Kill Khalid – The Failed Mossad Assassination of Khalid Mishal and the Rise of Hamas. Quartet Books. 978-0-7043-7157-6. Page 184.
  50. ^ Guerin, Orla. "Arafat: On borrowed time 30 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", BBC News, June 29, 2002. Retrieved October 27, 2006.
  51. ^ Barbara Harlow (Winter–İlkbahar 1986). "Return to Haifa: "Opening the Borders" in Palestinian Literature". Social Text. No. 13/14 (13/14): 3-23. JSTOR 466196. 
  52. ^ Life and Death of a Terrorist 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, July 10, 1983.
  53. ^ Shalev, Noam 'The hunt for Black September' 1 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News Online, January 26, 2006. Retrieved March 14, 2006.
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  55. ^ Blanford, Nicholas (15 Haziran 2006). "Lebanon exposes deadly Israeli spy ring". The Times. Londra. 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2006. 
  56. ^ "Beirut blast kills Hezbollah fighter". BBC News. 2 Ağustos 2003. 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2013. 
  57. ^ "Beirut bomb kills Hezbollah man". BBC News. 19 Temmuz 2004. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2011. 
  58. ^ Mrque, Baseem (26 Mayıs 2006). "Islamic Jihad Leader Killed in Lebanon". The Washington Post. Washington. 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2010. 

===Notlar===

  1. ^ İsrail'in, birçok yönetim departmanı Kudüs'de bulunduğu için Mossad adresi orada olabilmektedir.
  2. ^ Süikast misyonu ile bilinen Kidon özel operasyon birimi, bu birimlerden ayrıdır.[9]

Alıntılar

değiştir

II. Bramble Bush Operasyonu [en]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mossad&oldid=34162569" sayfasından alınmıştır