Panslavizm

Panslavizm, 19. yüzyılın ortalarında kristalize olmuş bir hareket olup Slav halkının bütünlüğünü ve birliğini ilerletmekle ilgilenen siyasi bir ideolojidir. Ana etkisi, Slav olmayan imparatorlukların yüzyıllar boyunca Güney Slavları yönettiği Balkanlar'da ortaya çıkmıştır. Bunların başlıcaları Bizans İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan, Osmanlı İmparatorluğu ve Venedik'ti. Panslavizm terimi ilk kez 1826 yılında J.Herkel tarafından kullanılmıştır. Pan-Cermenizm'den etkilenen Panslavizmin çıkışının temelinde Kırım Savaşı'nın ardından daha belirgin hale gelen Avrupa karşıtlığı yer almaktadır.

1848 yılında kullanılmaya başlanan Panslavist bayrak

Slav devletler

Özellikle Rusya, Çarlık döneminde, varsayımsal Slav ırkından olanları kendi hakimiyeti altında bir devlet halinde toplama siyaseti izlemiştir.

Terim, Doğu Avrupa ile Orta Avrupa'nın orta kesimindeki çeşitli Slav halkları arasında ortak kültürel ve siyasal hedefler doğrultusunda birlik sağlamaya çalışan hareket olarak da kullanılmıştır.

19. yüzyılın ilk yarısında Batı ve Güney Slav halklarının ulusal kimlik arayışı, bilim insanları, aydınlar ve şairler arasında başladı. İlk Panslavistler, Slav halkları arasında şarkılarını, türkülerini, şiirlerini inceleyerek Slav birliğini sağlamak istiyorlardı. Bu tür çalışmaların yapıldığı Prag Slav tarihi ve filoloji araştırmalarında ilk panslav merkezi oldu.

Panslavizm hareketi çok geçmeden siyasal içerik kazandı. 1848'de Avusturya-Macaristan'ın ayaklanmalarla sarsıldığı bir sırada Çek tarihçi Frantisek Palacky Prag'da bir kongre topladı. Avusturya yönetimindeki tüm Slav milliyetlerinden oluşan temsilcilerin katıldığı kongrede; Merkezi monarşik yapıya son vermek ve Habsburg hanedanı altında eşit haklardan oluşan demokratik bir federasyon yaratmak için eş güdüm sağlanmalıdır şeklinde karar alındı.

Kongreden pratik bir sonuç çıkmamasına karşın canlılığını koruyan hareket 1860'larda özellikle Rusya'da yaygınlaştı.

Slav toplulukları bir yandan Fransız ihtilalinin getirdiği milliyetçilik akımından diğer yandan Rusya'nın panslavist propagandalarından güç alarak ayaklanmaya devam ettiler. Rusya balkanlardaki Slav toplulukları arasında yoğun bir propaganda çalışması yaparak merkezi İstanbul olacak ve bütün Slavları içine alacak bir ittifakı duyuruyordu. Bu gelişmeler sonucunda 1875'te Sırplar ve Karadağlılar bağımsızlık elde etme amacıyla Osmanlı devletine savaş açtılar. Osmanlı ordusu Sırp ve Karadağ kuvvetlerini yenilgiye uğratarak ayaklanmayı bastırdı. Rusya bu durumu Ortodoksların katledildiği şekilde Avrupa'ya duyurdu. Böylece Balkan milletlerinin sözcülüğüne başladı. Osmanlı ordusunun kısa sürede ayaklanmaları bastırması, Karadağ'da duruma hakim olması ve Bosna-Hersek'de düzeni sağlaması, Rusya'yı endişeye düşürdü. Avrupa devletlerini de yanına alarak Sırplarla savaşı durdurması için Osmanlı Devleti'ne ültimatom verildi. Osmanlı devleti Rusya'nın bu isteğini kabul etti.

Günümüzdeki Slav devletleri; Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Ukrayna, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Rusya, Bulgaristan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Polonya ve Belarus'tur.

Ayrıca bakınız

• Rus irredantizmi
• Proşçaniye Slavyanki
• Slav Destanı