Paul Wittek
Paul Wittek (d. 11 Ocak 1894, Baden, Avusturya - ö. 13 Haziran 1978, Eastcote, Büyük Londra), Avusturyalı tarihçi, doğubilimci ve yazar. Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunda etkili olan gaza üzerine fikrî düşünceleri ve Osmanlı tarihine yaptığı katkılarıyla tanınmaktadır. Ortaya attığı "gaza tezi" uzun dönemler tartışılıp ele alınmış ve üzerine birçok sentez ve anti tez üretilmiştir. Menteşeoğulları üzerine de monografik çalışmaları bulunmaktadır.
Paul Wittek | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Paul Wittek 11 Ocak 1894 Baden, Avusturya |
| Ölüm | 13 Haziran 1978 (84 yaşında) Eastcote, Büyük Londra |
| Eğitim | Viyana Üniversitesi |
| Meslek | Doğubilimci · tarihçi · gazeteci |
| Önemli eser(ler) | Gazi tezi · The rise of the Ottoman Empire (1938) |
Yaşamı
değiştirBeden'de bir lise müdürünün oğlu olarak 1894 yılında doğdu. I. Dünya Savaşı yıllarında Viyana Üniversitesi'ndeki klasik filoloji ve tarih araştırma ve çalışma görevlerini bırakarak savaşa katıldı. Galiçya kıyısında yaralanınca Viyana'ya geri gönderildi. Savaşta İttifak Kuvvetlerinde yer alan Avusturya Macaristan'ın müttefiki Osmanlı'ya destek için gönderdiği askerî grupta yer aldı. Wittek burada Türkçe öğrenmeye başladı. İstihbarat ile alakalı konularda görev aldığı için Cemal Paşa'nın birliğinde Suriye ve Filistin'e gönderildi. Savaş bitiminde ülkesine geri döndü. Buradaki çalışmalarına devam ederek öğretmeni Friedrich Kraelitz'in desteği ile Osmanlı tarihi, paleografyası ve diplomatiği alanlarına yoğunlaştı. Mitteilungen zur Osmanichsen Geschiche adlı yayın organında ilk Osmanlı araştırmalarını neşretti. Burada Âşıkpaşazâde ve Neşrî üzerine iki makale yayımlamıştı.[1]
Öğrencilik yıllarından bir arkadaşı ile evlendi. Ekonomik nedenler güderek gazeteciliğe başladı. Oesterreichische Rundschau'nun editörlüğünü üstlendi. Derginin yayın hayatı son bulunca Wittek tekrar Türkiye'ye geri döndü. Burada da gazetecilikle ilgilendi. Almanca yayımlanan Turkische Post'da yazarlık yaptı. Bu yıllarında Osmanlı tarihine dair en eski kaynakları inceleme fırsatı bularak yeni çalışmalar üretmeye başladı. Max Weber, Wilhelm Barthold, Ahmet Refik Altınay ve Mehmet Fuad Köprülü'nün etkisinde kaldığı makaleler yayımladı.[1]
1927 yılında Alman hükûmeti tarafından Alman Arkeoloji Enstitüsü'nün Oryantalist Bölümünü İstanbul'da kurması için görevlendirildi. 1932'ye kadar epigrafik ve topografik eserleri ele aldı. Naziler Almanya'da ortaya çıkınca Türkiye'den ayrılarak Belçika'ya gitti. 1937'de Londra Üniversitesi'nde Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu Üzerine konferanslar verdi. Bir yıl sonra bunlar kitap olarak basıldı. Gazi tezi modern Osmanlı tarihçiliğini etkiledi ve yaygınca kabul gördü.[1]