Muhammed Mursi
Muhammed Mürsî Îsa el-Eyyat (Arapça: محمد مرسي عيسى العياط; d. 8 Ağustos 1951, Şarkiya - ö. 17 Haziran 2019, Kahire, Mısır), Mısırlı siyasetçi ve akademisyen, Mısır'ın seçimle ilk defa başa gelen, devrik 5. Devlet Başkanı.[1] 3 Temmuz 2013 tarihinde Mısır Silahlı Kuvvetleri'nin askerî darbe yapması sonucu devrildi.[2]
| Muhammed Mursi | |
|---|---|
| |
| 5. Mısır devlet başkanı | |
| Görev süresi 30 Haziran 2012 - 3 Temmuz 2013 | |
| Yerine geldiği | Hüsnü Mübarek Muhammed Hüseyin Tantavi (geçici) |
| Yerine gelen | Adli Mansur (geçici) Abdülfettah es-Sisi |
| Bağlantısızlar Hareketi genel sekreteri | |
| Görev süresi 30 Haziran 2012 - 30 Ağustos 2012 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Hüseyin Tantavi |
| Yerine gelen | Mahmud Ahmedinejad |
| Özgürlük ve Adalet Partisi genel başkanı | |
| Görev süresi 30 Nisan 2011 - 24 Haziran 2012 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Saad El-Katatni |
| Mısır Temsilciler Meclisi üyesi | |
| Görev süresi 1 Aralık 2000 - 12 Aralık 2005 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Muhammed Mursi Eissa el-Eyyat 8 Ağustos 1951 Şarkiye, Mısır Krallığı |
| Ölüm | 17 Haziran 2019 (67 yaşında) Kahire, Mısır |
| Ölüm nedeni | Kalp krizi |
| Partisi | Özgürlük ve Adalet Partisi |
| Evlilik(ler) | Necla Mahmud (e. 1979)
|
| Çocuk(lar) | 5 |
| Bitirdiği okul | Kahire Üniversitesi Güney Kaliforniya Üniversitesi |
| İmzası | 
|
Muhammed Mursi, 8 Ağustos 1951 tarihinde, Mısır'ın kuzeyindeki Şarkiye iline bağlı Eladva köyünde doğdu.[3] Beş kardeşin en büyüğü olan Muhammed Mursi ilk eğitimini orada aldı. Babası çiftçi annesi ise ev hanımıydı. Mühendislik lisansını Kahire Üniversitesi'nde aldı (1975 ve 1978). Mühendislik doktorasını Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde tamamladı (1982). Northridge Kaliforniya Eyalet Üniversitesi'nde yardımcı doçent oldu (1982-1985). Ardından eğitim vermek için Mısır'daki Zagazig Üniversitesi'ne geldi.
İdeolojik bakımdan yakın olduğu Müslüman Kardeşler hareketi içerisinde siyasete atıldı. Mursi 2000 ve 2005 yılları arasında milletvekili oldu. Müslüman Kardeşler'in yasal olarak seçime katılmaları mümkün olmadığından parlamentoya bağımsız siyasetçi olarak girdi. Tam 5 yıl Mısır Halk Meclisi üyeliği yaptı. 2011 Mısır Devrimi'ne muhalif bir lider olarak destek verdi ve 30 Nisan 2011 tarihinde Müslüman Kardeşler'in kurduğu, Özgürlük ve Adalet Partisi'nin başkanı seçildi.
2012 Mısır başkanlık seçimleri'nde Müslüman Kardeşler'in aday gösterdiği Hayrat Şatır'ın adaylığı düşünce, yerine Muhammed Mursi seçildi. Yoğun seçim kampanyası yürüttü. İlk turda %25.5 oy aldı ve ikinci tura girmeye hak kazandı. İkinci turda da %51.73 oy alarak, 5. Devlet Başkanı oldu.
2012–13 Mısır protestoları adıyla bilinen, 3 Temmuz 2013 tarihinde yapılan büyük gösteriler sonucu Mısır ordusu askeri bir müdahale ile yönetime el koydu. Mursi ise darbeyi kabul etmediğini açıkladı ve yandaşlarına direnmelerini söyledi. Muhammed Mursi'nin gözaltına alındığı, ev hapsinde tutulacağı bildirildi.
16 Mayıs 2015 günü mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı. 16 Haziran 2015 günü hakkında açılan "casusluk" davasından müebbet hapse mahkûm olurken, "cezaevi baskınları" davasında ise mahkeme idam kararını onadı.[4]
Sağlık durumunun kötüye gitmesinden sonra, 17 Haziran 2019 tarihinde, Devlet Başkanı seçilmesinden 7 yıl sonra duruşma sırasında öldü.[5]
Anadil düzeyinde çok iyi İngilizce bilmekteydi.
