Osmanlı İmparatorluğu'nda askerî reformlar
Osmanlı askerî reformları 18. yüzyılın sonlarında başladı.
III. Selim Reformları
değiştir
III. Selim 1789'da tahta çıktıktan sonra Osmanlı İmparatorluğu'nu güvence altına almaya yönelik iddialı bir askeri reform çabası başlatıldı. Padişah ve etrafını saranlar muhafazakârlardı ve statükoyu korumak istiyorlardı. İmparatorlukta iktidarda olan hiç kimsenin toplumsal dönüşüme ilgisi yoktu. III. Selim 1789-1807 arasında verimsiz ve modası geçmiş imparatorluk ordusunun yerine ''Nizam-i Cedid'' (yeni düzen) ordusunu kurdu. Eski sistem, askeri etkinliğini büyük ölçüde kaybeden Yeniçerilere dayanıyordu. Selim, Batıdaki askeri formlarını yakından takip etti. Yeni bir ordu kurmak pahalı bir işti. Bu yüzden yeni bir hazine (İrad-i Cedid) kurulması gerekiyordu. Sonuç olarak Babıali artık modern silahlarla donatılmış verimli, Avrupa tarafından eğitilmiş bir orduya sahipti. Ancak 10.000'den daha az askeri vardı ki o dönemde Batı orduları bundan on ila elli katı daha büyüktü. Dahası Sultan, köklü geleneksel siyasi güçleri altüst ediyordu. Sonuç olarak ordu,Napolyon'un Gazze ve Rosetta'daki sefer kuvvetlerine karşı kullanılması dışında nadiren kullanıldı. Yeni ordu, 1807'de Selim'in devrilmesiyle gerici unsurlar tarafından feshedildi, ancak daha sonra 19. yüzyılda oluşturulan yeni Osmanlı Ordusu'na model oldu.[1][2]
Danışmanlar
değiştirDanışman olarak Batılı askeri danışmanlar getirildi ancak onların değişim yapma yetenekleri sınırlıydı. Fransız subaylardan oluşan bir geçit töreni yapıldı ve hiçbiri pek bir şey yapamadı. Sınırlı ölçüde başarı elde eden bir danışman örneği, Fransız subay François Baron de Tott'dur. Topçu yapılması için yeni bir dökümhane inşa etmeyi başarmıştı. Aynı zamanda yeni bir deniz üssünün inşasını yönetti. Hizmete sokulan yeni gemiler ve silahlar Osmanlı ordusu üzerinde fazla bir etkiye sahip olamayacak kadar azdı ve de Tott evine döndü.
Fransa'dan yardım talep edildiğinde General Napolyon Bonapart, Osmanlı topçularının örgütlenmesine yardım etmek için 1795'te Konstantinopolis'e gönderilmişti. Ancak, Yakın Doğu'ya gitmeden sadece birkaç gün önce yaşanan 13 Vendémiaire olayı ile askeri kılavuza yararlı olduğunu kanıtladı ve Fransa'da tutuldu.[3][4]
Yeni Ordu Sistemi
değiştirEn önemli değişiklik, seçkin bir yeni piyade birliğinin oluşturulmasıydı; Nizam-ı Cedid batı üniformaları, silahları ve eğitimiyle kuruldu. Bu yeni birim Yeniçerileri gücendirmişti. Yeniçeriler, ticari ve politik olarak kendilerini geliştirmek için askerî güçlerini kullanan muhafazakar elit bir birim haline gelmişlerdi. 1806'da Yeniçeriler, ulemanın ve valilerin desteğiyle, Sultan'a ve onun yeni gücüne karşı ayaklandılar ve yerine IV. Mustafa'yı tahta çıkardılar.
II. Mahmud Reformları
değiştir1808'de ıslahat çalışmalarını yeniden başlatan Alemdar Mustafa Paşa sayesinde IV. Mustafa yerine II. Mahmud tahta getirildi. İlk görevi, valilerin gücünü kırmak için Yeniçerilerle ittifak kurmaktı. Daha sonra 1826'da Vaka-i Hayriye olarak bilinen olay gerçekleşti ve yeniçeriler İstanbul'daki kışlalarında ve taşra başkentlerinde öldürüldü. Sultan şimdi Yeniçerileri diğer düzenli birliklerle değiştirmeye karar verdi. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı nedeniyle yeni bir ordu kuracak zamanı bulamadı ve Sultan, elindeki genç ve disiplinsiz askerlerle Çar'ın tecrübeli askerlerine karşı savaşmak zorunda kaldı. Savaş, feci derecede kötü ve ağır Edirne Antlaşması ile sona erdi. Söz konusu reformların esas olarak orduyu geliştirmek için uygulanmasının yanında, bu çabalardan kaynaklanan en dikkat çekici gelişme ise matematikten tıbba ve yeni subay yetiştirmeye kadar her şeyi öğreten bir dizi okulun kurulması oldu.
Abdülmecid Reformları
değiştir
Sultan Abdülmecid birkaç yıl barış içinde hüküm sürdü ve bu da 1842 yılının başında güçlü ve disiplinli bir ordu kurmasını sağladı.
II. Abdülhamid Reformları
değiştirII. Abdülhamid ordunun yeniden yapılanmasına büyük önem verdi. 1880 gibi erken bir tarihte, Alman yardımını aradı ve iki yıl sonra sağladı. Askeri danışman olarak Colmar Von der Goltz getirildi.
Harbiye'nin müfredatı, personel subaylarını Avrupa tarzında eğitmek için özelleştirildi. Okulun adı Mekteb-i Fununu Harb olarak değiştirildi.
Ancak Abdülhamid'in Osmanlı ordusunun modernizasyonu ve subayın profesyonelleşmesinden yana olduğu konusundaki büyük bir fikir birliği oldukça olmasına rağmen, hükümdarlığının son on beş yılında orduyu ihmal ettiği ve askeri bütçeyi de kestiği görülüyor. Orduyla ilgili sorunlar arasında subayların saha tatbikatlarına sürekli muhalefet etmesinin yanı sıra, düşük maaşlı subay sayısının artması ve uygun bir emeklilik sisteminin olmaması vardı. 1897 yılındaki yıllık ordu harcamaları toplam 7.756.000 liraydı ki o yıl ulusal bütçe 18.927.000 lira idi; Borç İdaresi 6.483.000 lira talep ettiğinde ise ekonomik kalkınmaya yatırım için çok az şey kalmıştı.
Kaynakça
değiştir- ^ Stanford J. Shaw, "The Nizam-1 Cedid Army under Sultan Selim III 1789-1807." Oriens 18.1 (1966): 168-184 online 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ David Nicolle, Armies of the Ottoman Empire 1775-1820 (Osprey, 1998).
- ^ "Memoirs of Napoleon Bonaparte p.29". 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021.
- ^ "History of Napoleon, Emperor of the French, King of Italy, etc. by John Jacob Lehmanowsky p.4". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021.