Musa Mısır'da

Musa Mısır'da (İtalyanca: Mosè in Egitto), Gioacchino Rossini tarafından bestelenen 3-perdelik "azione tragico-sacra (kutsal olaylı tragedya)" janrında bir operadır. "Andrea Leone Tottola" tarafından İtalyanca olarak yazılan opera librettosu, 1760'ta "Francesco Ringhieri" tarafından hazırlanmış "L'Osiride" adlı tragedya tiyatro oyunundan uyarlanarak yazılmıştır. Bu opera eserinin Musa Mısır'da (Mosè in Egitto) adlı Napoli versiyonunun prömiyer temsili 5 Mart, 1818'de o zaman binası yeniden yapılmış olan San Carlo Tiyatrosu, Napoli'de seyirciye sunulmuştur.

Musa Mısırda: Orijinal Napoli Versiyonu
Musa ve Firavun: Revize Paris versiyonu

Gioacchino Rossini, "Mosè in Egitto" eserinin librettosunun 1819da Napoli'de ilk basımının ön kapağı
Özgün isim	Mosè in Egitto: Orijinal Napoli Versiyonu Moïse et Pharaon, ou Le passage de la Mer Rouge: Revize Paris versiyonu
Müzik	Gioacchino Rossini
Libretto	Andrea Leone Tottola: Orijinal Napoli versiyonu: Luigi Balocchi ve Victor-Joseph Étienne de Jouy:Revize Paris versiyonu
Gala	5 Mart, 1818
İlk gösterim yeri	San Carlo Tiyatrosu, Napoli : Orijinal Napoli versiyonu: Paris Operası Salle Le Peletier Tiyatrosu: Revize Paris versiyonu:
Oyuncular	Mosè / Moïse (Musa); bas Faraone / Pharaon, Firavun; bas Amaltea / Sinaide, Firavun'un karısı; soprano Osiride / Aménophis, Firavun'un oğlu ; tenor Elchia / Anaï, bir İbrani kız; soprano Aronne/ Elezer; tenor Amenofi, Musa'nin kızkardeşi;mezzo-soprano Mambre / Aufide, bir rahip; tenor (Konuşmasız) / Osiride, Baş Rahip, bas (Konuşmasız) / gizemli bir ses, bas

Bu Musa Mısır'da (Mosè in Egitto) eserinin Paris prömiyer temsili 1822'de "İtalyan Tiyatrosu" opera kumpanyası tarafından Paris seyircisine sunulmuştur. Fakat 1827'de Rosinni Paris'te "Paris Operası" için bu eserini yeniden yapımlayıp temsil etmek istemiştir. Bu yeni Paris yapımı için eserin librettosu revize edilerek Fransızca olarak "Luigi Balocchi" ve "Victor-Joseph Étienne de Jouy" tarafından yeni versiyon olarak yazılmıştır. Rosinni de bu revizyon için epeyce ek müzik bestelemiş ve bu revize esere (Fransa'da opera temsili için geleneksel hale gelen) önemli bir bale kısmı da eklemiştir. Bu önemli ekler dolayısı ile revize Paris versiyonu yeni bir eser olarak da görülmüş ve bu Fransızca revize Paris versiyonuna "Musa ve Firavun" adı verilmiştir. Bu revize Paris versiyonunun 26 Mart 1827'de Paris Operası'nın eski tiyatro salonu olan "Salle Le Peletier Tiyatrosu"'nda prömiyer temsili yapılmıştır.)

Hazırlanma, içerik ve temsiller

Bu operanın konusu Tevrat ve Eski Ahid'de ele alınan Çıkış (Tevrat) kitabındaki Musa liderliğinde İsrailoğulları'nın Mısır'da göç edişe başlamaları konuludur. Bu konu Opera yapımlaması için bir aşk konusu da eklenmiş ve Firavun'un veliahd oğlu Osiride ile İbranı kız olan Elchia'nın aşkı da konu içine alınmıştır.

