Kuzey İrlanda
Kuzey İrlanda (İngilizce: Northern Ireland, İrlandaca: Tuaisceart Éireann, İskoçça: Norlin Airlann), İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.
Northern Ireland Tuaisceart Éireann Norlin Airlann Kuzey İrlanda | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Başkent ve en büyük şehir | Belfast | ||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | İrlandaca Ulster İskoçcası | ||
| Etnik gruplar (2021) | %96,6 Beyaz %1,7 Asyalı %0,8 Karışık %0,6 Siyahi %0,2 Diğer %0,1 İrlandalı Gezgin | ||
| Demonim | İrlandalı Kuzey İrlandalı | ||
| Liderler | |||
| Tarihçe | |||
| |||
| Nüfus | |||
• 2021 sayımı | 1,903,100 | ||
| GSYİH (SAGP) | 2018 tahminî | ||
• Toplam | 49 milyar £ | ||
• Kişi başına | 26.000 £ | ||
| Para birimi | Sterlin (GBP) | ||
| Zaman dilimi | UTC+0 (GMT) | ||
• Yaz (YSU) | UTC+1 (BST) | ||
| Trafik akışı | sol | ||
| Telefon kodu | +44 | ||
| İnternet alan adı | .uk | ||
.svg)
Başkenti Belfast'tır. Yüzölçümü 14.139 km² olup İrlanda adasının %16,75'ini nüfus olarak ise 2021'de 1.903.100 yani %27,1'ini oluşturmaktadır.[1]
Tarih
değiştirKuzey İrlanda olarak bilinen bölge farklı bir tarihe sahiptir. İrlanda Krallığı'na (1541-1800) bağlı olan adanın tümü Londra merkezli, İrlanda ve Büyük Britanya Krallıklarını birleştiren Birlik Kanunu (1800) çerçevesinde 1801 yılında Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı adıyla birleşik bir Krallık halini almıştır. 20. yüzyılın başlarında birlik yanlısı Sir Edward Carson liderliğindeki Birlikçiler İrlanda'da halkın yerinden yönetimine karşı çıkmıştır. Birlikçiler İrlanda adasının tamamında azınlık olmalarına rağmen Ulster denilen Kuzey İrlanda tarafında büyük bir nüfusa sahiptiler.
Demografi
değiştir2021 resmi sayımına göre ülkenin nüfusu 1.903.100 kişidir. Bu nüfusun % 37,3'ü Protestan (Presbiteryen, İrlanda Kilisesi, Metodist ve diğer Protestan mezhepleri), % 42,3'i ise Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.[1] 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2021 resmi sayımına göre Kuzey İrlanda'da yaşayanların ulusal kimlikleri[2]
| Kimlik | 2021 |
|---|---|
| Sadece Britanyalı | 31.9% |
| Sadece İrlandalı | 29.1% |
| Sadece Kuzey İrlandalı | 19.8% |
| Britanyalı ve Kuzey İrlandalı | 8.0% |
| İrlandalı ve Kuzey İrlandalı | 1.8% |
| Britanyalı, İrlandalı ve Kuzey İrlandalı | 1.5% |
| Britanyalı ve İrlandalı | 0.6% |
| İngiliz, İskoç ve Galli | 1.5% |
| Diğer | 6.0% |
Coğrafya ve iklim
değiştirÜlkenin en önemli gölleri Büyük Britanya adalarının içinde de en büyük tatlı su kaynağı olan 392 km²'lik alana sahip Lough Neagh, diğer önemli gölü ise Fermanagh Kontluğu sınırları içindeki Lough Erne'dir. Kuzey İrlanda'nın en büyük adası Antrim sahilindeki Rathlin adasıdır. Sperrin Dağları ülkenin Altın ihtiyacının karşılandığı bir bölgedir. Ayrıca Mourne dağları çevresinde de Granit çıkarılmaktadır. Ülkenin en yüksek noktası Mourne dağlarında 848 metre yüksekliğindeki Slieve Donard'dır.
Kuzey İrlanda'nın tamamında ılıman deniz iklimi etkisini gösterir.
En yüksek sıcaklık: 30.8 °C (87.4 °F) Knockarevan, Garrison yakınları, Fermanagh kontluğu 30 Haziran 1976 ve Belfast'ta 12 Temmuz 1983.
En düşük sıcaklık: -17.5 °C (0.5 °F) Magherally, Banbridge yakınları, Down Kontluğu 1 Ocak 1979.
