Olecko
Olecko veya Oletzko (Lehçe telaffuz: [ɔˈlɛt͡skɔ], Polonya'nın kuzeyindeki Varmiya-Mazurya Voyvodalığında bulunan tarihi bir kasabadır. Kasaba Lega Nehrinin ağzında bulunmaktadır ve bu nehrin suları Büyük Olecko Gölünü (Jezioro Oleckie Wielkie) oluşturmaktadır. Kasaba Olecko gminasının yönetim merkezidir.
| Olecko | |
|---|---|
Kasaba | |
     sol-üst: Hürriyet meydanı sol-üst: Teknik Okul orta: Olecko kasabasının kuşbakışı bir görüntüsü sol-alt: Kasabanın iskelesi ve Büyük Olecko Gölü sağ-alt: Mukaddes İstavrozun Yüksetilmesi Kilisesi | |
 Bayrak  Arma | |
  Olecko | |
Koordinatlar: 54°2′K 22°30′D / 54.033°K 22.500°D | |
| Ülke |  Polonya |
| Voyvodalık |  Varmiya-Mazurya |
| İlçe |  Olecko |
| Gmina | Olecko |
| Kuruluş | 16. yüzyıl |
| Kasaba imtiyazı | 1 Ocak 1560 [1] |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Karol Sobczak |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 11,5 km² |
| Nüfus (2022)[1] | |
| • Toplam | 15.792 |
| • Yoğunluk | 1368,5/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Posta kodu | 19-400'den 19-402'e |
| Alan kodu | +48 87 |
| Plaka kodu | NOE, NOG |
| Otoyol |  |
| Voyvodalık yolları |   |
Resmî site https://www.olecko.pl/ | |
Tarih
değiştir
1540li yıllarda bölge Lega Nehrinin etrafında avcı kulübelerinin bulunduğu bir yer iken büyüyüp ve genişleyip bir kale ve bir yerleşim yerine dönüştü ve ikisi de Olecko namı ile isimlendirildi.[2] Kasaba ise Margrabowa ismi ile Prusya Dükü Albrecht ki Lehistan'ın vassalıydı, tarafından 1 Ocak 1560'da kuruldu.[3] Bu isim Lehçe Margrabia(uçbeyi) kelimesinden ki bu isim kasabayı kuran dükün ünvanı olan "Ansbach Prensinin uçbeyi" namında "-owa suffiksinin ki Lehistanda isimden yer isimi yapma ekidir" ekinin getirilmesiyle türetilmiştir.[3] Kasabanın armasındaki Brandenburg'un kırmızı kartalı Hohenzollern'in siyah ve beyazı kurucu dükten gelmektedir.
Kasabanın ilk yöneticisi[a] Adam Wojdowski'dir.[4] Wojdowski Mazovya bölgesinden Lehleri kasaba getirir ve iskan eder.[3] Henüz gelen yerleşimciler meclisi ve kasaba hakimini tayin ederler ve kendilerinden olan Leh Stanisław Milewski 1560 yılında kasabanın ilk valisi olur.[5] 1600 yılında kayıtlara kasaba sadece Lehler ile meskundur[3] ve Lehler kasabanın eski Lehçe ismi olan Olecko'yu kullanmayı tercih ederler.[6] 1616 yılında ise lokal starostlar, Straduny'den Olecko'ya göçerler.[2]
Kasaba 1657 yılına kadar Leh yönetimi altında iken Prusya Dükalığının istiklal kazanmasıyla beraber kasaba da müstakil olur. 1701 yılında ise Pruya Krallığının bir parçası haline gelirken 1871 yılında da Alman İmparatorluğunun bir parçası olur. 1818 ile 1945 arasında kasaba Doğu Prusya Vilayetinin Oletzko ilçesinde(Almanca: Kreis Oletzko) bulunur.
