Akademi Ödülleri

Akademi Ödülleri veya popüler adıyla Oscar ödülleri, film endüstrisindeki sanatsal ve teknik başarılara verilen ödüllerdir. Ödüller, Kaliforniya merkezli Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi (Academy of Motion Picture Arts and Sciences) tarafından yılda bir kez verilir. Akademi üyelerinin oylarıyla verilen ödüller, sinema dünyasında uluslararası bir başarı göstergesi olarak kabul edilir. Ödül kazananlara verilen heykelciğin resmi adı "Akademi Liyakat Ödülü" (Academy Award of Merit) olmasına rağmen heykelcik çoğu zaman "Oscar" lakabıyla anılır. Heykelcik, art deco üslubunda tasvir edilmiş bir şövalyedir.

Akademi Ödülleri
96. Akademi Ödülleri
Dağıtan	Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi
Tarih	16 Mayıs 1929 (1929-05-16)
Yer	Los Angeles
Ülke	ABD
Resmî sitesi	http://www.oscars.org/

En yeni Akademi Ödülleri kazananları

2023'ün en iyi filmleri

Ödül En İyi Erkek Oyuncu En İyi Kadın Oyuncu Kazanan Cillian Murphy (Oppenheimer) Emma Stone (Zavallılar)   Ödül En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Kazanan Robert Downey Jr. (Oppenheimer) Da'Vine Joy Rveolph (Geride Kalanlar)   Ödül En İyi Özgün Senaryo En İyi Uyarlama Senaryo Kazanan Arthur Harari ve Justine Triet (Bir Düşüşün Anatomisi) Cord Jefferson (American Fiction)

1929'da Los Angeles'ta verilmeye başlanan ödüller, yılda bir kez ve çoğunlukla şubat ayında düzenlenen törenle dağıtılır.

Akademi'nin yaklaşık 6.000 sinema profesyonelinden oluşan üye listesi gizli tutulur. Üyelerin çoğu Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunsa da şartları karşılayan diğer ülke vatandaşları da Akademi'ye üye olabilir.

96. Akademi Ödülleri töreni 11 Mart 2024'te TSİ 01.30'da Hollywood'daki Dolby Tiyatrosu'nda düzenlenmiştir.

Oscar ismi ve heykelcik

Ödülün orijinal ismi (Academy Award of Merit) idi. Ödüle neden Oscar dendiğini tam bilinmemekle birlikte hakkında pek çok söylenti vardır. Bir söylentiye göre Bette Davis'in heykelciği ilk kocası Harmon Oscar Nelson ile özdeşleştirmesi sonucunda, başka bir söylentiye göre ise Akademi'nin kütüphanesinde görevli Margaret Herrick'in heykelciği amcası Oscar'a benzetmesi ile ödülün adı Oscar olarak kaldı. Akademi, Oscar ismini 1939 yılına kadar resmi olarak kullanmamıştır.

Oscar ödül heykelciğini Metro Goldwyn Mayer'in sanat yönetmeni Cedric Gibbons tasarladı. Cedric Gibbons, o anda beş parçalı bir film makarası üstünde elinde kılıcıyla dikilen bir şövalye taslağını çizdi. Bu film makarasının beş halkası oyuncular, film yazarları, yönetmenler, yapımcılar ve teknisyenleri temsil eder. George Stanley heykeli son haline getirdi. Heykelcik 34 santim yüksekliğinde, 3,85 kilo ağırlığında ve 24 ayar altınla kaplıdır.

Oscar heykelciğini kazananlar bu ödülü satamazlar. Eğer ödülden kurtulmak istiyorlarsa ancak Akademi'ye 1 dolar karşılığında satabilirler.

Akademi üyeliği

Bütün üyeler akademiye katılmak üzere öncelikle bir davet alırlar. Üyelik (Board of Governors) tarafından verilir. Üyelik için sinema alanında seçkin bir kariyere sahip olmak ön koşuldur. Genellikle bir akademi ödülünü kazanmak, akademiye katılmak için bir davetle sonuçlanmasına rağmen, üyelik otomatik değildir.

Yeni üyelik teklifleri yıldan yıla düşünülür. Akademi, 2007 itibarıyla oy verecek 5830 üyeye sahiptir. Akademi üyeliği, sinema filmlerinde farklı disiplinleri temsil etmek için 15 dala bölünmüştür. Bunlar; oyuncular, yönetmenler, sinematograflar, sanat yönetmenleri, film editörleri, müzik, yapımcılar, halkla ilişkiler, kısa filmler ve animasyon, ses, görsel efektler, yazarlar, belgeseller.