Eğitimi ve Görevleri
değiştirLisans eğitimini 1975 yılında Kahire Üniversitesi'nde onur belgesi ile başarılı bir şekilde tamamladı. Daha sonra Metalurji üzerine yüksek lisans yaptı. Aynı şekilde Güney Kaliforniya Üniversitesi'nden başarı bursu kazandı ve doktora eğitimini burada 1982 yılında tamamladı.[6] Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde 1982-1985 yılları arasında yardımcı profesör görevini üstlendi. Zagazig Üniversitesi'nde 1985 yılından 2010 yılına kadar mühendislik fakültesi dekanı olarak görev yaptı.
Bunların yanı sıra Libya'daki Trablus Üniversitesi, Kahire Üniversitesi, Zagazig Üniversitesi, Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde çalışmalar yapmış olup "Zemin Sertleşme Çözümleri" alanında onlarca çalışması vardır. Zagazig Üniversitesi'nde eğitim heyetine üye olarak seçilmiştir. Aynı şekilde Nasa'da görev yapmıştır. Metalurji alanındaki tecrübesini burada kazanmış ve çeşitli buluşlarda katkıda bulunmuştur.[7][8]
Siyasi Hayatı
değiştir1977 yılında Müslüman Kardeşler hareketine katıldı ve 1979 yılının sonlarında görev aldı. 1982 yılından itibaren kurumun siyasi kanadında üye olarak görev yaptı. 1995 yılında "Gençlik Konseyine" seçildi. 2000 yılında ise Mısır Temsilciler Meclisine Müslüman Kardeşler'in adayı olarak gösterildi ve seçimleri kazandı. Orada İhvan'ın resmi sözcülüğünü üstlendi. 2005 halk seçimlerinde, seçime girdiği bölgede en yakın rakibine çok büyük fark atıp en yüksek oyu alarak milletvekili seçildi. Ancak oylamanın tekrar yapılması üzerine oylamayı rakibi kazandı.[9]
Dış politika
değiştirSuudi Arabistan
değiştirMuhammed Mursi'nin ilk yabancı ülke ziyareti 10 Temmuz 2012 tarihinde Suudi Arabistan'a oldu.[10] Ziyareti esnasında, petrol zengini olan bu ülke ile ilişkilerini güçlendirmek niyetindeydi, bu da Hüsnü Mübarek döneminin kapanıp yeni bir dönemin başlaması olarak yorumlanıyordu.[11]
Katar
değiştirMursi, Başkan seçilene kadar bir üyesi olduğu Müslüman Kardeşler ile ilişkisinin iyi olduğu Katar ile yakın bir bağ kurmaya çalıştı.[12] Katar ise Mursi kabinesini açıkladığı 12 Ağustos 2012 tarihinde, Mısır ile 2 milyar dolarlık bir yardım sağlayacağını açıkladı.[13] Bu esnada bir takım katarlı yatırımcılar Mısır'da 10 Milyar dolarlık bir altyapı çalışması sözü verdi.[14]
Suriye
değiştirSuriye'deki muhalif güçlerin sadık bir destekçisi olan Mursi, Selefi kanadın "Kutsal Savaş" olarak adlandırdığı 15 Haziran 2012'de Suriye'de yapılan mitingine katıldı ve Beşşar Esad'ın destekçilerini "kâfir" olarak nitelendirerek kınadı.[15] Kahire'deki Suriye Konsolosluğunu kapatan ve Suriye büyükelçisini sınır dışı eden Mursi, muhalif güçler adına Suriye'nin uçuşa kapalı bir bölge olması için uluslararası müdahale için çağrıda bulundu.[16]
Mısırlıları açıkça Suriye'deki muhalefete destek verin demese de Devlet Başkanı Muhammed Mursi'nin Suriye de 15 Haziran da yapılan mitinge katılması birçokları tarafından bunun İslami kesime "Suriye'deki kutsal savaşa katılın" olarak görülüyordu.[17][18] Ancak Mursi Mısırlılar tarafından mitinge katılması ve konuşma yapmasından dolayı eleştirildi. Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi (SCAF) ertesi gün yaptığı açıklamada bunun sadece Mısır'ın sınırlarını korumak için olduğunu ve Suriye'deki muhalefetin yükselişi için olduğunu söyledi.[15]
Çin
