Nord Noratlas
Nord Noratlas, Fransız uçak üreticisi Nord Aviation tarafından geliştirilen ve üretilen özel bir askeri nakliye uçağıdır.
1940'ların sonlarında, İkinci Dünya Savaşı'ndan beri hizmette olan ve etkin bir şekilde kullanılan sayısız eski tip Fransız Hava Kuvvetleri askeri nakliye uçaklarını, yenileri ile değiştirmek için ve uygun bir uçak üretmek amacıyla yeni bir askeri nakliye uçak projesi başladı.
Direction Technique Industrielle (DTI) tarafından düzenlenen bir yarışmaya katılım olarak Nord, en umut verici olarak seçilen Nord 2500 önerisini sundu. Gnome-Rhône 14R motorları tarafından desteklenen ilk prototiple ilgili deneyimler etkileyici olmayınca, bu nedenle tasarım, kabul edilebilir bulunan SNECMA yapımı Bristol Hercules 738/9 motorları tarafından desteklenen Nord 2501 olarak revize edildi. Buna göre Noratlas, 6 Aralık 1953'te Fransız Hava Kuvvetleri tarafından hizmete alındı.
Fransız Hava Kuvvetleri tarafından kabul edilmesinin ardından, hem Avrupa hem de Afrika'daki diğer bazı operatörler, Noratlas'ı kendi askeri hava hizmetleri için tedarik etmeyi seçti. Kendini Fransa ile benzer bir durumda bulan Batı Almanya Alman Hava Kuvvetleri, aynı çözümü benimseyerek modeli kendi amaçları için tedarik etmeyi seçti. İsrail Hava Kuvvetleri, Yunan Hava Kuvvetleri ve Portekiz Hava Kuvvetleri, Noratlas'ı savaş koşulları altında konuşlandırdı. Dahası, operatörler genellikle uçağı bazı durumlarda ikincil rollere uyacak şekilde kapsamlı bir şekilde modifiye ederek çok çeşitli kullanımlar buldular. Noratlas, çoğu askeri müşteriler tarafından uçurulmasına rağmen, bir dizi sivil operatör tarafından da talep edildi. Bu nedenle, Noratlas'ın on yıldan fazla süren üretim çalışması sırasında yüzlerce modeli üretildi.
Operasyonel geçmişi
değiştirFransız Hava Kuvvetleri
değiştir
Fransa Hava Kuvvetleri hizmet ömrü boyunca, Noratlas başlangıçta ağırlıklı olarak kargo taşıma rolünde kullandı; bununla birlikte, yolcu operasyonlarının gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak için sipariş edildiği gibi 10 adet ek envantere alınmıştı. Bununla birlikte, 1962'de Cezayir Bağımsızlık Savaşı'nın sona ermesinin ve o dönem ki Fransız askerî operasyonlarının bitmesinin ardından, birçok uçak ek ikincil rolleri yerine getirmek için dönüştürme çalışmalarına girdi. Noratlas filosunda yapılan çeşitli teslimat sonrası özelleştirmeler ve modifikasyonlar arasında, elektronik harp rolünde kullanılan sekiz Nord Gabriels, belki de en kullanışlı olmasının yanı sıra en uzun süre hizmet veren uçaklar arasında yer aldı. 1989'da, son Noratlas Fransa Hava Kuvvetleri envanterinden çıktı.
Noratlas, 1956 Süveyş Krizi sırasındaki kullanımının bir sonucu olarak, genel kamuoyu arasında özel bir tanınma ve ünlü şöhret kazanmayıda yanı sıra başardı. Anglo-Fransız operasyonunun açılış aşamasında, Fransız paraşütçüler, Mısır'daki Port Said ve Port Fouad'ın hemen güneyi gibi çeşitli zor stratejik konumlara hızlı bir şekilde konuşlandırmak için bu uçagı kullanarak başarılı bir şekilde havadan indirme operasyonu yaptılar.