1818'de prömiyeri yapılan Napoli versiyonu librettolu eserde Musa'nın duaları ile bir karanlığın Mısır üzerine çekmesi ve sonunda Kızıl Deniz'in Musa'nın asası ile yarılması ve firavun ve ordusunu denizle kaplanıp ölmesi gibi "temaşa" ortaya çıkaran kısımlar da ihtiva etmiştir. Bu "temeşa" içeren kısımlara ilk temsilde sahne mekanizmasının alışılmamış şekilde kullanılması ile zorluklar çıkarmış ve prömiyer temsilde seyircinin alaylar ile gülmesine neden olmuştur. Fakat temsil sayısı artınca alışılan sahne mekanizması hareketlerinin teknik hataları giderilmiş ve temsiller gerçekten ilgi çeken "temasa" haline gelmiştir. Bu nedenle gayet popüler olarak defalarca temsil edilmiştir.

1818'de yapımlanıp temsil edilmesi Hristiyanlarca kutsal sayılan Mart başlarındaki paskalya dönemine ve bunedenli dindar Hristiyan çevrelerce dinsel olmayan eğlence ve tiyatro oyunlarının yapılmasının kınandığı bir döneme rasgelmiştir. Ama bu eserin janrının "Azzione tragico-sacra" olduğunun ilan edilmesi ve bunun bir nevi orotaryo yaklaşımı olduğu için fazla dinsel kınanma önlenmiştir.

Rosinni bu eserin 1819 yapımlanması için Musa için bir dua/arya olan "Dal tuo stellato soglio" parçasını eklemiştir. Bu ek müziksel parça o dönemin en popüler opera müzik parçası olmuş ve konser parçası olarak sunulmaya başlandı. Ayrıca Niccolo Paganını bu parçanın melodisini alarak bir keman ve piyano varyasyonu olarak ele alan bir konser parçası bestelemişti. Bu da popüler olarak konserlerde çalınmaya başlanmıştır.

Mose in Egitto İtalyanca adı ile bu eserin Napoli versiyonu 20 Ekim 1820'de Paris'te "Theatre-İtalien Tiyatrosu"'nda Fransız seyircileri için Fransa prömiyeri olarak temsil edilmişti. Fakat 1827'de bu eserin yeniden yapımlanması kararlaştırılınca Rosinni bu eserin konusunu ve içeriğini biraz değiştirerek yeni bir versiyon hazırlamaya başladı.

1827'de Napoli versiyonun Luigi Balocci tarafından Fransızcaya çevirisi ve genişletilip uyarlanması ile yeni Fransızca libretto hazırlandı. Rossini bu yeni versiyon için yeni müziksel parçalar ekledi. Fransız operası için alışılagelmiş olarak önemli bir bale dansı bölümü eki de yapıldı. Bu yeni "Paris versiyonu" 3 perde ve bir ek bale ile Fransızca olarak Paris Operası'nda 26 Mart 1827'de orkestra şefi Henri Valentino prömiyer temsili verildi. Birçok müzik kritiği bu eseri yeni bir opera eseri olarak saymakta ve bu "yeni" eser Fransızca ismini Fransızca ismi ile Moïse et Pharaon, ou Le passage de la Mer Rouge (Musa ve Firavun veya Kızıl Denizi Geçiş) olarak anmaktadırlar. Bu Paris versiyonu yapım da seyirci için çok popüler olup 1827-1833 döneminde 100 temsilden daha çok temsili yapılmıştır.

"Musa Mısır'da" adı ile 1818 Napoli versiyonu İtalya dışında bundan sonra dünya operaevlerinde hemen hemen kaybolmuştur. Britanya'da "Musa Mısır'da" 1822'deki konser versiyonunda sonra 1964'e kadar yapımlanıp temsil edilmemiştir. 1964/65 sezonunda Cardiff, Llandudno ve Londra'da "Galler Ulusal Oparası" tarafından yıllar sonra ilk temsilleri verilmiştir. Londra Kraliyet Opera Evi için Mayıs/Haziran 1994'te ve "Galler Ulusal Operası" için 2014 güzünde yapımı hazırlanıp temsil edilmiştir. ABD'de ise Chicago'da 18665'ten itibaren yapımlanıp temsil edilmemiştir. 2010'da "Chicago Opera Tiyatrosu"'nda ve Nisan 2013'te "New York City Operaevi"nde yapımlanıp temsil edilmiştir. Ama New York'ta bu operanın çeşitli versiyonu birkaç konser şeklinde seyirciye sunulmuştur. Avrupa'da İtalya'da "Peşaro Rossini Festivali"'nde Napoli versiyonu 1980, 1983 ve 1985'te yapımlanıp temsil edilmiştir. Fransızca versiyonu "Musa ve Firavun" ise 2003'te La Scala Tiyatrosu, Milano'da ve 2009'da Salzburg Festivali için yapımlanıp temsil edilmiştir.

Roller

Napoli prömiyerinde Elcia - soprano Isabelle Colbran

Paris prömiyerinde Anaï - soprano Laure Cinti-Damoreau

Rol	Ses tipi	Napoli prömiyerindeki roller, 26 Mart 1818 (Orkestra şefi:Nicola Festa)	Paris revize versiyonu prömiyerindeki roller, 26 Mart 1827 (Orkestra şefi:Henri Valentino)
Mosè/Moïse (Musa)	bas	Michele Benedetti	Nicholas-Prosper Levasseur
Faraone /Firavun)	bas	Raniero Remorini	Henri-Bernard Dabadie
Amaltea/Sinaide, Firavun'un karısı	soprano	Frederike Funck	Louise-Zulme Dabadie
Osiride/Aménophis, Firavun'un oğlu	tenor	Andrea Nozzari	Adolphe Nourrit
Elchia/Anaï, bir İbrani kız	soprano	Isabella Colbran	Laure Cinti-Damoreau
Aronne/ Elezer	tenor	Giuseppe Ciccimarra	Alexis Dupont
Amenofi, Musa'nın kızkardeşi	mezzo-soprano	Maria Manzi	Mori
Mambre/Aufide, bir rahip	tenor	Gaetano Chizzola	Ferdinand Prévôt
(konuşmasız)/Osiris Baş Rahibi	bas		Bonel
(muziksiz)/Gizemli bir ses	bas		Bonel

Konu özeti

Paris versiyonu "Musa ve Firavun" operasının 1827 yapımındaki Perde I için mizansen

Zaman: Yak. MO 1230
Mekan: Antik Mısır

Perde I

Mısır'ı bir karanlık sarmaktadır. Bunun nedeni Tanrının Firavun ve Mısır devlet idarecilerinin İsrailoğulları'nın Mısır'ı bırakarak Kızıl Deniz'i geçerek kendilerine Tanrıları tarafından Vadedilmiş Topraklar olarak kabul ettikleri Filistin'e göç etmelerine izin vermemesidir. Mısır'daki İsrailoğulları'nın lideri olan Musa getirilir. Firavun onan eğer güneşin tekrar ışıldayıp karanlığın ortadan kaybolmasını sağlarsa, İsrailoğullarına Mısır'dan göç etmeye izin vereceğini vadeder. Musa'nın kardeşi Aaron (Harun) kardeşini Firavun'a inanmaması için ikaz eder. Fakat Musa tanrısına yalvarıp karanlığın kalkması ve güneşin ışıldaması için dua eder ve karanlık Mısır üzerinde kaybolur.

Firavunun oğlu olan Osiride İsrailoğulları asıllı bir kız olan Elchia'ya âşık olmuştur ve onun ailesi ve yakınları ile birlikte Mısır'dan göç etmesini istemez. Bunun için Osiride Mısır tanrıları başrahibi Mambre ile görüşür ve onun İsrailoğulları'nın Mısır'dan ayrılmalarına engel olunması için Osiride'ye destek sağlamasına neden olur.