değiştirMursi Çin'i Ağustos 2012 de ziyaret etti. Ziyareti esnasında birçok iş birliği anlaşması imzaladı.[19] Muhammed Mursi Çin'den bu sayede yatırımcı ve turist çekmeyi ve dış ilişkilerde Amerika Birleşik Devletleri odaklı olan dış politikaya alternatif kurmayı planlıyordu.[20]
İran
değiştirDevlet Başkanı Muhammed Mursi görev süresi boyunca, iki ülke arasındaki İran Devrimi sonrasında zayıflayan bağları güçlendirmeye çalıştı. Ancak onun bu çabaları, Sünni Müslümanlar tarafından hem içeride hem de dışarıdaki Mısırlılara muhalefet olarak görüldü.[21]
Rusya
değiştirDevlet Başkanı Muhammed Mursi Rusya'yı Nisan 2013 tarihinde ziyaret etti. Ziyareti sırasında Mursi, Sovyet zamanından beri olan ilişkileri güçlendirmeye çalıştı ve Rusya ile ekonomik ve siyasal bağlarını güçlendirmeyi istediğini söyledi. Aynı zamanda Mursi, gelişmekte olan Rusya enerji sektöründen Mısır'da yararlanmak istiyordu.[22]
Mursi, Rusya'dan nükleer enerji yatırımlarını geliştirmede yardımcı olmasını istedi ve Rusya'dan yatırımcı ve turist çekmeyi düşünüyordu.[23]
İsrail ve Filistin
değiştirEkim 2012'de Devlet Başkanı Muhammed Mursi, İsrail Devlet Başkanı Şimon Perez'e dostça bir mektup yazdı. Mektupta büyük ölçüde diplomatik üslup kullanan Devlet Başkanı Muhammed Mursi, Şimon Perez'i iyi bir dost olmaya ve iki ülke arasındaki ilişkileri samimi olmaya ve sürekli olmaya davet ediyordu.[24]
Görevden Uzaklaştırılması
değiştirKitle gösterileri, 30 Haziran 2013'te Mursi'nin yurt dışı seyahati ile başladı. Ertesi gün Mısır Silahlı Kuvvetleri, Muhammed Mursi'yi istifa etmesi konusunda uyardığı bir duyuru yayınladı. Bunun üzerine Başbakanlık 2 saat sonra, askeriyenin yaptığı açıklamaya cevaben bir açıklama yaptı ve o açıklamada "Ordunun yaptığı bu açıklama ülkeyi karışıklığa sürükleyebilir" deniyordu. Bunun akabinde Mursi yönetimi, muhalefetin gösterilerinden sonra 3 Temmuz 2013 tarihinde askerin darbe yapmasıyla son buldu.[25]
Hastalığı ve ölümü
değiştirMart 2018'de, bir İngiliz parlamento komisyonu Mursi'nin sağlık durumu hakkında uyarıda bulunup erken ölüm riski doğuran insanlık dışı tutukluluk koşullarını kınadı.[26] Daha sonra iyi huylu bir tümörden rahatsızlandı.[27]
Mısır makamlarına göre, başkanlık seçiminden yedi yıl sonra aynı gün, 17 Haziran 2019'da, tam yargılandığı sırada duruşmada bilincini kaybettikten sonra hastanede öldü.[28][29][30] Aynı gün, yargılandığı, temyize gittiği diğer iki dava duruşmalarında 45 yıl mahkûmiyeti kesinlik kazanmıştı.[31] Ölümünden kısa bir süre önce, "sırları açığa vurma" tehdidinde bulunup özel bir mahkeme tarafından yargılanmasını istemişti.[32]
Katıldığı Uluslararası Kongreler
değiştir13. İslam Zirvesi (2013) 6 Şubat 2013 tarihinde, İslam ülkelerinin liderlerinin katılımı ile Kahire'de 13. İslam Zirvesi gerçekleştirildi. Açılış konuşmasını Muhammed Mursi yaptı. Zirvenin ikinci gününde yapılan oylamada 1. oturumun başkanı Muhammed Mursi seçildi. Zirvenin en çarpıcı olayı ise, 1979 yılında İran ile Mısır'ın diplomatik ilişkilerini kopardığından bu yana İran Cumhurbaşkanının Mısır'ı ziyareti oldu.[33][34]
Irkçılıkla Mücadele Zirvesi (2012) 30 Ağustos 2012 tarihinde İran'da Muhammed Mursi'nin ortaklığı ile yapıldı.[35]
Katıldığı Programlar
değiştir- 25 Mart 2003 "Terör ile mücadele ve Amerika" Al Jazeera
- 10 Şubat 2010 "İhvan ve Mısır'daki tutuklamalar" (canlı) Al Jazeera
Kaynakça
değiştir- ^ "Mısır'da Cumhurbaşkanlığı Seçimini Mursi Kazandı". Haber.com. 26 Haziran 2012. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2013.