Alman Hava Kuvvetleri
değiştir
Savaş sonrası yıllarda, yeni kurulan Batı Almanya ülkesi, Fransa'yı Noratlas'ı geliştirmeye sevk eden duruma benzer bir durumla karşı karşıya kaldı. Bu nedenle hükûmet, Alman Hava Kuvvetlerinin yeni nakliye uçağı ihtiyacını aynı şekilde ele almaya karar verdi ve sonunda 1956'dan toplam 187 Noratlas siparişi verdi.[1] Bunlardan ilk 25 uçak Fransa'da üretilirken diğer 161 Noratlas, Batı Almanya merkezli Flugzeugbau Nord şirketi tarafından sözleşme kapsamında üretildi; bu tür uçaklar N-2501D olarak adlandırıldı. Bu uçaklardan sadece 173'ü teslim edildi.[2] Flugzeugbau Nord, şirketin ilk savaş sonrası havacılık projesi olan Noratlas programına erken bir aşamadan itibaren dahil olmuştu ve uçağın gövdesinin çoğunun tasarımından ve üretiminden sorumluydu.[3]
Yazar John P. Cann'a göre, Alman hizmetindeki Noratlas'ın bir zayıflığı vardı, filonun karmaşık tedarik düzenlemesinin bir sonucu olarak dört farklı kokpit enstrümantasyonu ve elektronik sistemlerle donatılmasıydı.[4] Noratlas ile elde edilen olumlu deneyim, daha fazla Franko-Alman işbirliği çabası için coşku yarattı ve doğrudan daha büyük ve daha gelişmiş Transall C-160 nakliye uçağının üretimine yol açtı.[5] Üstün Transall'ın kullanıma sunulmasının bir sonucu olarak, Alman Hava Kuvvetleri Noratlas filosunun yerini aldığını ve ihtiyaç fazlası olduğunu düşünmeye başladı. Buna göre, 1964 gibi erken bir tarihte, Alman Hava Kuvvetleri yeniden satış için bireysel Noratlas'lar sunmaya başladı; bu şekilde, Almanya, bu modeli işletmek için gelen çeşitli küçük ulusal operatörler için birincil kaynak haline geldi. Portekiz, eski Alman uçağının önemli bir müşterisiydi ve birçoğunu kendi askeri ihtiyaçları için satın aldı.[1][6]
İsrail Hava Kuvvetleri
değiştir1956'da İsrail Hava Kuvvetleri (IAF) başlangıçta N-2501IS modelinin üç örneğini satın aldı. Bununla birlikte, bu tedarik baskı altında yapılmıştı - Fransız hükûmeti, İsrail'in aynı anlaşmada en az üç Noratlas satın alması durumunda, İsrail'in Dassault Ouragan jet motorlu savaş uçaklarından yalnızca 12'sini satın almasına izin verecekti. İsrailliler teklifin şartlarından rahatsız oldu, ancak o zamanlar Fransa, İsrail'e modern silah ve savaş platformları satmaya istekli olan birkaç ülkeden biriydi; sonunda İsrail hükûmeti Fransa'nın şartlarını kabul etti. Noratlaslar ilk kez Süveyş Krizi esnasında kullanıldı.[7]
1959'da, savaş koşullarında kullanımından uygun bir şekilde etkilenen IAF, üç N-2501IS modeli daha satın aldı; 1967 Altı Gün Savaşı'ndan önce, 16 eski Alman Hava Kuvvetlerine ait N-2501D modeli daha satın alınmış ve hizmete girmişti. Noratlas filosu esas olarak kargo ve paraşütçü taşımacılığı için tasarlandı, ancak birkaç uçak daha geleneksel olmayan operasyonlar gerçekleştirdi ve Mısır'a uzun menzilli saldırı görevleri gerçekleştirmek için doğaçlama bombardıman görevinde bombardıman uçağı olarak kullanıldı (Kuraklık Operasyonu olarak bilinir), tıpkı günümüz C-130'larının kullandığı Vietnam'daki Daisy Cutter (BLUE-82) bombası gibi ekiman monte edildi. IAF'ın Noratlas'larını Altı Gün Savaşının başlangıcında deniz keşifleri için kullandığı bilinen diğer ikincil bir rol üslenen modelleri de vardı. Noratlaslar 1978'de emekli oldu.
Yunan Hava Kuvvetleri
değiştir
1970 yılında, Yunan Hava Kuvvetleri (HAF), İkinci Dünya Savaşı sırasındaki olaylar için bir tazminat paketinin bir parçası olarak Almanya'dan 50 kadar Noratlas aldı ve ayrıca Yunanistan'a NATO tarafından organize edilen askeri yardımında bir parçasıydı. HAF Noratlasları, Atina'nın eteklerindeki Elefsis AFB'de bulunan 354. Taktik Hava İkmal Filosu tarafından kullanılıyordu. 21-22 Temmuz 1974 gecesi Kıbrıs barış harekatı esnasında, Yunanistan'ın gizli tepkisinin bir parçası olarak 1. Yunan Rangers Filosunu Girit'in Souda kentinden Lefkoşa, Kıbrıs'a havale etmek için kullanılan noratlaslar Niki Operasyonu sırasında (Yunanca Zafer anlamına gelen) Kıbrıs'a gizli iniş yapmaya çalıştı. Uçağın yaşına ve genelindeki olumsuz uçuş koşullarına rağmen, Niki Operasyonuna katılan 15 uçaktan sadece 12'si Lefkoşa Uluslararası Havalimanı'na inmeyi başarmıştı;operasyon esnasında en az bir Noratlas Rum güçlerinin dost ateşi ile vuruldu.[8] Diğer 2 uçak hasar almış ve operasyon gizliliği öneminden 3 uçak parçalara ayrılarak gömülmüştü.