Kategoriler

Bir filmin Oscar'a aday gösterilebilmesi için 40 dakikadan uzun olması, ABD-Los Angeles ili sınırları içinde en az bir sinemada paralı gösteriminin gerçekleşmiş olması ve gösterimin en az bir hafta sürmüş olması şartı aranıyor.

Akademinin tüm üyeleri kendi dallarında ödül için adaylarını önerir. Tüm üyeler En İyi Film Akademi Ödülü için oylamaya katılabilir. Böylelikle tüm dallarda adaylar belli olur. Adaylar belli olduktan sonra ödülün kimlere gittiğini belirlemek için ikinci bir oylama yapılır.

• En İyi Film: 1928'den beri
• En İyi Yönetmen: 1928'den beri
• En İyi Kadın Oyuncu: 1928'den beri
• En İyi Erkek Oyuncu: 1928'den beri
• En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu: 1936'dan beri
• En iyi Yardımcı Erkek Oyuncu: 1936'dan beri
• En İyi Kurgu: 1935'ten beri
• En İyi Özgün Senaryo: 1940'tan beri
• En İyi Uyarlama Senaryo: 1928'den beri
• En İyi Kısa Film: 1931'den beri
• En İyi Belgesel Film: 1943'ten beri
• En İyi Kısa Belgesel Film: 1941'den beri

• En İyi Sanat Yönetmeni: 1928'den beri
• En İyi Sinematografi: 1928'den beri
• En İyi Görsel Efekt: 1939'dan beri
• En İyi Kostüm: 1948'den beri
• En İyi Makyaj: 1981'den beri
• En İyi Orijinal Şarkı: 1934'ten beri
• En İyi Film Müziği: 1934'ten beri
• En İyi Ses Kurgusu: 1963'ten beri
• En İyi Ses Miksajı: 1930'dan beri
• En İyi Yabancı Film: 1947'den beri
• En İyi Kısa Animasyon Filmi: 1931'den beri
• En İyi Animasyon Filmi: 2001'den beri

Eleştiriler

88. Akademi Ödülleri'nin tüm adaylarının beyaz olması ırkçılık tartışmalarına neden oldu. Oscar'da ırkçılık yapıldığı eleştirilerine destek veren birçok ünlü Hollywood yıldızı 88. Oscar ödül törenini boykot edeceğini açıkladı. Ayrıca sosyal medya kullanıcıları #OscarsSoWhite (Oscar çok beyaz) etiketiyle bu durumu protesto etti. Ayrıca 88. Akademi Ödülleri'nde sunuculuk yapan Chris Rock, konuşmasında "Beyaz insanların ödül töreni olarak da bildiğiniz tören başladı." ifadelerini kullanmıştır.

