Nabız
Nabız, kanın sol karıncıktan büyük atardamarlara pompalanması esnasında, uç noktalardaki atardamarlarda oluşturduğu dalgalanmadır. Kalp atışının uçtaki atardamarlardan hissedilmesine nabız denir.
| Nabız | |
|---|---|
_(14742233966).jpg) | |
| Organizmalar | Hayvanlar İnsanlar |
| Biyolojik sistem | Dolaşım sistemi |
| Eylem | İstemsiz |
| Salgı | Dakikada 60-100 (Normal insan) |
| Süre | 0,6–1 saniye (Normal insan) |
Nabız, kalbin 1 dakika içinde kaç kere kasıldığını yani kalbin hızını yansıtır. Kalp her kasılmasıyla bir miktar kanı atardamarlara (aort ve daha sonra bundan ayrılan dallara) fırlatır ve damarların esneyebilme özelliğinden dolayı atardamarlarda buna bağlı bir genişleme olur. Damar duvarı bu genişlemenin ardından elastik olduğundan dolayı eski durumuna döner, ardından bir sonraki atım ile yeni bir basınç dalgası ile tekrar genişler ve bu böyle devam eder gider. İşte bu genişleme, damarların yüzeysel seyrettiği yerlerde (el bileği, dirsek içi, kasık, şakak, ayak bileği gibi) nabız dalgası olarak hissedilir. Ayrıca hastalar ameliyat olduktan sonra nabız ölçen bir alete bağlı olurlar. Bu alet, nabzın dakikada kaç kere attığını ve nasıl attığını gösterir. Hastada bir sorun olmadığında ise bu alet çıkarılır.
Fizyolojik
değiştir
Claudius Galen belki de nabzı tanımlayan ilk fizyolog idi.[1] Nabız, eğitimli bir gözlemci veya sağlıkçı için sistolik kan basıncını belirlemek için uygun bir dokunsal yöntemdir. Diyastolik kan basıncı ise dokusal yöntemlerle hissedilemeyen veya gözlemlenemeyen bir kalp atış hızı arasındaki basınçtır.
Sistolde kalp tarafından üretilen basınç dalgaları arter duvarlarını hareket ettirir. Kanın ileri hareketi, sınırlar esnek ve uyumlu olduğunda gerçekleşir. Bu özellikler elle tutulur bir basınç dalgası oluşturacak kadar oluşur.
Fizyolojik talebe bağlı olarak atış hızı nabız hızından daha fazla veya daha az olabilir. Bu durumda kalp atış hızı, nabız değildir ve oskültasyonla veya kalbin apeksindeki işitilebilir seslerle belirlenir. Nabız eksikliği (kalp atışları ve çevresel nabız atışları arasındaki fark), radyal arterde eş zamanlı elle muayene ve kalbin tepe noktasına yakın PMI'da oskültasyon ile belirlenir. Erken atım veya atriyal fibrilasyon durumunda mevcut olabilir.
Nabız hızı, bir arterin dışında dokunsal veya görsel araçlarla gözlemlenir ve ölçülür ve dakikadaki atım veya BPM olarak kaydedilir.
Nitelik
değiştirAtış hızı
değiştir
Dakika başına atış cinsinden dinlenme halindeki normal nabız hızları aşağıdaki gibidir:[2]
| Yeni doğan
(0–3 Aylık) |
Bebek
(3–6 Aylık) |
Bebek
(6–12 Aylık) |
Çocuk
(1–10 Yaş) |
Çocuk-genç-yetişkin-yaşlı
(+10 yaş) |
Sporcu yetişkinler |
|---|---|---|---|---|---|
| 99–149 | 89–119 | 79–119 | 69–129 | 59–99 | 39–59 |
Nabız hızı genel kalp sağlığı hakkında bilgi verebilmektedir. Nabız dakikada 50-70 arasında atıyorsa genellikle çok iyi 60-100 arası ise normal seviyede olarak tasvir edilmektedir.[3][4] Ancak Bradikardi seviyesindeki bir nabız hızı tehlikeli olabilir.
Ritim
değiştirSağlıklı bir bireyde nabız ritimi ve kuvveti düzenlidir. Düzensiz bir Sinüs aritmisi genellikle Ektopik Kalp Atışları, Atriyal fibrilasyon; Atriyal taşikardi, Atriyal çarpıntı ve İkinci derece atriyoventriküler blok'a bağlı olabilrmektedir. Nabız sırasında atımların aralıklı olarak düşmesine ise "aralıklı nabız" denir.