İdari Bölgeleri
değiştirKuzey İrlanda altı kontluğa ayrılmıştır:
Şehirler
değiştirKuzey İrlanda'da beş kent idari olarak şehir statüsündedir:
Terminoloji
değiştirBirlik yanlıları tarafından verilen isimler:
- Ulster: İrlandalılar tarafından kullanılan bir terimdir. İrlanda devleti tarihte dört bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerden olan Ulster kabaca Kuzey İrlanda topraklarını tamamını ve İrlanda Cumhuriyeti'nin üç ilini kapsamaktadır.
- İl (The Province): Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'a ait bir il olduğu varsayımıyla bu isim kullanılır.
Cumhuriyetçiler tarafından verilen isimler:
- Kuzey İrlanda (Tuaisceart na hÉireann): Kuzey İrlanda'nın İrlanda adasının bir parçası olduğunu belirtmek amacıyla kullanılır.
- Kuzeydoğu İrlanda: Kuzey İrlanda teriminin yerine kullanılır.
- Altı Kontluk (na Sé Chontae): Britanyalılar tarafından çıkarılan 1920 İrlanda Hükûmeti kanunu bölgeye yirmi altı kontluk adını verdiği için bu kanuna tepki olarak Cumhuriyetçi Sinn Féin taraftarları tarafından kullanılır.
- İşgal Altındaki Altı Kontluk: Cumhuriyetçiler Belfast Anlaşması'nı tanımadıkları için bu bölgenin İngilizler tarafından işgal edildiğine inanmaktadırlar.
- Dördüncü Yeşil Tarla: İrlanda'yı dört bölgesinden dolayı dört tarlaya benzeten Tommy Makem'in Dört Yeşil Tarla adlı şarkısına ithafen bu isim kullanılır.
Diğer Gruplar tarafından verilen isimler:
- Kuzey (The North): Güneye verilen South ismine karşılık kendi bölgelerine de bu ismi kullanırlar.
- Kara Kuzey (The Black North): İrlanda halkı tarafından siyasi tercihleri nedeniyle alay ve ironi olarak verilen bir isimdir.
- Norn Iron: Birlik yanlıları ve Cumhuriyetçiler tarafından verilen ortak bir isimdir. Scots dilinde Kuzey İrlanda anlamına gelmektedir.
Ekonomi
değiştirKuzey İrlanda ekonomisi Birleşik Krallığı oluşturan diğer dört bölge içinde en kötü durumda olanıdır. Buna rağmen ülke ekonomisi gelişmiştir ve geleneksel olarak endüstriyel sanayine bağımlıdır. Özellikle gemi inşası ve tekstil önemli bir yer tutar.
Siyasi partiler
değiştirCumhuriyetçi partiler
değiştirBirlik yanlısı partiler
değiştirDiğer siyasi partiler
değiştirDiller
değiştirKuzey İrlanda'da üç dil konuşulmaktadır: İngilizce, İrlandaca ve Ulster Scots dili.
İngilizce
değiştirKuzey İrlanda'da konuşulan İngilizce, İngiltere'nin West Midlands ve İskoçya'dan gelen göçmenlerin konuştuğu aksana benzeyen Mid Ulster lehçesidir. Kuzey İrlanda halkının yaklaşık % 100'ü tarafından günlük yaşamda kullanılmaktadır.[3]
İrlandaca
değiştirİrlanda dilinin kullanımı Birlik yanlılarının engellemesine rağmen Katolik/Cumhuriyetçi nüfus tarafından desteklenmektedir. Belfast'ın Katolik mahallelerinde İrlandaca işaret ve yazılar yollarda kullanılmaktadır. Son yapılan araştırmalarda nüfusun %14'ünün İrlandacayı bildiğini; ancak sadece %1'inin anadili olarak kullandığını göstermiştir.
Ulster Scots ya da Ullan
değiştirUlster Scots dili İskoçya'da konuşulan Scots dilinin bir lehçesidir. Kuzey İrlanda nüfusunun %2'si tarafından konuşulmaktadır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Northern Ireland". 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ "Main statistics for Northern Ireland Statistical bulletin National identity" (PDF). 22 Eylül 2022. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ http://www.nio.gov.uk/agreement.pdf 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (204 KiB)
Dış bağlantılar
değiştir- Online NI 16 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yerel Hükûmet Portalı
- ni-photos.jmcwd.com 19 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kuzey İrlanda 'dan Fotoğraflar
- NICVA 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kuzey İrlanda Gönüllüler Hareketi Konseyi
- Kuzey İrlanda Seçimleri27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BBC Nations17 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bbc.co.uk İrlanda tarihi
- Mourne Dağları 16 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kuzey İrlanda Kültürü 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.