Ödül rekorları

Film rekorları

• Sadece üç film (Big Five) olarak adlandırılan En İyi Film, En İyi Yönetmen, En İyi Aktör, En İyi Aktris ve En İyi Özgün / Uyarlama Senaryo ödüllerinin hepsini birden kazandı. Bu filmler; It Happened One Night (1934), One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975) ve The Silence of the Lambs (1991).
• Üç film 11 oscar heykelciği birden almayı başardı. Bunlar; Ben-Hur (1959), Titanic (1997) ve Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003) aday gösterildiği tüm dallarda ödül almayı başardı.
• All About Eve (1950), Titanic (1997) ve La La Land (2016) 14 adaylık ile en çok aday gösterilmiş filmler. Titanic 11 ödül alırken, All About Eve 6 ödüle layık görüldü.
• The Turning Point (1977) ve The Color Purple (1985) filmleri 11 dalda, True Grit (2010), Gangs of New York (2002) ve American Hustle (2013) filmi 10 dalda ödüle aday gösterilmelerine rağmen hiç ödül kazanamadı.
• Grand Hotel (1932) diğer dalların hiçbirine aday gösterilmemiş ancak En İyi Film Oscarı'nı almış tek filmdir.
• En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiş animasyon filmler; Beauty and the Beast (1991), Up (2009) ve Toy Story 3 (2010).
• Oyunculuk dallarında verilen En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Kadın Oyuncu, En iyi Yardımcı Erkek Oyuncu, En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ödüllerinin hepsini birden almayı başaran film olmamıştır. Sadece iki film bu rekora çok yaklaşmıştır. Bunlar oyunculuk dallarındaki dört oscar'ın üçünü kazanmayı başaran A Streetcar Named Desire (1951) ve Network (1976).
• 1939 yılında, La Grande Illusion (Harp Esirleri) yabancı dilde çevrilmiş olmasına rağmen (Fransızca),"En iyi yabancı film" dalında değil de "En iyi film" dalında aday gösterilmiş ilk filmdir ve çok az film bu şekilde aday gösterilmiştir.
• Son Gerçek (They Shoot Horses, Don't They?)(1969) filminin şöyle bir Akademi Ödülü rekoru vardır; En fazla sayıda dalda Akademi ödülüne aday gösterildiği halde (9 dalda aday gösterilmişti) En İyi Film Akademi Ödülüne aday gösterilmeyen tek film budur. 1970 yılında sadece En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü kazanabilmişti.
• Roma Tatili (Roman Holiday) filmi için verilmiş 1953 En İyi Uyarlama Senaryo ödülünden şu anda 2 adet vardır. "Amerikan aleyhtarı aktiviteleri soruşturma komisyonu" (HUAC)'nun Komünist sempatizanı oldukları gerekçesi ile kara listeye aldığı yüzlerce Amerikalı sanatçı arasında, aralarında Edward Dmytryk (yönetmen) ve Dalton Trumbo (senarist)'nun da bulunduğu ve ilk kez 1947 yılında soruşturmaya uğrayan ilk 10 sanatçıya Hollywood 10'luları adı verilmişti. Kara listedekiler özellikle Hollywood'da iş bulamıyorlardı. Bazıları yurt dışına giderken bazıları da takma isimlerle iş yapmak zorunda kalmışlardı. Dalton Trumbo da "Roma Tatili"nin senaryosunu yazmış olmasına rağmen ismini kullanamadığı için senaryoya verilen Oscar ödülü senaryonun yazılmasında yardımı olan, Trumbo'nun arkadaşı Ian McLellan Hunter'a gitmişti. Yıllar sonra Akademi yanlıştan dönerek Trumbo'nun itibarını iade etti, ödülü Hunter'dan geri aldı ve ölümünden 16 yıl sonra 1993 yılında törenle Dalton Trumbo'nun eşine verdi. Bu arada Hunter'ın oğlu babasının ödülünü geri vermek istemediği için Trumbo'nun eşine ikinci bir Oscar verildi. Yani şu anda 1953 yılı En İyi Senaryo Akademi Ödülü'nden iki adet mevcuttur.
• 1973 yapımı Belalılar (The Sting) En İyi Film Akademi Ödülü'nü aldığında yapımcılarından biri olan Julia Phillips "en iyi film" dalında Oscar alan ilk kadın yapımcı ünvanını da almış oldu.
• 2011 yapımı The Artist, En İyi Film Akademi Ödülü kazanan son siyah-beyaz film olmuştur. Ondan önce en son bu ödülü alan renksiz film Billy Wilder'ın yönettiği 1960 yapımı Garsoniyer (The Apartment) filmidir. 1993 yapımı Schindler'in Listesi de bu ödülü almıştır, fakat bu filmde çok kısa da olsa renklendirilmiş bölümler vardır.
• 1966 yapımı Kim Korkar Hain Kurttan? (film) (Who's Afraid of Virginia Woolf?) tüm ana karakterlerinin ve sanatsal kadrosunun topluca Oscar'a aday gösterildiği tek film olma gibi bir rekora sahiptir. Aday gösterildiği Akademi ödüllerinden 5 tanesini kazanmıştır.
• Midnight Cowboy (Geceyarısı Kovboyu) "En İyi Film Akademi Ödülü" alan ilk ve tek "X-Rated" film olma ünvanına sahiptir. Film 1969'da gösterime sunulduğunda o zamanki değerlendirme sistemine göre X-Rated kategorisine sokulmuştu. Ancak o zamanlar henüz pornografik filmler ortalarda yoktu ve "X-Rated" o devirde '17 yaşından küçükler seyredemez' anlamını taşıyordu. Sonradan "X-Rated" etiketi pornografik filmlerde yaygın olarak kullanılmaya başlayınca, "Geceyarısı Kovboyu"'nu birçok sinema göstermeyi reddetti, gazeteler reklamını almadılar. Bunun üzerine 1971 yılında film "R" kategorisine çıkartıldı, yani 16 yaş altındaki çocuklar ebeveynleri nezaretinde filme gidebileceklerdi. Film bu derecelendirme değişikliğinden önce Oscar ödülünü almış olduğu için, Midnight Cowboy "En İyi Film Akademi Ödülü" alan ilk ve tek "X-Rated" film olma ünvanına da kavuştu.
• Brezilya - ABD ortak yapımı Hector Babenco filmi Örümcek Kadının Öpücüğü, 1986'da En İyi Film Akademi Ödülü'ne de aday gösterilmişti. Böylelikle bu ödüle aday gösterilen ilk 'bağımsız' film olma ünvanını da kazanmış oldu.
• 7 Mart 2010'da Kathryn Bigelow The Hurt Locker filmiyle En İyi Yönetmen Akademi Ödülü'nü kazandı. Böylece Oscar tarihinde ilk kez bir kadın yönetmen bu ödülü kazanmış oldu.

