Peçenekçe
Peçenekçe, 12. yüzyılda yok olana kadar Peçenekler tarafından konuşulmuş Oğuz grubuna ait olduğu düşünülen ölü bir Türk dilidir. Karadeniz'in kuzeyi, Macaristan ve Balkanlar'da konuşulmuştur.
| Peçenekçe | |
|---|---|
| Dil ailesi | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xpc |
Peçenekçe herhangi bir yazıt günümüze ulaşmamıştır ve dolayısıyla dili hakkındaki verimiz az sayıdadır.[1]
Kökeni
değiştirGyula Neméth kişi ve yer adlarından yola çıkarak Peçenek dilinin bir Kıpçak dili olduğunu ileri sürmüştür.[1] Kaşgarlı Mahmut Peçenek dilini Bulgarca ve Suvarca ile bir tutar. Ancak Peçeneklere Oğuz boyları arasında yer verir.[2] Kumanlarla aynı dili konuştukları kaydedilmiştir.[3] Bir tüccar olan İbn Yakup, Slav dili konuştuklarını kaydetse de bunun ticaretten kaynaklandığı âşikardır.[4]
Söz Varlığı
değiştirPeçenek dilinden günümüze kalan isimler arasında Türk kökenli kelimeler hakimdir.[3] Boyla, çor ve yula unvanlarını kullanmışlardır.[5][6] Bizans kayıtlarında tek bir etimoloji ile açıklanamayan Kangar ismi kaydedilmiştir.[3] Bir diğer kaydedilen özel isim Borotalmat'ın sonundaki -talmat kısmı, Türkçe çevirmen anlamına gelen dilmaç ila karşılaştırılmıştır.[7] Bizans kaynaklarında geçen Almatay, Uvul, Karakul, vb. gibi Türkçe nehir isimlerinin de Hazarca değilse Peçenekçe olması gerekir.[8] 1087 yılında Bizans'a karşı 80.000 kişiden oluşan Peçenek ordusunun başında Çelgü adında bir komutan bulunuyordu.[9] 10. yüzyılda İbn Fadlan Bulgar Emirliği'ne giderken Peçenek ülkesini terk edince Yayık olarak bildiğimiz Cayıh (جَيخ) nehrinden geçtiğini kaydetmişti.[10]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Vörös, Gabor. Peçeneklerin Dili ve Erken Tarihi Üzerinde Notlar (PDF). Budapeşte Üniversitesi Türkoloji Bölümü. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Atalay, Besim (1939-1941). Divanü lugat-it Türk tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
- ^ a b c Paroń, Aleksander (2021). The Pechenegs: Nomads in the Political and Cultural Landscape of Medieval Europe (İngilizce). 74. Anessi, Thomas tarafından çevrildi. s. 92. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024.
- ^ Paroń, Aleksander. (2021): s. 130
- ^ Ayçiçek, Recep. "Peçenekler". Peçenekler. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024.
- ^ Gömeç, Saadettin Yağmur (2022). "Peçenek Türklerinin Ortaya Çıkışı ve Balkanlarda Peçenek Varlığı".
- ^ Paroń, Aleksander. (2021): s. 190
- ^ Kurat, A. N. (1937): p. 27
- ^ Kurat, A. N. (1937). Peçenek Tarihi. İstanbul: Devlet Basımevi. s. 169.
- ^ Şeşen, Ramazan (2022). İbn Fadlan Seyahatnamesi (2 bas.). Yeditepe Yayınevi. ISBN 978-605-4052-22-6.
 | Türk dilleri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |