Profesyonel (oyun)
Profesyonel, Sırp oyun yazarı Duşan Kovacevic'in 1990 yılında yazdığı komedi tarzında tiyatro oyunudur.
| Profesyonel | |
|---|---|
| Yazar | Duşan Kovacevic |
| Ülke | Yugoslavya |
| Orijinal dil | Sırpça |
| Konu | Yugoslavya'da sosyalizmin çözüldüğü büyük dönüşüm döneminde bir entelektüelin yaşamı. |
| Tür | Kara komedi |
| Zaman ve mekân | Miloseviç dönemi, Yugoslavya |
Yugoslavya'da Slobodan Milošević rejimi altında muhalifler ve Devlet Güvenlik Servisi arasındaki ilişkiyi kara komedi tarzında ele alır. Ana kahramanları 40 yaşlarında bir yazar, bir sekreter ve bir gizli polistir. Yazar, oyunun Teya adlı yazar karakterini, arkadaşı dramaturg ve tiyatro eleştirmeni Borislav Mihiz'den esinlenerek yaratmıştır.[1]
Oyun, 1992 yılında İngilizce’ye çevrildi, ABD ve İngiltere’de sahnelendi. 2002 yılında yazarın kendisinin yönetmenliğinde beyaz perdeye aktarıldı. Türkiye'de ilk defa 2009-2010 sezonunda İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından sahneye kondu ve bu sahneleme birçok ödüle değer görüldü; 14 yıl boyunca sahnelenmeye devam etti.
Konu
değiştirMilošević rejiminin ateşli karşıtı olan üniversite profesörü ve bohem yazar Teya, rejim değişikliğinden sonra büyük bir yayınevinin başına getirilmiştir. 45. doğum gününde ofisine, elinde bir bavulla tanımadığı bir ziyaretçi gelir. Ziyaretçi, geçmişte bir Sırp Güvelik Servisi üyesi olan, taksi şoförü Luka’dır. Hiç tanımadığı biri olan bu adamın anlattıklarını dinledikçe Teya duyduklarıyla derinden sarsılır.
Luka, Tito ve komünizm karşıtı söylemleri yüzünden fişlenen Teya'yı hiç fark ettirmeden 18 yıl boyunca izlemiş, yapıp ettiklerini not etmiş, o güne ait anı niteliğinde bir nesneyi saklayarak ona kendisinin bile hatırlamadığı, hatta bilmediği yönleriyle geçmişini elindeki bavul içinde getirmiştir. Luka, başlangıçta Teya'yı öldürmek gerektiğini bie düşünmüş, hatta buna niyetlenip başaramamştır. Ancak Teya ve arkadaşlarını yıllarca dinlerken edebiyat ve politika alanında bir çok şey yeni şey öğrenmiş ve öğrencilerine Teya'nın kitaplarını okuttuğu için ülke dışına çıkmak zorunda kalan edebiyat öğretmeni oğlu Miloş sayesinde zamanla Teya’ya farklı bir gözle bakmaya başlamıştır. Teya ise Luka'nın bavulundan çıkan eşyaları gördükçe geçmişi ile yüzleşir. Kendisi eski rejim döneminde içki toplantılarında bolca söylevler çekmiş ama çok az yazabilmiştir; geçmişte iktidar Luka’yı kullanırken şimdi başka bir iktidar da Teya’yı kullanmaktadır.
Luka, ziyareti sırasında konuşulanları kaydeder ve ses kaydını parantez içlerini doldurup bir tiyatro metnine dönüştürmesi için Teya'ya teslim eder. Luka’nın yaptığı ses kayıtlarından deşifre ederek yazacağı oyun metni Duşan Kovaçeviç’in "Profesyonel" oyununun metni oalcaktır.
Sahnelenmesi
değiştir- Türkiye
Oyun, Başar Sabuncu ve Bilge Emin tarafından Türkçe'ye çevrildi. Işıl Kasapoğlu yönetmenliğinde, İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından 2010'da sahneye konuldu.[2] İlk defa 20 Ocak 2010'da sahnelendi ve yıllarca kapalı gişe oynadı.[3] Bu sahnelemedeki performanslarıyla Bülent Emin Yarar 14. Afife Tiyatro Ödülleri'nde Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu; Yetkin Dikinciler ise 2010 Tiyatro Dergisi Tiyatro Ödülleri'nden Yılın Erkek Oyuncusu ödülünü aldı.[4] Oyun, Kazakistan’ın Kökşetau kentinde düzenlenen SALEM 2. Uluslararası Komedi Oyunları Festivali'nde "En İyİ İkili Performans Ödülü"'ne değer görüldü.[5] Oyun, 2024 itibariyle 14 yıldır sahnelenmeye devam etmektedir.[6]
2023 yılında BAM Yapım prodüksiyonundaki Cem Emüler yönetmenliğinde sahnelendi. Oyunda Burak Sergen ve Yalçın Hafızoğlu rol aldı.
Uyarlamaları
değiştirFilm, 2002'de yazar Duşan Kovacevic yönetmenliğinide sinema filmi olarak çekildi. [7] 2003 yılında Montreal Film Festivalinde En İyi Senaryo, 2004 yılında ise Viareggio Europa Cinema'da En İyi Film ve İstanbul Film Festivali'nde Jüri Özel Ödülü aldı.
Kaynakça
değiştir- ^ Barnett, Dennis (1 Ocak 1998). "The worlds of Dusan Kovacevic: an intersection of dissident texts".
- ^ "DT'de oyunun sahnelenmesi". 14 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2013.
- ^ "Mehmet Bozkır: Profesyonel - İstanbul Devlet Tiyatrosu". tiyatronline.com. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ Ödüllü Oyun "Profesyonel" İsveç'te 18 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Doğan Haber Ajansı
- ^ "T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Devlet Tiyatroları". www.devtiyatro.gov.tr. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ ""Profesyonel" 14 yaşında". Yeni Şafak. 18 Ocak 2024. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ Profesionalac, Bora Todorovic, Branislav Lecic, Natasa Ninkovic, 21 Mayıs 2003, erişim tarihi: 27 Şubat 2025
Dış bağlantılar
değiştir- İstanbul Devlet Tiyatrosu yapımı oyun sayfası
- Oyun Fragmanı, İDT, 16 Ocak 2018
- 'Profesyonel' oyunu ile 'dördüncü duvarı' yıktılar, Türkiye'de sahnelenişinin 19. yılı nedeniyle yapılan söyleşi, 22 Kasım 2019