Oyuncu rekorları

• Katharine Hepburn Oscar Ödülerinde en fazla ödül kazanan oyuncu oldu. Morning Glory (1932/33), Guess Who's Coming To Dinner (1967), The Lion in Winter (1968) ve On Golden Pond (1981) filmlerindeki rolleri ile 4 kez En İyi Aktris ödülü kazandı. Ayrıca 12 adaylık ile Meryl Streep'ten sonra en çok adaylık alan ikinci kadın oyuncudur.
• Daniel Day-Lewis, yalnızca En İyi Erkek Oyuncu dalında üç kez (My Left Foot, There Will Be Blood ve Lincoln filmleriyle) ödülün sahibi olarak, kategorinin en çok kazanan ismi oldu. Jack Nicolson (2 kez Erkek Oyuncu, 1 kez Yardımcı Erkek Oyuncu) ve Walter Brennan (3 kez Yardımcı Erkek Oyuncu) ile birlikte en çok ödül kazanan erkek oyuncudur.
• Meryl Streep ödüle en fazla aday gösterilen isim oldu. 20 kez aday gösterilmekle beraber 3 kere ödülü almayı başardı. En İyi Yardımcı Aktris ödülünü Kramer vs. Kramer (1979) ile ve En İyi Aktris ödülünü Sophie's Choice (1982) ve The Iron Lady (2011) filmlerindeki rolleri ile kazandı.
• Jennifer Lawrence, 23 yaşındayken üç defa Oscar'a aday gösterilmiş en genç kişidir. Lawrence aynı zamanda En İyi Kadın Oyuncu Oscar'ını kazanan en genç ikinci oyuncudur.
• Peter O'Toole 8 kez En İyi Aktör ödülüne aday gösterilmesine rağmen ödülü hiç kazanamadı.
• Jessica Tandy 80 yaşındayken oynadığı Driving Miss Daisy (1989) filmindeki rolü ile En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü'nü aldı. 2012'ye gelinceye kadar bir Oscar ödülü almış 'en yaşlı' kişi unvanını taşıdı. 2012 yılında Christopher Plummer 82 yaşındayken rol aldığı Beginners filmindeki performansıyla En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü alınca 'en yaşlı' Oscar ödülü sahibi ünvanı da ona geçmiş oldu.
• Jodie Foster, The Accused ve The Silence of the Lambs filmleriyle kazandığı En İyi Kadın Oyuncu Oscar'ı ile 2 ödül alma başarısını gösteren en genç kişi ünvanının sahibidir. (İlk ödülünü 26 yaşında, ikinci ödülünü ise 29 yaşındayken kazandı.)
• Gloria Stuart ödüle en yaşlı aday gösterilen isimdir. 87 yaşında iken Titanic (1997) filmindeki rolü ile En İyi Yardımcı Aktris ödülüne aday gösterildi.
• Justin Henry 8 yaşında iken Kramer vs. Kramer (1979) filmiyle aday gösterildiği En iyi Yardımcı Erkek Oyuncu ödülü ile birlikte Oscar tarihindeki en genç ödüle aday olan isim oldu.
• The Silence of the Lambs (1991) filminde Hannibal Lecter karakterini canlandıran Anthony Hopkins 16-17 dk. kadar ekranda görünmesine rağmen En İyi Aktör ödülünü almayı başardı.
• Beatrice Straight, Network (1976) filmindeki 5 dk. 40 saniyelik performansı ile Oscar kazanan en kısa role sahip kişidir. Straight bu filmdeki rolü ile En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü'nü almayı başardı.
• James Dean ölümünden sonra iki kere Oscar'a aday gösterilen tek insan. Dean 1955 yılında öldükten sonra 1956'da East of Eden (1955) filmiyle ve 1957'de tekrar Giant (1956) filmiyle En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülüne aday gösterildi.
• Oscar tarihinde aynı yılda hem başrol ve hem de yardımcı rol kategorilerinin ikisine birden aday olma başarısını gösteren 12 oyuncu vardır. Bunu başarabilen oyuncular; Fay Bainter, Teresa Wright, Barry Fitzgerald (aynı filmdeki aynı rolleri ile) Sigourney Weaver, Jessica Lange, Scarlett Johansson, Al Pacino, Emma Thompson, Holly Hunter, Julianne Moore, Jamie Foxx ve Cate Blanchett'tir.
• Sadece beş oyuncu Sophia Loren, Roberto Benigni, Robert De Niro, Benicio del Toro ve Marion Cotillard İngilizce konuşmadıkları filmleri ile Oscar kazanmayı başarmıştır. Loren, Benigni ve DeNiro İtalyanca, del Toro İspanyolca ve Cotillard Fransızca oynayarak Oscar almıştır.
• Christoph Waltz, Soysuzlar Çetesi filminde İngilizce dahil 4 ayrı dil konuşarak Oscar kazanmış tek kişidir. Filmde İngilizceyle birlikte Fransızca, Almanca ve İtalyanca konuşmuştur.
• John Mills'e, İrlandalı Kız (Ryan's Daughter) filminde oynadığı köyün sağır-dilsiz delisi 'Michael' rolü için 1971 'de En iyi Yardımcı erkek oyuncu ödülü verilmişti. Filmde rolü gereği tek kelime konuşmayan John Mills, ödülünü alırken konuşma yapmayıp bir reverans'la yetinmişti. Bu da Oscar ödüllerindeki en kısa kabul konuşması olarak rekorlar kitabına geçmiştir.
• Ölüm Tarlaları (The Killing Fields) filminin başrol oyuncusu Haing S. Ngor, Dith Pran'ı canlandırdığı rolüyle 1984'te En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü aldığı zaman, aktör olarak Oscar ödülü alan ilk Güneydoğu Asya'ı ve Budist oyuncu ünvanını da almış oldu.
• Emil Jannings, 1929 yılında, o yıl ilk kez verilen En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü aldığı zaman Amerikalı olmadığı halde (İsviçre doğumlu bir Almandı) Oscar alan ilk oyuncu ünvanını da kazanmış oldu. Jannins bu Oscar'ı The Last Command (1928) ve The Way of All Flesh (1927) filmleriyle aldı, o tarihlerde oyunculara birkaç filmindeki performansı için tek Oscar verilebiliyordu.
• Heath Ledger Dark Knight'ın çekimleri bittikten bir ay sonra öldü. Bu filmde canlandırdığı joker rolünden dolayı ölümünden bir yıl sonra 81. Akademi ödül töreninde en iyi yardımcı erkek oyuncu dalında oscar verildi. Onun adına ödülü ailesi aldı. Aynı şekilde 1977'de Peter Finch öldüğünde Network adlı filmi çekimi bitmiş ve aktör promosyson için tur yapmaya hazırlanmakta idi. Bu filmi için Peter Finch'e ölümünden sonra En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü Oscar'ı verildi ve dul karısı Eletha Finch Oscar töreninde bu ödül heykelini aldı.
• Akademi ödülünü alan ilk Hispanik aktör José Ferrer olmuştur.
• Walt Disney hayatı boyunca bütün dallarda toplam 22 tane Oscar Ödülü kazanarak en çok Oscar kazanan insan olma ünvanına sahiptir.

