Nusret Fişek
Hasan Nusret Fişek[1][2] (21 Kasım 1914, Sivas - 3 Kasım 1990, Ankara), Türk hekimdir.
Nusret Fişek | |
|---|---|
 Soldan sağa Nusret Fişek, babası Hayrullah Fişek ve kardeşi Hicri Fişek, 1933, Edirne | |
| Doğum | 21 Kasım 1914 Sivas, Türkiye |
| Ölüm | 3 Kasım 1990 (75 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Tıp doktoru |
| Tanınma nedeni | Türkiye'de halk sağlığı disiplinini kurması |
Türkiye'de Halk Sağlığı disiplininin kurucusu ve sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin mimarıdır. 1952'de doktorasını tamamlayan Fişek, Tıp Bilimleri Felsefe Doktoru olan ilk Türktür.
"Herkese sağlık ve eşit, nitelikli sağlık hizmeti" düşüncesinin savunucusu idi. Meslek hayatı boyunca Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Okulu Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü Müdürlüğü, Türk Tabipleri Birliği Başkanlığı gibi görevler üstlendi. Türkiye'de sağlık hizmetinin ülkenin ücra köşelerine kadar yayılması; köylere ebe, ilçelere doktor, yardımcı sağlık personeli, gerekli araç ve gereç ulaştırılması için çalıştı.
Sağlık Müsteşarlığı döneminde "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun" ile "Nüfus Planlaması Kanunu"'nun çıkarılmasını sağladı. Türkiye'de hızlı nüfus artışını sorununu ilk fark edenlerden birisi olan Fişek'in önderlik ettiği bir dizi araştırma; hızlı nüfus artışıyla sağlık, sosyal ve ekonomik sorunların bağlantısını kurarak ülkede nüfus artırıcı politikaların değiştirilmesine kaynaklık etmiştir.
Hacettepe Tıp Fakültesi'nin kurulmasında ve gelişmesinde katkıları oldu. Üniversite bünyesinde Toplum Hekimliği ve Nüfus Etütleri Enstitüleri'ni kurdu.
Hayatı
değiştir21 Kasım 1914'te Sivas'ta doğdu. Annesi Mukades Hanım, babası, Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Hayrullah Fişek'tir. 1932 yılında Kabataş Erkek Lisesi'ni, 1938 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni bitirdi.[3]
İlk resmî görev yeri Adana Sıtma Enstitüsü kurs tabipliği idi.[4] Askerlik görevinin ardından Sağlık Bakanlığı Merkez Hıfzısıhha Enstitüsü'nde Bakteriyoloji şubesi asistanı olarak çalışmaya başladı.[4] 1940 yılında eşi Perihan Hanım'la evlendi, bu evlilikten Kurthan Fişek ve Gürhan Fişek isminde iki oğlu oldu. Her iki oğlu da akademisyen olarak Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak çalışmıştır.
1941'de bakteriyoloji uzmanı olan Fişek, 1943'te Çiçek Aşısı Servisi uzmanlığına atandı. Bu yıllarda biyolojik standartların ve yerli aşı üretiminin geliştirilmesi ekibine başkanlık etti. 1945 yılında Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi uzmanlığı görevini üstlendi. 1946'da ABD'ye giderek John Hopkins Halk Sağlığı Okulu'nda sağlık yönetimi ve ilişkili disiplinler üzerine çalışmalar yaptı. 1952'de Harvard Üniversitesi'nden tıp bilimleri doktora derecesi aldı ve Tıp Bilimleri Felsefe Doktoru olan ilk Türk unvanını aldı. Yurda döndükten sonra Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Enstitüsü'nde asistanlığa başladı. 1955'te biyokimya doçenti unvanını aldı ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından Biyolojik Standardizasyon bilirkişisi olarak görevlendirildi. 1958'de Ankara Hızısıhha Okulu'na Müdür olarak atandı.
Türkiye'de hızlı nüfus artışını sorununu ilk fark edenlerden ve bu konuda ilk harekete geçenlerden birisi oldu. 1958-1960 yıllarında, hızlı nüfus artışıyla sağlık, sosyal ve ekonomik sorunların bağlantısını kuran bir dizi araştırmaya önderlik etti ve araştırmaları nüfus artırıcı politikaların değiştirilmesine kaynaklık etti. 1960'lı yıllarda nüfus ve aile planlaması programlarının kadın sağlığı ve kadın hakları çerçevesinde ele alınması gerektiğini ortaya koydu. Nüfus planlaması konusunda toplumu ikna etmek üzere kapsamlı bir kampanya başlatarak, gazetelere onlarca yazı yazdı ve konuyla ilgili din yetkililerinin desteğini sağladı. Ayrıca gebeliği önleyici yöntemlerle ilgili halk eğitimi çalışmalarının hem kadınlara hem de erkeklere yönelik olarak yapılmasını sağladı.
