Peter (Macaristan kralı)
Peter Orseolo (d. 1040 - ö. 25 Nisan 1077), 1038-1041 ve 1044-1046 yılları arasında Macaristan kralı.
| Peter Orseolo | |
|---|---|
.jpg) Chronicon Pictum’da Peter’in tasviri | |
| Macaristan Krallığının 2. Kralı Birinci saltanatı | |
| Hüküm süresi | 1038 – 1041 |
| Önce gelen | I. István |
| Sonra gelen | Samuel Aba |
| İkinci saltanatı | |
| Hüküm süresi | 1044 – 1046 |
| Önce gelen | Samuel Aba |
| Sonra gelen | I. András |
| Doğum | 1010 ya da 1011 Venedik |
| Ölüm | 1046 ya da 1059 Székesfehérvár |
| Defin | Pécs |
| Hanedan | Orseolo Hanesi |
| Babası | Otto Orseolo |
Babası Venedik Doju Otto Orseolo, annesi ilk Macaristan Kralı I. István'ın kız kardeşidir. 1010 ya da 1011 yılında Venedik'te doğmuştur. Babasının Venedikten sürgün edilerek İstanbul'a sürgüne gönderilmesiyle zor durumda kalsa da dayısı I. István'ın yanına giderek Macar kraliyet ordusuna katıldı.
1031 yılına gelindiğinde I. István'ın tek oğlu Imre'nin bir av kazasında ölmesiyle Macaristan'da kral veliahtlığı için gergin bir dönem yaşandı. Hristiyanlığı topraklarında yaymayı amaç edinen I. István, kendisinden sonra da krallığı Hristiyan inancına sahip bir takipçisinin yönetmesini istiyordu. Krallık için en güçlü adaylardan biri olsa da Nitra Dükü kuzeni Vazul'un pagan inançlara sahip olmasıyla nedeniyle onu vâris olarak atamadı. Onun yerine yeğeni Peter'i vârisi ilan etti. Bir süre sonra da I. István'a düzenlenen başarısız suikastte rolü olduğu iddiasıyla Vazul gözleri oyularak işkence ile öldürüldü. Ayrıca Vazul'un oğulları Levante, András ile Béla'yı topraklarından kovuldu. Böylelikle Peter'in Macar kralı olması için tüm engeller ortadan kaldırılmış oldu.
15 Ağustos 1038 de I. István'ın hayatını kaybetmesiyle onun vasiyeti gereği Macaristan kralı oldu. Yeni kral Peter'in Venedikli bir asilzade olması, Alman ve Latin lordlarını Macarlardan alınan kale ve yerleşimler ile askeri ve idari konumlara ataması onun idaresinin Macar asillerince Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir vesayeti olarak görülmüş, vergilerin artması, I. István'ın eşi Gizela'nın mülklerine el koyup gözaltına aldırması sonrasında da 1041 yılında büyük bir ayaklanma yaşanmıştır. Peter, ayaklanmayı bastıramayınca kaçarak Avusturya topraklarının Kutsal Roma İmparatorluğu adına koruyucusu olan kardeşinin kocası Adalbert'e sığındı[1] Burada Samuel Aba'ya karşı İmparator III. Heinrich'den yardım istedi. Bu esnada Şubat 1042'de Samuel Aba Avusturya topraklarına saldırsa da Adalbert tarafından bozguna uğratıldı. 1044 yılına gelindiğinde III. Heinrich Samuel Aba'yı devirip Peter'i yeniden Macar kralı yapmak için bizzat başında bulunduğu orduyla harekete geçti. Győr yakınlarında Ménfő'de 5 Temmuz'da gerçekleşen muharebede Samuel Aba, kuvvetlerinin daha fazla olmasına rağmen yaptığı uygulamalardan rahatsız olan Macar asillerinin savaştan çekilmesi nedeniyle ağır bir mağlubiyet aldı. Savaş alanından kaçmaya çalışsa da kısa sürede Peter'in destekçileri tarafından yakalanan Samuel, başı kesilmek suretiyle idam edildi.
Székesfehérvár'a giren III. Heinrich burada Peter'i yeniden Macaristan kralı ilan etti. Ancak Peter ülkeyi III. Heinrich'in vasalı olarak yönetmek durumunda kaldı. Bununla birlikte Macarlar'ın Peter'e olan mesafeli duruşu değişmedi. 1045'de I. István'ın anne tarafından iki kuzeninin (Bojo ve Bonya) başlattığı komployu önleyerek onları idam ettirdi. Baskı ortamından rahatsız olan Macar soyluları 1046 yılında Csanad'da (Cenad) toplanarak I. István tarafından sürgün edilen Vazul'un oğulları Levante ve András yaşadıkları Kiev'den Macaristan'a dönmeleri için davet edilmelerine karar vererek elçiler yolladılar. Levante ve András Macaristan'ın kuzey doğusundaki Abaújvár'dan giriş yaptıklarında Vata isimli pagan bir Macar önderliğinde isyan başlamıştı. András'in Hristiyan, Levante'nin pagan olmasına rağmen Hristiyanlık karşıtı pagan isyancılar András'e saygı gösterdiler.
Peter isyanın büyümesinin yanı sıra Zitwatorok dolaylarındaki ordusunda da kargaşanın yaşanması üzerine Avusturya'ya kaçmak istedi. Székesfehérvár'a geldiğinde şehir kapıları üzerine kapatıldığından Zámoly'e kaçmak istese de András'in adamları tarafından yakalanarak kör edildi.[2]
Macar kroniklerine göre kör edilmesiyle oluşan ağır yaralanma sonucunda hayatını kaybetti. Ancak 12. yüzyılın başlarında kitapları yayımlanan kronikçi Praglı Cosmas'a göre Peter, 1055'de hayatını kaybeden Bohemya Dükü I. Bretislav'ın dul eşi Judith'le evlendikten sonra 30 Ağustos 1059'da Székesfehérvár'da hayatını kaybetti. Naaşı Pécs'deki Aziz Peter ve Paul katedraline defnedildi.
Kaynakça
değiştir- ^ Zupka, Dušan (2016). " Ritual and Symbolic Communication in Medieval Hungary under the Árpád Dynasty (1000 - 1301)" (İngilizce). Brill. ISBN 978-90-04-32639-2.
- ^ Kosztolnyik, Z. J. "Dynastic Intrigues and Domestic Realities during the Reigns of Andrew I and Bela I", Hungarian Studies Review, Vol:XXVIII, Yıl:2001. URL: http://epa.oszk.hu/00000/00010/00035/pdf/HSR_2001_1-2_093-108.pdf 25 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-08-31