Hacim
değiştirArterin diyastolik ve sistolik durumda gösterdiği genişleme derecesine hacim denir. Ayrıca darbenin genliği, genişlemesi veya boyutu olarak da bilinir.
hipokinetik nabız (Yavaş)
değiştirZayıf bir nabız, yavaş nabız basıncını belirtir. Düşük bir kalp debisi (şok, konjestif kalp yetmezliğinde gibi hallerde görüldüğü gibi), hipovolemi, kalp kapak hastalığı (aort çıkış yolu tıkanıklığı, mitral darlığı, aort ark sendromu gibi) vb. nedeniyle zayıf bir nabız söz konusu olabilir.
hiperkinetik nabız (Hızlı)
değiştirBir çarpıntılı nabız, yüksek nabız basıncını belirtir. Vasküler direnç'in düşük olması (ateş,Kansızlık, tirotoksikoz, hiperkinetik kalp sendromu, AV fistül, Paget hastalığı, beriberi, karaciğer sirozu gibi hallerde göründüğü gibi), hızlı bir kalp debisi, atım hacminin artması (anksiyetede görüldüğü gibi) vb. nedeniyle yüksek bir nabız söz konusu olabilir.
Ayrıca Nabzın kuvveti de rapor edilebilir:
- 0 = Yok
- 1 = Zar zor hissediliyor
- 2 = Kolaylıkla hissedilebilir
- 3 = Tam
- 4 = Anevrizma
Kuvvet
değiştirNabız atışı sırasındaki darbenin sıkıştırılabilirliği olarak da bilinir. Sistolik kan basıncının kaba bir ölçüsüdür.
Yaygın hissedilen bölgeler
değiştirBölgeler periferik nabız ve merkezi nabız olarak ayrılabilir. Merkezi nabız karotis, femoral ve brakiyal nabızlarını içerir.[5]
Kollar
değiştir- Aksiller nabız (Koltuk altı): Koltuk altı yan duvarının aşağısında bulunur.
- Brakiyal nabız (Kol): Üst kolun iç kısmında dirseğe yakın yerde bulunur, sıklıkla bebeklerde karotis nabzının (brakiyal arter) yerine kullanılır.
- Radyal nabız (Ön kol): Bileğin yan tarafında bulunur. Anatomik enfiye çukurunda da bulunabilir.
- Ulnar nabız: Bileğin orta kısmında bulunur.
Ayaklar
değiştir- Femoral nabız (Kalça-uyluk): Uyluğun iç kısmında, kasık orta noktasında, kasık simfizi ile anterior superior iliak omurganın ortasında bulunur.
- Popliteal nabız (Diz arkası): Dizin üstünde popliteal fossa da, diz bükülü tutularak bulunur. Hasta dizini yaklaşık 124° büker ve sağlık uzmanı dizin arkasındaki çukurdaki popliteal arteri bulmak için dizini iki eliyle tutar.
- Dorsalis pedis nabzı: Ayağın üst kısmındaki, hallucis longus'un ekstansörünün hemen lateralinde bulunur.
- Tibialis posterior nabzı: Ayak bileğinin medial tarafında, medial malleolün 2 cm aşağısında ve 2 cm posteriorunda bulunur. Pimenta Noktası üzerinde kolayca hissedilebilir.
Baş ve boyun
değiştir- Şah damarı nabızı: Boyunda (şah damarı bölgesinde) bulunur. Şah damarı, hasta otururken veya yatarken nazikçe elle dokunarak muayene edilmelidir.
- Yüz nabız: Mandibula (alt çene kemiği) üzerinde, ağzın köşeleri ile aynı çizgide bulunur.
- Temporal nabız: Şakakta yani kulağın hemen önünde bulunur.
Nabız kafanın birçok yerinde hissedilse de, normalde insanların kalp atışlarını kafanın içinde duymaması gerekir. Buna pulsatil kulak çınlaması denir ve çeşitli tıbbi bozuklukların göstergesi olabilir.
Gövde
değiştir- Apikal nabız: Sol 5. interkostal aralıkta, orta klaviküler çizginin 1,25 cm lateralinde bulunur. Diğer nabız bölgelerinin aksine, apikal nabız bölgesi tek taraflıdır ve bir arterin altından değil, kalbin altından (daha spesifik olarak kalbin tepe noktasından) ölçülür.
Ayrıca Bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Temkin 165;BBC[a]
- ^ US Department of Health and Human Services – National Ites of Health 5 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Pulse
- ^ "Nabız Nedir? İdeal Nabız Kaç Olmalı?". www.medicalpark.com.tr. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ "Nabız Nedir, Normal Nabız Kaç Olmalı? - Acıbadem Hayat". www.acibadem.com.tr. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ Berg, Dale; Worzala, Katherine (2006). Atlas of Adult Physical Diagnosis (İngilizce). Lippincott Williams & Wilkins. s. 80. ISBN 9780781741903. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.