Peroksizom

Peroksizom, hemen hemen tüm ökaryotik hücrelerde bulunan bir organeldir.^[1] Çok uzun zincirli yağ asitlerinin, dallı zincirli yağ asitlerinin, D amino asitlerinin, poliaminlerin katabolizmasında ve memelilerin beyin ve akciğerlerinin normal fonksiyonu için önem taşıyan bir eterfosfolipid olan plazmalojenlerin biyosentezi için gereklidir.^[2] Ayrıca enerji metabolizması için önemli olan pentoz fosfat yolundaki iki enzimin toplam aktivitesinin yaklaşık olarak %10'unu içerir.^[2] Peroksizomların, hayvanlardaki izoprenoid veya kolesterol senteziyle ilişkili olup olmadığı tartışılmaktadır.^[2] Filizlenen tohumlardaki glioksilat döngüsü ("glioksizom"), yapraklardaki fotosolunum, tripanazomatidlerdeki glikoliz ("glikozom") ve bazı mayalardaki metanol veya amin oksidasyonu ile asimilasyonu bilinen diğer peroksizomal işlevlerdir.

Peroksizom 1954'te İsveçli doktora öğrencisi J. Rhodin tarafından tanımlanmıştır^[3] ve 1967'de Belçikalı sitolog Christian de Duve tarafından organel sınıfına konulmuştur.^[4]

Metabolik işlevleri

0.3-0.5 mikron çapında ve tek kat zar ile çevrili olan peroksizomlar metabolik aktivitesi fazla olan, karaciğer, böbrek ve kalp kası gibi hücrelerde fazla bulunurlar. Bunlar katalaz, ürik asit, oksidaz ve d-aminoasit

Hücrede zehir etkisi yapan hidrojen peroksiti (H₂O₂); H₂O ve ½ O₂'ye dönüştüren katalaz enzimini taşıyan organeldir.

Protistalarda, mantarlarda, yüksek yapılı bitkilerin hücrelerinde, hayvanlarda özellikle karaciğer, kalp, kas ve böbrek hücrelerinde bulunur.

Protein nakli

Proteinler seçilmiş bir biçimde peroksizomlara aktarılırlar. Peroksizom içerisinde DNA ya da ribozom barındırmadığı için tüm proteinlerini zarından nakille alır. Temel proteinlerin oluşum esansında endoplazmik retikulumdan nakledildiği sanılmaktadır.

Eksiklikler

Peroksizomal hastalıklar lipid metabolizması bozukluklarına yol açarlar.En bilinen örnek Zellweger Sendromu. Peroksizom matriksinin proteinleri sitozolde serbest ribozomlarda sentez edilmektedir.

Genler

Peroksizom proteinlerini sentezleyen genler aşağıdadır.

Kaynakça

^ Gabaldón T (2010). "Peroxisome diversity and evolution". Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 365 (1541). ss. 765-73. doi:10.1098/rstb.2009.0240. PMC 2817229 $2. PMID 20124343.
^ ^a ^b ^c Wanders RJ, Waterham HR (2006). "Biochemistry of mammalian peroxisomes revisited". Annu. Rev. Biochem. Cilt 75. ss. 295-332. doi:10.1146/annurev.biochem.74.082803.133329. PMID 16756494.
^ Rhodin, J (1954). "Correlation of ultrastructural organization and function in normal and experimentally changed proximal tubule cells of the mouse kidney". Doctorate Thesis. Karolinska Institutet, Stockholm.
^ de Duve C (1969). "The peroxisome: a new cytoplasmic organelle". Proc. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. 173 (30). ss. 71-83. doi:10.1098/rspb.1969.0039. PMID 4389648.