Portekiz Hava Kuvvetleri
değiştir
.jpg)
Portekiz Hava Kuvvetleri çok sayıda Noratlas'ı kullandı. 1960 yılında Portekiz, Fransız havayolu Union Aéromaritime de Transport'dan (UAT) altı N-2502A modeli içeren ilk partiyi satın almaya karar verdi. Bu satın alma işlemini aynı modelden diğer altı adet takip etti, bu sefer doğrudan Nord Aviation'dan olmak üzere. Daha sonra, Alman Hava Kuvvetleri'nden 19 N-2501D modeli daha satın alındı.[5] Genel olarak, Portekiz Hava Kuvvetleri'nin Noratlas kullanan birden fazla birimi vardı. Bunlar; 1970'ten 1977'ye kadar Tancos Hava Üssünde bulunan Esquadra 32, 1961'den 1975'e kadar, Portekiz Angola'sında ki Luanda Hava Üssünde bulunan Esquadra 92, Esquadra 102 en Beira Hava Üssü'ne içinde, Mozambik içinde 1962 den 1975'e kadar ve Portekizli Ginesinde ki Bissalanca Hava Üssü'ne Esquadra 123 bulunan Noratlaslar.
1961 ile 1975 yılları arasında Portekiz Hava Kuvvetleri, Noratlas filosunu, uzun Portekiz Sömürge Savaşı'nın Afrika operasyonlarının üç bölümünde kapsamlı bir şekilde kullandı. Bu uzun çatışmalarda, Noratlas esas olarak operasyon içi taktik nakliye görevlerini yerine getirmek ve ayrıca havadan saldırı operasyonları sırasında Portekizli paraşütçüleri taşımak ve ulaştırmak için kullanıldı. Angola ve Mozambik'in 1975'teki bağımsızlığından kısa bir süre sonra, bu iki yeni ülkenin hükûmetlerine altı eski Portekiz Noratlas filosu verildi. Eylül 1977'de, geri kalan tüm Noratlaslar Portekiz hizmetinden çekildi.
Sivil operasyonlar
değiştir1951'de Noratlas'ın sivil odaklı bir versiyonu geliştirme aşamasındaydı ve yurtiçi ve yurtdışındaki müşterilerden çok sayıda sipariş almıştı. N-2502A / B olarak bilinen, hem yolcu hem de kargo yüklerinin taşınması için uygun olacak şekilde tasarlanmıştı. Askeri modeller ile sivil varyant arasındaki temel fark, sivil modelin performansını yalnızca uçuşun kalkış aşamasında iyileştirmek amacıyla kanat uçlarına yerleştirilen bir çift küçük Turbomeca Marboré IIE turbojet'in eklenmesiydi.[9] Normalde paraşütçülerin kullandığı personel kapıları, hedeflendiği olası sivil müşteriler için ve değerden yoksun görüldüğü için ortadan kaldırıldı.[10]
2502 modeli, öncelikle Aéromaritime du Transport (N-2502A) ve CGTA- Air Algérie (N-2502B) gibi sivil operatörler tarafından kullanıldı. Bununla birlikte, Noratlas sivil pazardaki askeri versiyonlarla aynı başarı düzeyine asla ulaşamadı; bu modelin sadece on uçağı tamamlandı. Bununla birlikte, bu model aynı zamanda genellikle sivil operatörlerin satın alımları yoluyla askerlik hizmetine girdir; bu nedenle sivil müşterilerle nispeten sınırlı hizmet ve rağbet gördü.
Varyantlar
değiştir- N2500
- Bir kez üretilmiş bir çift Gnome et Rhône 14R 1600 hp motorla çalışan prototip.
- N2501
- Fransız Hava Kuvvetleri için üretim versiyonu, SNECMA tarafından üretilen, her biri 2.068 PS (1521 kW) gücünde Hercules 739 radyal pistonlu motor, toplam beş prototip ve 208 seri üretim uçağı üretildi.
- Nord 2501A
- UTA için sivil nakliye üretim versiyonu, iki 1.650 hp (1230 kW) SNECMA 758/759 Hercules radyal pistonlu motorla donatılmış, dördü daha sonra N2502'ye dönüştürüldü.
- Kuzey 2501D
- Alman Hava Kuvvetleri için üretim versiyonu, N2501'in bazı sistem bileşenlerini Alman üreticilerin muadilleriyle değiştirdi, 186 adet inşa edildi (25 adedi Fransız yapımı olmak üzere 161 Alman yapımı).
- Nord 2501E
- Uçuş testi için standart bir Nord 2501'in yeniden tanımlanması olan uçak, iki Turbomeca Marbore II yardımcı turbojet motorunu test etmek için kullanıldı.
- Nord 2501IS
- İsrail Hava Kuvvetleri tarafından satın alınan toplam 6 adet üretilen N-2501'in bazı sistem bileşenlerini değiştirilip modernize edilen versiyonu.
- N-2501 Gabriel
- SIGINT / elektronik savaş platformları, toplam 8 adet üretilmiş, muhtemelen modifiye edilmiş N-2501'ler; Fransız Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan versiyon.
- Nord 2501TC
- Transvalair tarafından sivil kullanım için modifiye edilmiş Nord 2501, toplam 3 adet üretildi.
- Nord 2501
- Cezayir hava yolları ve UAT için, iki adet 1650 hp Bristol Hercules 758/759 radyal motor ve iki Turbomeca Marbore II yardımcı turbojet motorla çalışan sivil nakliye versiyonu.
- Nord 2502A
- İki Turbomeca Marboré II yardımcı turbojet ve iki 1650 hp Bristol Hercules 758/759 radyal motorla çalışan Union Aéromaritime de Transport için sivil nakliye versiyonu. N2501A'dan beş yerleşik ve iki dönüştürme.
- Nord 2502B
- Cezayir hava yolları için iki Turbomeca Marboré II yardımcı turbojet ve iki 1650 hp Bristol Hercules 758/759 radyal motorla çalışan sivil kargo taşımacılığı versiyonu. N2501A'dan 2 dönüşüm ve biri inşa edildi.
- Nord 2502C
- Nord 2502A / B'ye benzer sivil kargo taşımacılığı versiyonu. Hint bir havayolu tarafından satın alınmak üzere, yalnızca bir prototip üretildi.
- Nord 2502F
- Portekiz Hava Kuvvetleri için Nord 2502'nin askerileştirilmiş versiyonu, 6 adet modifiye.
- Nord 2503
- İki adet 1864-kW (2.500-hp) Pratt & Whitney R-2800 -CB17 radyal pistonlu motor ile yeniden motorlu versiyon. Nord 2501 prototiplerinden birinden bir çevrim.
- Nord 2504
- Fransız Donanması ile denizaltı karşıtı savaş eğitimi rolü için tasarlanan Nord 2502 modifikasyonu, 24 sipariş verildi, ancak yalnızca bir tane üretildi.
- Nord 2505
- Denizaltı karşıtı savaş modeli için tasarlanmış Nord 2502 modifiye edildi, ama proje iptal edildi ve inşa edilmedi.
- Nord 2507
- Arama ve kurtarma rolü için tasarlanan modifiye edilmiş Nord 2502, 12 saat veya daha fazla dayanıklılık ile prototip aşamasını hiç geçmedi.
- Nord 2508
- İki adet 1864-kW (2.500-hp) Pratt & Whitney R-2800-CB17 radyal pistonlu motor ve iki Turbomeca Marboré IIE yardımcı turbojet ile güçlendirilmiş modifiye edilmiş Nord 2503; oldukça yetenekli, ancak hiçbiri sipariş edilmedi; prototipler Almanya'ya satıldı, bir kez çevrim edildi ve sadece bir adet üretildi.
- Nord 2508B
- N.2508'in kargo için özel taşıma versiyonu.
- Nord 2509
- İnşa edilmemiş bir versiyon.
- Nord 2510
- İnşa edilmemiş anti-denizaltı savaş versiyonu. İnşa edilmedi.
- Nord 2520
- Daha iyi kargo kapasitesi ile büyütülmüş Nord 2502, hiçbir zaman prototip aşamasını geçmedi.
