Or Yehuda Tarım Okulu
Or Yehuda Tarım Okulu, Manisa'nın Akhisar ilçesinde 1905 yılında Yahudiler tarafından kurulmuş ve tarım alanında eğitim vermiş eski bir okuldur.[2] Alliance Israélite Universelle (AIU) ve Jewish Colonisation Association (JCA) desteğiyle Akhisar'ın Kayalıoğlu mahallesi sınırları içerisinde kurulan tarım kolonisi tarafından işletildi. Eğitim dili Fransızca olan okulda normal eğitim süresi 3 yıl, uzmanlık eğitim süreleri ise 4 ve 5 yıl olarak belirlendi.[3] Kurulduğu 1905 yılından 1924 yılına kadar tarım kolonisi tarafından işletilen okul, 1945 yılından itibaren Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ilkokula dönüştürülerek kullanılmaya başlanmıştır. 1994 yılına kadar aktif kullanılan yapı günümüzde atıl durumdadır.[4][5]
 Kayalıoğlu mahallesinde yer alan ve günümüzde Kayalıoğlu İlkokulu olarak da bilinen Or Yehuda Tarım Okulu | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Kullanılmıyor / Atıl |
| Tür | Okul |
| Konum | Kayalıoğlu, Akhisar |
| Şehir | Akhisar, Manisa |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 38°53′07″K 27°46′00″D / 38.88528°K 27.76667°D |
| Adını aldığı | Yehuda |
| Başlama | 1904 |
| Tamamlanma | 1905 |
| Açılış | 1905[1] |
| Kapanma | 1924 |
| Maliyet | 84.600 Frank |
| Yükseklik | 142 m (466 ft) |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir |
| Malzeme | Taş · tuğla · çimento |
| Kat sayısı | 3 |
| Zemin alanı | 445 m2 (4.790 ft2) |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Pierre Magnifico |
Tarihçe
değiştirArka plan
değiştir18. yüzyıla kadar genellikle ticaret alanlarından önemli konumlarda olan Osmanlı Yahudi Cemaati, 19. yüzyıla gelindiğinde eğitim kurumlarının yetersizliğinin yanı sıra Osmanlı hükûmetinin ağır vergileri nedeniyle genellikle yoksulluk içerisinde yaşamaya başladılar. 19. yüzyılın sonlarına doğru özellikle Avrupa'da ve Rusya'da artan antisemitizm sonucu birçok yahudi yaşadıkları yerlerden göç etmek zorunda kaldılar. Bu göçler daha çok Osmanlı İmparatorluğu topraklarına doğru yönelirken, Osmanlı hükûmeti ise gelen bu göçmenleri İzmir ve İstanbul başta olmak üzere Anadolu'daki çeşitli vilayetlere yerleştirdi.[6]
Anadolu'ya yerleştirilen birçok yahudi tarım alanında çalışmak istese de yeni geldikleri bölgenin iklimini ve bölge tarımında üretebilecekleri ürün bilgilerine sahip değillerdi.[7] Anadolu'daki Yahudi cemaatinin bu durumu Alliance Israélite Universelle (AIU - Evrensel Yahudi Birliği) ve Jewish Colonisation Association (JCA - Yahudi Kolonizasyon Derneği) kurumlarını harekete geçirdi.[2] Dünya genelindeki Yahudilerin insan haklarını korumak, kendi kendine yeterlilik ideallerini eğitim ve mesleki gelişim yoluyla desteklemek amacıyla 1860 yılında Paris merkezli kurulmuş olan Alliance Israélite Universelle ve 1891 yılında Yahudi göçmenlerin tarım kolonileri kurmalarına ve yeni yerleşim yerlerine uyum sağlamalarına yardımcı olma amacıyla kurulmuş olan Jewish Colonisation Association İzmir ve çevresinde tarımsal üretim ve eğitim verebilecekleri okullar açmak için arazi satın almaya başladılar.[8][9] Bu çabalar sonucu Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde bilimsel eğitimlerin verildiği ve meslek okulları gibi birçok okul açan bu kurumlar ziraat alanında eğitim veren ilk tarım okulunu da Abdülaziz'in izni ile Kudüs Sancağı'nda Mikveh Israel adıyla kurdu.[10][11]
AIU ve JCA, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudiler için öncelikle Selanik ve Eskişehir'de tarım kolonileri kurdu. İzmir ve Manisa çevresinde yaşayan Yahudilerden yaklaşık 100 aileye 70-80 dönüm arası olacak şekilde araziler dağıtıldı. Ancak birçok aile, arazilerin verimsizliği ve istedikleri ürünleri yetiştirememesinden kaynaklı bulundukları toprakları zamanla terk ettiler.[12] Kurulan bu koloniler istedikleri tarımsal başarıya ulaşamamış olsalar da varlıklarını sürdürmeye devam etti ve Akhisar, İzmir, Balıkesir, Silivri gibi birçok yerde de yeni tarım kolonileri kurmak için çalışmalar gerçekleştirdiler.[13]
Akhisar tarım kolonisi
değiştirAIU ve JCA tarafından kurulan tarım kolonileri birer kooperatif olarak işlev görmekteydi. Buralarda çalışan Yahudiler ise ziraat konusunda deneyimsizdi. Arazilerin de verimsiz yapısı Yahudi aileler için yeterli ekonomik kazanç getirmiyor ve gençlerin de meslek sahibi olmasını sağlamıyordu. Bu sebeplerle, arazi yapısı daha verimli, gençlerin meslek sahibi olabilmesini sağlayacak eğitimleri alabilecekleri yeni koloni merkezleri ve bunlara bağlı bir okul ihtiyaç haline gelmeye başladı.[13]
Bu ihtiyaç doğrultusunda iklim şartları ve lojistik gibi detaylar göz önüne alınarak yapılan çalışmalarda Batı Anadolu'da bir yerin seçilmesine karar verildi. Avrupa'dan göç eden Yahudi nüfusun İzmir ve çevresine yerleştirilmiş olması ve bunun yanı sıra II. Abdülhamid'in de İzmir'de bir tarım okulunun kurulmasına izin vermesi gibi faktörlerin de bulunması sebebiyle tüm çalışmalar İzmir ve çevresinde yoğunlaştı.[14]
Kurulacak olan koloni ve okul için finansman ihtiyacı da bulunmaktaydı. İhtiyaç duyulan bu finansman, JCA'nın da yardımlarıyla Baque Agriole de Salonique (Selanik Ziraat Bankası) tarafından sağlandı.[14] Finansman ihtiyacının da giderilmesi sonrası satın alınacak çiftliğin araştırılmasına başlandı. Bu araştırmalarda Balıkesir'deki Şamlı Campaşa, günümüzde Menderes olarak bilinen Cumaovası'ndaki Oğlananası, Akhisar'daki Çakıroğlu, Tire'deki Gümüşlü ve Çandarlı Körfezi'ndeki Peştamalcı çiftlikleri incelendi.[15] Yapılan araştırmalar sonrası Akhisar'da bulunan Çakıroğlu Aleksandır'a ait çiftliğin satın alınmasına karar verildi.[16] Birçok çiftlik arasından Akhisar'daki arazinin öne çıkmasının en önemli gerekçesi olarak çiftliğin içinde 1 değirmen, 8 kuyu, 1 havuz, 1 ağıl ve şarap mahzeninin olması gösterildi. Bu hazır yapılar sayesinde inşaat faaliyetlerinde önemli ölçüde tasarruf yapılacağı öngörüldü ve arazi satın alındı. Toplamda 28000 dönümlük bir alana sahip olan araziye daha sonrasında yanındaki araziler de satın alınarak eklemeler yapıldı. Böylece toplamda 34000 dönümlük bir araziyle büyük bir koloni kuruldu.[16] Kurulan bu koloniye ise Yusuf'un 12 oğlundan biri olan "Or Yehuda" adı verildi.[17]
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ Bora 1993, s. 395.
- ^ a b Asker 2017.
- ^ Bora 1993, s. 394-395.
- ^ "Alliance ve Tire'de ziraat çiftlikleri ile kolonileri". Şalom Gazetesi. salom.com.tr. 29 Haziran 2016. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2017.
- ^ Soydan, Hasan (11 Temmuz 2019). "Osmanlı'nın son dönemlerinde Oryehuda Çiftliği". Türk Tarım Orman Dergisi, 254. Tarım ve Orman Bakanlığı. s. 106-107. ISSN 1303-2364. 7 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ Bora 1993.
- ^ Aktürk 2012, s. 44.
- ^ Ussishkin, Anne (1973). "The Jewish Colonisation Association and a Rothschild in Palestine". Middle Eastern Studies (İngilizce). 9 (3). s. 347–357. doi:10.1080/00263207308700254.
- ^ Alphan, Melis (9 Aralık 2017). "Ladino: A Judeo-Ottoman language that is dying in Turkey". Hürriyet Daily News (İngilizce). hurriyetdailynews.com. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ Bora 1995, s. 146.
- ^ Güleryüz, Naim (1993). Türk Yahudileri Tarihi. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayınları. ss. 209-210. ISBN 9757304042.
- ^ Bora 1993, ss. 145-146.
- ^ a b Bora 1993, s. 391.
- ^ a b Bora 1993, s. 392.
- ^ Aktürk 2012, s. 33.
- ^ a b Bora 1993, s. 393.
- ^ Aktürk 2012, ss. 33-34.
- Genel
- Aktürk, Engin (Aralık 2012). Osmanlı Döneminde Anadolu ve Trakya Topraklarında Yahudi Cemaati Tarafından Kurulan Tarım Okulları ve Akhisar Or Yehuda Tarım Okulu Örneğinin Mimari İncelemesi. Yüksek Lisans (Tez). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- Asker, Ahmet (Eylül 2017). "Savaş Yıllarında Akhisar'da Bir Ziraat Okulu: Or Yehuda". Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 15 (3). Manisa Celal Bayar Üniversitesi. ss. 49-68. ISSN 1304-4796. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- Bora, H. Siren (Haziran 1993). "Alliance Israelite Universelle‟in Osmanlı Yahudi Cemaatini Tarım Sektöründe Kalkındırma Çalışmaları ve İzmir Yakınlarında Kurulan Bir Çiftlik Okul: "Or Yehuda"". Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi. 1 (3). ss. 387-400. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- Bora, H. Siren (1995). İzmir Yahudileri tarihi: 1908-1923. İstanbul: Gözlem gazetecilik basım ve yay. ISBN 9757304123.