Teknik dallarda rekorlar

• Film müziği bestecisi John Williams 53 kere Oscar'a aday gösterildi ve 5 kez ödül aldı.
• Ses mühendisi Kevin O'Connell 20 kere ödüle aday gösterilmesine rağmen ödülü hiç kazanamadı. 21. adaylığında Savaş Vadisi filmiyle ödülü kazandı.
• 1952 tarihli Kahraman Şerif (High Noon) filminin tema şarkısı "Do Not Forsake Me, Oh, My Darlin'" (veya diğer adıyla "The Ballad of High Noon") müzikal olmayan bir filmde kullanıldığı halde Oscar ödülü kazanmış ilk şarkıdır. Bestesi Dimitri Tiomkin, sözleri Ned Washington'a ait olan şarkıyı filmde Tex Ritter seslendirmişti.
• İçerisinde hatırı sayılır örneklerin bulunduğu 500'den fazla filmin bestecisi Ennio Morricone 5 kez oscar adayı olmasına rağmen, 2016 yılına kadar hiç ödül kazanamadı. 2007 senesinde, film müziği sanatına ihtişamlı ve çok yönlü katkılarından dolayı Akademi Onur Ödülü'ne layık görüldü. En İyi Film Müziği Oscar ödülünü ise 2015 yapımı The Hateful Eight filmi ile 2016 yılında aldı.

Ayrıca bakınız

• Akademi ödülleri töreni sunucularının listesi
• Akademi ödüllerini en genç ve en yaşlı kazananların listesi

Dış bağlantılar

• Oscars.org22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmi site
• Oscar.com 4 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Official ceremony site
• The Academy Awards Database 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.