Kullanıcılar
değiştirAskeri operatörler
değiştir
- Angola Hava Kuvvetleri
- Kongo Hava Kuvvetleri
- Cibuti Hava Kuvvetleri
- Mozambik Hava Kuvvetleri
- Nijer Hava Kuvvetleri
- Nijeryalı Hava Kuvvetleri
- Ruanda Hava Kuvvetleri
- Uganda Hava Kuvvetleri
Sivil operatörler
değiştir
- Union Aéromaritime de Transport
Sergilenen uçaklar
değiştirKıbrıs
değiştir- 52-128 (52-133 olarak boyanmış) - 2501D, 1974'te Kıbrıs barış harekatı sırasında benzer bir uçağın düştüğü yer olan Makedonitissa Mezarı'nda sergileniyor.[11][12]
Fransa
değiştir- 105 - 2501F-3, Marseille Provence Havaalanında bulunan L'association Le Noratlas de Provence tarafından uçuş durumunda korunuyor.[13]
- 184 - 2501F Albert, Somme'deki L'Epopee de l'Industrie et de l'Aéronautique'de sergileniyor.[14]
- 146 - 2501, Ecole des metiers de l'automobile'da Viuz-en-sallaz'da sergileniyor http://www.ecaut.com/ 3 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Almanya
değiştir- + 37 52 - 2501D bir restoran olarak korunmuş Schwelm.[15]
- 99 + 14 - 2501D sergilenen Militärhistorisches Müzesi Flugplatz Berlin-Gatow'a Berlin içinde.[16]
- 154 - sergilenen 2501F Technik Museum Speyer müzesi içinde.[17]
- D-ACUT - Flugausstellung Hermeskeil içinde sergilenen 2501D modeli Hermeskeil .[18]
- D-NORA - 2501F, Hamburg Finkenwerder Havalimanı'nda sergileniyor.[19]
İsrail
değiştir- 055 - 2501D, Hatzerim Hava Üssündeki İsrail Hava Kuvvetleri Müzesi'nde korunuyor.[20]
- 072 / 4X-FAW - 2501D, Beko'a yakınlarındaki Nahshon Kavşağı, Defenders Park'ta anıt olarak korunuyor.[21]
- 4X-FAE - 2501D, Hatzerim Hava Üssündeki İsrail Hava Kuvvetleri Müzesi'nde sergileniyor.[22]
Portekiz
değiştir- 6403 - 2502A, Sintra'daki Museu do Ar'da sergileniyor.[23]
Özellikler (Nord 2501)
değiştirVeri kaynağı Jane's All the World's Aircraft 1958-59[24]
Genel özellikler
- Mürettebat: 4-5
- Kapasite: 45 soldiers, 36 paratroopers, 18 patients with medics, or 8.458 kg (18.647 lb) cargo
- Uzunluk: 21.962 m (72.053 ft 10 in)
- Kanat açıklığı: 325 m (1.066 ft 3 in)
- Yükseklik: 6 m (19 ft 8 in)
- Kanat alanı: 1.012 m2 (10.890 ft2)
- Açıklık oranı: 10.5
- Boş ağırlık: 13.075 kg (28.825 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 20.603 kg (45.422 lb)
- Yakıt kapasitesi: 5.090 L (1.344,6 US gal; 1.119,6 imp gal)
- Güç kaynağı: 2 × SNECMA-manufactured Bristol Hercules 738 14-cylinder air-cooled sleeve-valve radial piston engines, her biri 1.558 kW (2.089 hp) without torquemeters
- Hercules 739 with torquemeters
- Hercules 758 / 759 with reversible-pitch propellers
- Pervaneler: 4 bıçaklı constant-speed fully-feathering non-reversible propellers (Hercules 738 / 739)
Performans
- Maksimum sürat: 440 km/sa (270 mph, 240 kn) at 21.000 kg (46.297 lb) AUW
- 405 km/sa (252 mph; 219 kn) fully loaded
- Seyir sürati: 324 km/sa (201 mph, 175 kn) at 1.500 m (4.921 ft)
- 335 km/sa (208 mph; 181 kn) at 3.000 m (9.843 ft)
- Menzil: 2.500 km (1.600 mi, 1.300 nmi)
- Azami irtifa: 7.500 m (24.600 ft)
- Tırmanma oranı: 625 m/s (123.000 ft/dak) at sea level
- 475 m/s (93.504 ft/dak) at 3.000 m (9.843 ft)
- 1 m/s (197 ft/dak) at 1.500 m (4.921 ft)
- Kanat yükü: 2.075 kg/m2 (425 lb/ft2)
- Take-off run: 660 m (2.165 ft)
- Take-off distance to 15 m (49 ft): 820 m (2.690 ft)
- Landing run: 420 m (1.378 ft) with reverse pitch
- Landing distance from 15 m (49 ft): 790 m (2.592 ft)
- Crew: 4-5
- Capacity: 45 soldiers, 36 paratroopers, 18 patients with medics, or 8,458 kg (18,647 lb) cargo
- Length: 21.962 m (72 ft 1 in)
- Wingspan: 32.5 m (106 ft 8 in)
- Height: 6 m (19 ft 8 in)
- Wing area: 101.2 m2 (1,089 sq ft)