Başrahip Mambre Musa'nın tanrısı ile konuşma yetenekleri olduğuna inanmamaktadır. Başrahip İsrailoğulları'nın ayrılmasını önlemek için Osiride'nin Mısırlıları bunun aleyhinde kışkırtıp ülkede bir geniş protesto hareketi başlatmasını telkin eder. Bu tavsiyeyi Osiride kabul eder. Bu plana uygun olarak bu protesto hareketi başlayınca Firavun bundan çok etkilenip Musa'ya verdiği sözden geri döndüğünü bildirir. Mısır'dan kaçmaya girişen İsrailoğulları'nın vatan haini olduğu kabul edilip öldürüleceklerini de sözlerine ekler.

Firavun'un karısı Amalthea gizlice Yahudilik dinini kabul etmiştir. O kocasını sözünü tutmaya ve İsrailoğulları'nın Mısır'dan ayrılmalarına izin vermesi için çeşitli yollarla durumu kocasına anlatmaya ve onu bundan caydırmaya çalışır ama Firavun fikrini değiştirmez. Musa bunun üzerine tanrısının Mısırlıları yeniden ve daha şiddetli cezalandıracağı hakkına onları ikaz eder. Bunun üzerine Osiride kendi askerlerini Musa ve İsrailoğulları üzerine sürer ve hedefi Musa'yı öldürmeleridir Fakat askerler harekete geçmeden yetişen Firavun onların Musa'yı öldürmelerini önler. Musa bunun üzerine tanrısına daha yalvarır ve bu sefer tanrının cezasının Mısır'a ateş yağdırmak olur.

Perde II

Firavun İsrailoğulları tanrısının Mısırlılara bu cezayı uygulamasını önlemek için İsrailoğulları'na Mısır'dan büyük acelelikle göç edip çıkmalarına izin verdiğini ilan eder. Firavun oğluna bir dış ülkeyle yeni bir anlaşma imzaladığını bildirir. Buna göre Osiride Ermenistan Prensesi ile evlendirilecektir. Firavun bunun haberini oğluna verince oğlunun bundan hiç mutlu olmamasını bir türlü anlamaz.

Bundan hemen sonra Musa Osiride'nin İsrailoğulları'na mensup kız olan Elçhia'yı kaçırıp bir gizli yere götürdüğünü öğrenir. Fakat Aaron bu gizli yerin nerede olduğunu öğrenmiştir. Firavunun karısı Amaltea bu yerin nerede olduğunu öğrenir ve Aaaron ve Amaltea iki sevgilinin saklandıkları mevkiye gitme kararı alırlar.

Osiride Elchia ile birlikte saklandığı mağarada ona babasının kendisi için yaptığı planları anlatır. Bunun uygulanmasını önleme imkânı olduğunu ve Mısır'daki kırsal alanların birinde ikisinin karı koca olarak kim olduklarını kimse bilmeden birlikte yaşayabileceklerini de Elchia'ya açıklar.

Firavanunun karısı Amalthea ve muhafızları yanlarında Aaron olarak Osiride ve Elchia'nın saklandıkları mağaraya gelirler. Fakat iki aşık birbirlerinden ayrılmayı kabul etmezler. Osiride Firavunluk veliahtlığından feragat etmeyi istemektedir.

Tam bu sırada Firavun tekrar kararını değiştirdiğini ilan eder. İsrailoğulları'nın Mısır'dan göç etmelerini yeniden yasaklar. Mısır'dan ayrılan İsrailoğulları'nın Mısır'ın düşmanları ile ittifaklık yapıp Mısır'a saldırmalarından korkmaktadır. Bu Musa'yı gayet kızdırır. Bu sefer tanrısına yalvarıp Mısır veliahtı ve Mısır'da doğup yaşamakta olan her ailenin ilk erkek çocuğunun başlarına tanrısal yıldırım düşerek öldürülmesini tanrısından ister. Firavun Musa'nın zincire vurulup zindana atılmasına emir verir. Firavun oğlu Osiride'i Musa'nın gazabından kurtarmak için kendine ortak Firavun yaptığını ilan eder ve oğlu Osiride'in Musa'nın ölüm fermanını vermeye yetkili tek kişi olduğunu da ilan eder.

Elchia ortaya çıkarak Osiride ile yakın ilişkisini Firavuna anlatır. Firavun ve yeni ortak firavun olan Osiride'ye İsrailoğulları'nın Mısır'dan göç etmeleri için izin vermeleri için yalvarışlarda bulunur. Ayrıca Elchia Osiride'yi Ermenistan Prensesi ile evlenmeye ikna etmek girişimlerde bulunur ve bunun onun kaderi olduğunu söyler. Fakat Osiride çok inatçıdır Elchia'nın dediklerini tümüyle reddeder. Kendi istediklerini yapılması için Osiride Musa'ya ölüm cezası verdiğini ilan eder ve onun hemen biran evvel idam edilmesine emir verir. Fakat bu idam edilme hükmünü açıklamasını bitirir bitirmez Osiride'nin başına gökten bir yıldırım düşer ve Osiride'i ölür..

Perde III

Mekan:Kızıl Deniz kıyısı

Mısır'dan ayrılmak için göçe başlayan İsrailoğulları çölü geçtikten sonra Kızıl Deniz kıyılarına gelirler. Ama denizden geçip kendilerine Vadedilmiş Topraklar'a geçme imkâni yok görülmektedir. Yahudilerin başında lider olan Musa tanrısının ne yapacağını beklemelerini ister ve kendisi tanrısına dua etmeye koyulur. Firavun Mısır ordusu ile İsrailoğulları'nın hemen arkasından gelmektedir ve İsrailoğulları paniğe kapılmaya başlarlar.

Fakat birdenbire Musa deniz kıyısına gelir ve elindeki asa ile deniz sularına dokunur. Birdenbire deniz çekilmeye başlar ve karşı yakada bulunan topraklara deniz yarılıp içinden bir yol açılır. İsrailoğulları acele ederek bu yarılmış denizi geçerler. İsrailoğulları'nın hemen arkasında olan ve başlarında Firavun ve başrahip Mambre bulunan Mısır ordusu da bu denizde açılmış yarılmaya girerler. Fakat birden denizde dalgalar çıkıp bu yarılmayı kapatmaya başlarlar. Firavun, başrahip Mambre ve Mısır ordusu dalgalar içinde denizde kalıp boğulurlar.

Orkestradaki çalgılar

Rossini, bu eserin partitur notalarında şu küçük orkestrayı öngörmüştür:

• 2 flüt (yahut 2 pikolo flüt), 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot;
• 4 korno, 2 trompet, 3 trombon, 1 serpent (çalgı);
• 1 timpani, bas davul, halileler, üçgen (çalgı), çalpara
• 1 arp
• yaylı çalgılar

Sahnedeki bando için çalgılar: pikolo flüt, mi-bemol klarinet (kuartino), 4 klarinet, 4 trumpet, 2 trombon, 1 serpent, alatürka bando (bas davul ve halileler),

Eserdeki müziksel parçalar

1. Uvertür Senfoniya

Perde I

• No.1 Giriş Ah, chi ne aita? (Koro, Osiride, Faraone, Amaltea)
• No.2 Sahne 1 Beşli Eterno! Immenso! Incomprensibil Dio! (Moise, Koro, Faraone, Amaltea, Osiride, Aronne)
• No.3 İkili Ah, se puoi così lasciarmi (Osiride, Elcìa)
• No.4 Arya A rispettarmi apprenda (Faraone)
• No.5 Ayin duası koro eşliğinde All'etra, al ciel (Aronne, Amenofi)
• No.6 İkili Tutto mi ride intorno! (Elcìa, Amenofi)
• No.7 Finale I Che narri? (Moise, Osiride, Mambre, Aronne, Amaltea, Elcìa, Amenofi, Faraone, Koro)

Perde II

• No.8 İkili Parlar, spiegar non posso (Osiride, Faraone)
• No.9 Arya ve koro La pace mia smarrita (Amaltea, Koro)
• No.10 İkili Dove mi guidi? (Elcìa, Osiride)
• No.11 Dörtlü Mi manca la voce (Amaltea, Osiride, Aronne, Elcia, Koro)
• No.12 Arya Tu di ceppi (Moise)
• No.13 Koro Se a mitigar tue cure
• No.14 Finale II Porgi la destra amata (Elcìa, Osiride, Moise, Aronne, Faraone, Amenofi, Koro)

Perde III

• No.15 Dua Dal tuo stellato soglio (Moise, Amenofi, Aronne, Elcìa, koro)
• No.16 Finale III Ma qual fragor!/Che miro!