1960 Darbesi'nin ardından Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı'na getirildi.[4] Kısa bir süre hem müsteşarlık görevini yürüttü, hem de Sağlık Bakanlığı'na vekalet etti. 1961 yılında kabul edilen 224 sayılı "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun’un mimarı oldu. Millî Birlik Komitesi'nin yasa çıkarmaya yetkili olduğu son günün gecesinde çıkartılan yasa,[4] sağlık hizmetinin ülkenin ücra köşelerine kadar yayılmasını; köylere ebe, ilçelere doktor, yardımcı sağlık personeli, gerekli araç ve gereç ulaştırılmasını amaçlıyordu[3] 1960'lı yıllarda geniş bir hekim kesimini bu yasanın uygulanması için seferber etmeyi çalıştı.
1965 yılında müsteşarlıktan alındı.[3] Danıştay kararı ile görevine döndü; ancak tekrar görevden alınıp tekrar Danıştay kararıyla görevine döndükten sonra ekibiyle birlikte Sağlık Bakanlığı'nan ayrıldı. Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde çalışmaya başladı. 1966 yılında halk sağlığı profesörü unvanı aldı. Üniversitede "Toplum Hekimliği Enstitüsü" ile "Nüfus Etüdleri Enstitüsü"'nü kurdu ve yönetti.
"Nüfus Etüdleri Enstitüsü"'nde beş yıl müdürlük yapan Fişek; disiplinlerarası ilişkiler kurmak, insan yetiştirmek, sağlıklı bir veritabanı oluşturmak üzere çalışmalar yürüttü. Bu çalışmalarının yanı sıra ‘Nüfusbilim Sözlüğü’nün oluşturulmasına önayak olarak demografideki kavramlara Türkçe karşılıklar bulunması için katkılarda bulundu.
Toplum Hekimliği Enstitüsü'nü on beş yıl boyunca yönetti. 1966 - 1971 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi "Mezuniyet Sonrası Eğitim Fakültesi" Dekanlığı görevini de yürüten Fişek'in akademik yaşamındaki son görevi Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanlığı oldu. 1983 yılında emekliye ayrıldı.
1983-1990 yıllarında Türk Tabipler Birliği başkanlığı yaptı. İdam cezalarına ve ölüm cezalarının yerine getirilmesinde doktorlara görev verilmesine karşı çıktı; TBMM'de onay bekleyen kesinleşmiş ölüm cezası kararlarının yerine getirilmesini engellemekte önemli bir rol oynadı.[5] İşkencelere karşı çıkarak cezaevlerinde yaşanan sorunlarla yakından ilgilendi.[5]
Nüfusbilim alanındaki çalışmaları nedeniyle Michigan Üniversitesi 150. yıl ödülüne, sağlığın sosyalleştirilmesi alanındaki çalışmaları nedeniyle İngiliz Kraliyet Akademisi üyeliğine layık görüldü.
Nükleer Tehlikeye Karşı Barış ve Çevre İçin Hekimler Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği ve İnsan Hakları Derneği kurucuların arasında yer aldı.
1988 yılında kansere karşı zakkum uygulamasına şiddetle karşı çıktı; kanserli hasta ve yakınlarıyla, otlarla geleneksel (halk) ilaçlarından yardım uman belirli bir toplum kesiminin tepkisini çekti.[5]
Yaşamının son döneminde insan hakları sorunları ve tıp meslek ahlakı konuları ile çok yakından ilgilendi.
3 Kasım 1990'da prostat kanseri nedeniyle öldü.
Bilime hizmetleri nedeniyle 1993 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne layık görüldü.
Kaynakça
değiştir- ^ "Nusret Fişek'in Nüfus Hüviyet Cüzdanı". 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ "Evlenme Cüzdanı – 2". 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ a b c Erşin, Tamer Arda. "Hekimlik abidesi Nusret Fişek". www.evrensel.net/. Evrensel Basın Yayım, 3 Kasım 2016. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.
- ^ a b c d "Prof. Dr. Nusret Fişek'in Yaşam Öyküsü". www.istabip.org.tr. Istanbul Tabip Odası web sitesi, 18 Ağustos 2010. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.
- ^ a b c Şahinaya, Yasemin. "Tıp bilimleri felsefe doktoru Nusret Hasan Fişek". www.sdplatform.com/. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Bilimi Platformu web sitesi, 1 Ekim 2007. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.
Dış bağlantılar
değiştir- Nusret Fişek Web Sitesi 1 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fişek Vakfı24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Nusret Karasu |
Türkiye Sağlık Bakanı 25 Ağustos 1960 - 5 Eylül 1960 |
Sonra gelen: Salih Ragıp Üner |
| Hükûmet görevi | ||
| Önce gelen: Alaaddin Erkmen |
Türkiye Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Aralık 1962 - Şubat 1966 |
Sonra gelen: Faruk İlker |
| Önce gelen: İbrahim Şevki Atasagun |
Türkiye Sağlık Bakanlığı Müsteşarı 15 Temmuz 1960 - Ocak 1962 |
Sonra gelen: Alaaddin Erkmen |