19. yüzyıldan itibaren Prusya, bölgeyi Almanlaştırmaya yönelik teşebbüslerde bulunuz ki bölge nüfusunun %90 1818'de Lehtir.[7] Başlangıçtaki saik Mazurya bölgesindedeki Alman dillerinin kırılganlığı ve bölgenin Lehleşme endişesi iken Kasım Ayaklanmasından sonra Prusya Hükûmeti daha katı tedbirler alır ve tüm öğrencilerin okullarda Almanca öğrenmesini mecburi kılar. Bu tedbirlere karşı 1836 yılında lokal papazlar bir konsil düzenlerler ve Almanlaştırma politikasının protesto ederler.[8] Konsil'in protestosunu tüm papazlar imzalar ve protesto başarılı olur. Lakin bu politika 1865 yılında tekrar uygulumaya koyulur ve bir süre sonra şiddetlendirilir.[9] Netice itibariyke 19. yy.ın ikinci yarısında Almanca konuşanların oranı artış gösterir.[10]
1.Dünya Savaşının sonunda Polonya'nın tekrar bağımsızlığını kazanmasının ardından devam eden süreçte Versay Anlaşması uyarınca Milletler Cemiyeti tarafında 1920 yılında düzenlenen plebisitle kasaba ve bölgenin geleceğinin belirlenmesi kararlaştırılmıştı. Kasabanın Almanya'nın ya da Polonya'nın bir parçası olmasına yönelik bu referandum döneminde Alman taraftarı kalabalıklar Polonya lehtarı miting dağıtırlar ve Polonya taraftarlarını döverler[11] ve plebisit gününde, 11 Temmuz 1920, Polonya alehine sloganlar atar ve oylarını kullanırlar. Bu olayların neticesinde Polonya taraftarlarının büyük çoğunluğu plebisiti boykot eder, bunun bir fars düşünür veya sindirilirler.[11] Plebisitin sonucunda ise Almanya lehine 3.903 oy çıkarken Polonya lehine hiç oy çıkmamıştır.[12] Daha sonrasında 1928 yılında kasabaya Treuburg (sadık kale) adı verildi.
2. Dünya Savaşı sırasında, ekseriyetle Lehler ve yanı sıra Belaruslu, Ruslar ve Ukraynalılar kasaba civarındaki çalışma kampına getirildi.[13] Savaşın sonlarında doğru kasaba sakin zorla tahliye edildi. Kızıl Ordu da terk edilmiş bu kasabayı 23 Ocak 1945 tarihinde ele geçirdi ve kasaba Potsdam Konferansından sonra Temmuz-Ağustos 1945'te Polonya'ya geçti. Kasaba Leh yerleşimciler ki bu yerleşimciler Suwałki ve Podlasie ve savaş başında Sovyetlerce ilhak edilen Polonya bölgelerindendiler ile tekrar iskan edildi.
1949 yılında kasabada bir mandıra ve yumurta kooperatifi kuruldu ve 1950 yılında peynir üretimine de başlandı.
Demografi
değiştir
Yıllara göre kasaba nüfusu:[14][15][16][17]
Kasabanın ortalama yaşı 2021 itibarıyla 42,1'dir (kadınlarda 43,9, erkeklerde 40,1).[17]
Önemli Kişiler
değiştir- Gustav Bergenroth (1813–1869), Alman tarihçi
- Kurt Blumenfeld (1884–1963), Siyonist
- Arthur Zimmermann (1864-1940), diplomat, Zimmermann Telgrafının yazarı
- Filip Jan Rymsza (d. 1977), Leh-Amerikan film yapımcısı ve yazar
- Bartosz Romańczuk (d. 1983), Leh futbolcu
Kardeş Şehirler
değiştirOlecko kasabası Cittaslow birliğinin bir üyesidir.
Ayrıca bakınız
değiştirNot listesi
değiştir- ^ "Wójt" adı verilip yerel kasaba/köylerin en yetkili yöneticisi manasında bir kavramdır. Ağa da denebilir.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c url=https://www.polskawliczbach.pl/Olecko 10 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Wakar, Andrzej (1974). "Zarys historyczny". In Wakar, Andrzej (ed.). Olecko. Z dziejów miasta i powiatu (in Polish). Olsztyn: Pojezierze. p. 74.
- ^ a b c d Wakar, p. 75
- ^ Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego, Issue 21, Białostockie Towarzystwo Naukowe/Państwowe Wydawnictwo Naukowe, p. 227, 1975
- ^ Wakar, p. 76
- ^ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI (in Polish). Warszawa. 1885. pp. 114, 116.
- ^ Wakar, p. 122
- ^ Wakar, pp. 122–127
- ^ Wakar, p. 127
- ^ Zabytkowe ośrodki miejskie Warmii i Mazur Lucjan Czubiel, Tadeusz Domagała Pojezierze, p. 229, 1969
- ^ a b Wakar, p. 151
- ^ Marzian, Herbert; Kenez, Csaba (1970). Selbstbestimmung für Ostdeutschland – Eine Dokumentation zum 50 Jahrestag der ost- und westpreussischen Volksabstimmung am 11. Juli 1920 (in German). p. 65.
- ^ Wakar, p. 159
- ^ [https://web.archive.org/web/20171124190048/http://www.verwaltungsgeschichte.de/treuburg.html "Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreu�en, Kreis Treuburg Oletzko"]. web.archive.org. 24 Kasım 2017. 24 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024. 39. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi replacement character içeriyor (yardım) - ^ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14.II.1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 36.
- ^ Encyklopedia popularna PWN, wyd. dwudzieste trzecie zmienione i uzupełnione, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 589, ISBN 83-01-10416-3.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023.