Seçilmiş disk kayıtları

Yıl	Roller (Moise, Aronne, Elcia, Faraone )	Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi	Marka
1956	Nicola Rossi-Lemeni, Mario Filippeschi, Caterina Mancini, Giuseppe Taddei, Anita Cerquetti, Rosanna Carteri	Tullio Serafin, San Carlo Orkestrasi ve Korosu	Audio CD: MYTO Cat: 00251
1969	Nicolai Ghiaurov, Teresa Zylis Gara, Shirley Verrett], Mario Petri	Wolfgang Sawallisch, RAI National Symphony Orkestrasi ve RAI Korosu	Audio CD: Frequenz Cat: 043-022
1987	Ruggero Raimondi, Salvatore Fisichella, June Anderson, Siegmund Nimsgern	Claudio Scimone, Philharmonia Orkestrasi ve Ambrosian Opera Korosu	Audio CD: Philips Cat: 420 109-2
1993	Roberto Scandiuzzi, Ezio Di Cesare, Mariella Devia, Michele Pertusi	Salvatore Accardo, Teatro San Carlo di Napoli Orkestra ve korosu	DVD: House of Opera Cat: DVDBB 2113

Ayrıca bakınız

• Opera
• Gioacchino Rossini

Kaynakça

• Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia Mosè in Egitto maddesi kaynaklıdır. [2]8 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Dış kaynaklar

• Osborne, Richard (1998), "Mosè in Egitto", Kaynak:Stanley Sadie (ed.), The New Grove Dictionary of Opera, Cilt 1, Londra: MacMillan Publishers, Inc. SBN 0-333-73432-7 ISBN 1-56159-228-5. (İngilizce)
• Gossett, Philip ve Brauner, Patricia (2001), "Mosè in Egitto" Kaynak: Holden, Amanda (ed.), The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam. ISBN 0-14-029312-4 (İngilizce)
• Osborne, Charles (1994), The Bel Canto Operas of Rossini, Donizetti, and Bellini, Portland, Oregon: Amadeus Press. ISBN 0931340713 (İngilizce)
• Osborne, Richard, (1990) Rossini, Ithaca, New York: Northeastern University Press. ISBN 1-55553-088-5 (İngilizce)
• Senici, Emanuele (ed.) (2004), The Cambridge Companion to Rossini, Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80736-4 ISBN 978-0-521-00195-3 (İngilizce)

Dış bağlantılar

• "Imslp.org" websitesinde Mosè in Egitto (Rossini, Gioacchino) maddesinde sesler için ve tüm eser için partitur notaları, libretto metni ve genel enformasyon, Online: [3]14 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce).
• YouTube websitesinde üç kısım "Mosé in Egitto 1/3", "Mosé in Egitto 2/3" ve maddelerinde 2011 Pesaro Rossini Festivali'nde Rossini "Mosé in Egitto" operasının tümünün live-video kaydı. Online: [4] [5] ve [6] (Erişim tarihi:9.11.2017).
• YouTube websitesinde "MOSE - ( MOISE ET PHARAON ) - GIOACHINO ROSSINI - 1983 ( PARIS ) RAMEY,GASDIA,VERRETTT" maddesinde 1983 Paris yapımlı ve başrolde Samuel Ramey (Moise) olan Revize Paris versiyonu "Moise et Pharon (Musa ve Firavun)" operasının tümünün live-video kaydı. Online: [7] (Erişim tarihi:9.11.2017).