- ^ "Profile: Egyptian presidential frontrunner Mohamed Mursi". Asharq Al-Awsat. 25 Mayıs 2012. 20 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2013.
- ^ "Mursi mahkeme salonunda hayatını kaybetti". Hürriyet. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019.
- ^ رؤية الإخوان المسلمين لتشكيلة الحكومة في مصر، برنامج بلا حدود، قناة الجزيرة، 29 يناير 2012
- ^ مقالة في جريدة الجارديان البريطانية
- ^ الدكتور محمد مرسي عضو مجلس الشعب في حوار خاص، إخوان أون لاين، 11 سبتمبر 2003
- ^ مرسي يدخل الإعادة رغم التفوق الكاسح على منافسيه، إخوان أون لاين، 2 ديسمبر 2005
- ^ Ezzat, Dina (12–18 July 2012). "Destination Riyadh". Al Ahram Weekly 1106. Retrieved 22 April 2013
- ^ Deutsche Presse-Agentur. 11 July 2012. Retrieved 12 August 2012.
- ^ Theodoulou, Michael. Islamists' jubilant but some are wary of Morsi The National. 12 June 2012.
- ^ Viktor Kotsev (14 August 2012). "A Brotherhood coup in Egypt". Asia Times. Retrieved 14 August 2012
- ^ Theodoulou, Michael. Islamists' jubilant but some are wary of Morsi The National. 12 June 2012
- ^ a b "Morsi role at Syria rally seen as tipping point for Egypt army". The Irish Times. 2013-07-02. Retrieved 2013-07-03.
- ^ opposition forces in the effect of an establishment of a no-fly zone
- ^ "Morsi role at Syria rally seen as tipping point for Egypt army". The Irish Times. 2013-07-02. Retrieved 2013-07-03
- ^ "Egypt seen to give nod toward jihadis on Syria". Salon. 2013-06-17. Retrieved 2013-07-03
- ^ "Morsi's Egypt: toward a new, independent foreign policy?". 30 August 2012
- ^ "Morsi diversifying Cairo's pro-Washington policies ahead of China visit". China Daily. 27 August 2012
- ^ http://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21577117-president-muhammad-morsis-efforts-befriend-iran-upset-his-other-allies-pious 11 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Egypt and Iran: Pious politics
- ^ "Press statements following Russian-Egyptian talks". Kremlin. 19 April 2013
- ^ "Egypt invites Russia to mine uranium, build nuclear power plants". RT (TV network). 20 April 2013
- ^ "Morsi’s office confirms warm letter to Peres is authentic". The Times of Israel. Retrieved 27 October 2012.
- ^ الرئاسة المصرية تتحفظ على بيان الجيش وأنباء عن استقالة وزير الخارجية”. بي بي سي عربي، 2 يوليو 2013. وصل لهذا المسار في 2 يوليو 2013.
- ^ "Egypte : un rapport dénonce les conditions de détention "inhumaines" de Morsi, en danger de mort". leparisien.fr (Fransızca). 28 Mart 2018. 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2019.
- ^ "Egypte: l'ex-président Mohamed Morsi est décédé d'une crise cardiaque-TV". Boursorama (Fransızca). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2019.
- ^ "Égypte : l'ancien président Mohamed Morsi meurt en plein procès". jeuneafrique.com (Fransızca). 17 Haziran 2019. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "L'ex-président égyptien Mohamed Morsi meurt après un malaise au tribunal". lemonde.fr (Fransızca). 17 Haziran 2019. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2019.
- ^ "Breaking: Former President Morsi dies in trial session". egypttoday.com (İngilizce). 17 Haziran 2019. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Le Point dergisi. "Egypte: Morsi, président "marionnette" des Frères musulmans". Le Point (Fransızca). 17 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2019.
- ^ Ariane Lavrilleux (18 Haziran 2019). "En Égypte, libéraux et islamistes pleurent la mort de Mohamed Morsi". Le Point (Fransızca). 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2019.
- ^ اليوم السابع | القاهرة تحتضن القمة الإسلامية الثانية عشرة
- ^ مرسي يرأس أولى جلسات اليوم الثاني للقمة الإسلامية
- ^ محمد مرسي يصل إلى إيران لحضور قمة دول عدم الانحياز