- Aspect ratio: 10.5
- Empty weight: 13,075 kg (28,825 lb)
- Max takeoff weight: 20,603 kg (45,422 lb)
- Fuel capacity: 5,090 l (1,344.6 US gal; 1,119.6 imp gal)
- Powerplant: 2 × SNECMA-manufactured Bristol Hercules 738 14-cylinder air-cooled sleeve-valve radial piston engines, 1,558 kW (2,089 hp) each without torquemeters
- Hercules 739 with torquemeters
- Hercules 758 / 759 with reversible-pitch propellers
- Propellers: 4-bladed constant-speed fully-feathering non-reversible propellers (Hercules 738 / 739)
Performance
- Maximum speed: 440 km/h (270 mph, 240 kn) at 21,000 kg (46,297 lb) AUW
- 405 km/h (252 mph; 219 kn) fully loaded
- Cruise speed: 324 km/h (201 mph, 175 kn) at 1,500 m (4,921 ft)
- 335 km/h (208 mph; 181 kn) at 3,000 m (9,843 ft)
- Range: 2,500 km (1,600 mi, 1,300 nmi)
- Service ceiling: 7,500 m (24,600 ft)
- Rate of climb: 6.25 m/s (1,230 ft/min) at sea level
- 4.75 m/s (935 ft/min) at 3,000 m (9,843 ft)
- 1 m/s (197 ft/min) at 1,500 m (4,921 ft)
- Wing loading: 207.5 kg/m2 (42.5 lb/sq ft)
- Take-off run: 660 m (2,165 ft)
- Take-off distance to 15 m (49 ft): 820 m (2,690 ft)
- Landing run: 420 m (1,378 ft) with reverse pitch
- Landing distance from 15 m (49 ft): 790 m (2,592 ft)
Kaynakça
değiştirAlıntılar
değiştir- ^ a b Cann 2015, p. 134.
- ^ Jackson 1974, p. 98.
- ^ "Hamburger Flugzeugbau." 12 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Flight International, 19 October 1961. pp. 619-620.
- ^ Cann 2015, p. 135.
- ^ a b Lopes 2014, p. 81.
- ^ Lopes 2014, pp. 81-82.
- ^ Norton 2004, p. 163.
- ^ "Cypriot officials say they may have found Greek aircraft shot down in 1974." 6 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian, 6 August 2015.
- ^ "Commercial aircraft of the world." 3 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Flight International, 26 November 1964. p. 934.
- ^ Cann 2015, pp. 134-135.
- ^ "Cypriot officials say they may have found Greek aircraft shot down in 1974". The Guardian. 6 Ağustos 2015. 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2019.
- ^ "52-133 - Hellanic Air Force - Nord 2501D Noratlas - Makedonitissa Tomb, Nicosia". Flickr. 24 Kasım 2018. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2019.
- ^ "L'Historique du 105". Le Nortales de Provence. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "184 Nord 2501F Noratlas - France - Air Force". 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "5237 Nord 2501D Noratlas - Germany - Air Force". Airliners. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "9914 Nord 2501D Noratlas - Germany - Air Force". Airliners. 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "154 Nord 2501F Noratlas - France - Air Force". Airliners. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "D-ACUT Nord 2501D Noratlas - Untitled". Airliners. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "D-NORA Nord 2501F Noratlas - Untitled". Airliners. 3 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "055 - Nord 2501D Noratlas - Israel - Air Force". JetPhotos. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019.
- ^ "Code Number: 4X-FAW". ABPic. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019.
- ^ "4X-FAE Nord 2501D Noratlas - Israel - Air Force". Airliners. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ "6403 Nord 2502A Noratlas - Portugal - Air Force". Airliners. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ Bridgman, Leonard, (Ed.) (1957). Jane's All the World's Aircraft 1958-59. Londra: Jane's All the World's Aircraft Publishing Co. Ltd. ss. 161-163.