Od Ata
Od Ata - Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde Ateş Tanrısı. Vot (Vut, Uğot, Uvot) Ede veya Tep Ata olarak da bilinir. Moğollar Gal Eçege derler. Odkan biçimiyle de Moğolcada yer alır. Türkler Odhan da derler.
Diğer dillerde
değiştir- Tuvaca: От Ата
- Özbekçe: O't Ota veya Otash Ota
- Tatarca: Ут Әти / Ата veya Ut Ata
- Kazakça: От Ата
- Çuvaşça: Вут Атте veya Вут Ашшĕ
- Başkurtça: Ут Атай
- Yakutça: Уот Аҕа
- Türkmence: Ot Ata
- Uygurca: ئوت ئاتا
- Osmanlıca: اود آتا
- Kırgızca: От Ата
- Altayca: От Ада
- Balkarca: От Ата
- Hakasça: От Аба veya От Ада
Macar kültüründeki Tűz Atya veya Tűz Apa ve Moğol inancındaki Гал Эцэг (Buryatça: Гал Эсэгэ, Oyratça: Һал эцк) adlı varlıklar ile büyük benzerlikler gösterir. Bu sözcükler birebir Ateş Babası anlamı taşır.
Od Ata ve Ateş
değiştirOcak ve ateşi kutlu kabul edilir. Aynı şekilde ocağın üzerine koyulan üç ayaklı kazanlar da önemli bir yere sahiptir. Od Ata, genel olarak evlerdeki ve çadırlardaki ocakları ve ateşini korur. Od tna her bir ateşe ve ocağa birer tane İye (koruyucu ruh) gönderir. Ateş kurbanı göğe iletir. Al renk ateşi simgeler ve albayrak kavramıyla da bağlantılıdır. Ateş temizleyici bir unsur olarak görülür. Halay kelimesinin Ateş töreniyle bağlantılı olarak Ateş Dansı anlamını içerdiğini öne süren görüşler vardır. Sonraları vatan koruyucusu imgesini de içermeye başlamıştır. Ateşin şekilsiz ve yapısız oluşu onu bir madde olarak algılamaktan ziyade kut kavramı ile ilişkilendirilmesine sebep olmuştur. Aynı şekilsizlik ve enerji olarak algılama durumu su için de geçerlidir. Öt Han ile karıştırılmamalıdır.Tatar mitolojisinde Od Ata, Od İyesi ve Od Ana bazen tek bir varlığa verilen çeşitli isimler olarak gözlenir. Fakat aralarındaki en önemli fark, Od İyesinin sadece belli bir ocağa veya ateşe bağlı olmasıdır. Od Ana ve Od Ata ise tüm ocakların ve ateşlerin sahibidir ve istediğinin yanına gidebilir. Od iyelerini bu ateşleri korumak üzere Od Ana ve Od Ata gönderir.
Diğer İsimleri
değiştirTürk, Altay, Moğol ve diğer Türk kökenli Orta Asya milletlerinde ve topluluklarında Ateş Tanrısına şu isimler de verilir:
- Yalkın Han: Göğün dokuzuncu katında oturur. Yalgın, alev manası taşır.
- Sahaday Han: Ateş Tanrıçası Sahal Hatun'un kocasıdır.
- Golomto Han: Ocak Tanrısıdır. Ocağı ve ateşi korur.
- Kalçan Han: Ateşi korur. Kendisine keçi kurban edilir. "Kal" (kel) Moğolca "Gal" (ateş) sözcükleriyle alakalıdır.
Etimoloji
değiştir(Od/Ot) kökünden türemiştir. Ateş demektir. Moğolcada Od sözcüğünün yıldız anlamına gelmesi ise dikkat çekicidir. Dagur dilinde Hod sözcüğü de yine yıldız demektir.
Kaynakça
değiştir- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.