Olumsuz çağrışımlar içeren engellilikle ilgili terimlerin listesi

Engelli kişileri tanımlamak için kullanılan dil, kişilerin algısını ve toplumsal tutumları etkileyebilir. Bu nedenle, kullanılan terimler ve ifadeler dikkatle seçilmelidir. Bu bölümde, engelliler veya engelli olmayan kişiler için olumsuz çağrışımlar taşıyabilecek veya saldırgan olabilecek terimler incelenmektedir.

Kişi Öncelikli Dil

Bazı insanlar, "engelli bir kişi" yerine "özel gereksinimli birey" gibi kişi öncelikli bir dil kullanmanın daha iyi olduğunu düşünmektedirler. Kişi öncelikli dil, bireyin kimliğini ve özelliklerini vurgular ve engelliliği ikincil hale getirir. Örneğin, "otistik kişi" yerine "otizmli birey" ifadesi kullanılabilir. Ancak, bazı kişiler ve kuruluşlar, kimlik odaklı dili ("otistik kişi", "sağır kişi") tercih etmektedirler. Bu, bireyin engellilik kimliğini tanımak ve kabul etmek anlamına gelir.

Dilin Etkisi

Dil, bireylerin engelli insanlar ve engellilik algısını etkileyebilir. Görüşler coğrafyaya ve kültüre göre, zaman içinde ve bireyler arasında değişiklik gösterebilir. Bazı insanların zararlı olarak gördüğü birçok terim, diğerleri tarafından incitici olarak görülmez ve hatta bazı insanlar belirli terimlerin değiştirilmesinden incinirken, başkaları bu terimlerin eufemizm olarak gördükleri ifadelerle ("farklı yeteneklere sahip" veya "özel gereksinimliler") değiştirilmesinden rahatsız olabilirler.

Terimlerin Kullanımı

Bazı terimlerin kullanımı, dilbilgisel yapısına bağlı olarak zararlı olup olmadıklarını belirler. Kişi öncelikli duruş, "engelliler" yerine "engelli insanlar" veya "sağır bir kişi" yerine "işitme engelli bir kişi" denmesini savunur. Ancak bazıları, bunun tıbbi bir engellilik modelini yansıttığını ve "engelli kişi" ifadesinin daha uygun olduğunu, engelliliğin sosyal modelini yansıttığını söyler. Öte yandan, engelliliği büyük ölçüde engelli olmayan insanlar için tasarlanmış bir dünyada meydana gelen toplumsal ve politik deneyimlerin bir işlevi olarak yorumlayan kimlik öncelikli dil de vardır.

Uygunsuz Terimlerden Kaçınma

Bazı insanlar, insanlara zarar verebilecek terimlerden kaçınılması gerektiğine inanır. Örneğin, "çılgın" terimi, kişileri veya davranışlarını tanımlarken kaçınılması gereken bir terimdir, ancak "çılgın hız" gibi bir güçlendirici olarak kullanıldığında rahatsızlığa neden olma olasılığı daha düşüktür. Bu bağlamda, kullanılan terimlerin niyeti ve bağlamı dikkate alınmalıdır.

Engelli bireyleri tanımlamak için kullanılan terimler, dilin ve toplumun engellilik algısında önemli bir rol oynar. Bazı terimler saygılı ve doğru bulunurken, diğerleri saldırgan veya küçümseyici olarak algılanabilir.

Bazı olumsuz çağrışım içeren terimler;

• Özürlü: Eskiden yaygın olarak kullanılan bu terim, günümüzde saldırgan ve küçümseyici olarak algılanmaktadır.
• Sakat: Aşağılayıcı ve küçültücü bir anlam taşıdığı için kaçınılması gereken bir terimdir.
• Çürük : "Çürük" terimi, fiziksel veya zihinsel yetersizlikler nedeniyle bireyleri değersiz veya eksik olarak tanımlayan aşağılayıcı bir ifadedir.
• Felçli : "Felçli" kelimesi, tıbbi anlamda bir kişinin vücudunun belirli bölgelerinde veya tüm vücudunda hareket kabiliyetinin kaybolduğu durumları ifade eder. Hassas ve doğru bir ifade kullanmak adına "hareket kısıtlılığı olan" veya "hareket kabiliyeti sınırlı" gibi tabirler kullanılır.
• Engelli : "Engelli" kelimesi, fiziksel, zihinsel, duyusal veya diğer sağlık sorunları nedeniyle günlük aktivitelerde belirli kısıtlamalar yaşayan bireyleri tanımlar. Ancak, bu terim de zaman zaman olumsuz algılanabilir ve kişilerin ihtiyaçlarına, yeteneklerine ve potansiyellerine odaklanmak yerine eksikliklerine vurgu yapabilir. Daha kapsayıcı ve saygılı bir dil kullanmak adına "özel gereksinimi olan birey" ifadesi tercih edilebilir.

Olumsuz terimlerin kullanımı, bireylerin kendilerini değersiz hissetmelerine ve sosyal izolasyon yaşamalarına neden olabilir. Ayrıca, bu terimler toplumsal ayrımcılığı artırarak önyargıları pekiştirir ve engelli bireylerin temel haklara erişimini zorlaştırır.