Vikipedi

Proxima Centauri b

Ötegezegen

Proxima Centauri b (veya Proxima b[7][8]) bir ötegezegen olup Güneş'e en yakın yıldız olan kırmızı cüce Proxima Centauri etrafındaki yörüngesi yaşanabilir bölgededir.[9][10] Bulunduğu yer, Dünya'dan 4,2 ışık yılı (1,3 parsek veya 40 trilyon km) uzakta bulunan Erboğa Takımyıldızı'ndadır. Güneş Sistemi'ne bilinen en yakın ötegezegen olup muhtemelen yaşanabilir bir yerdir.

Proxima Centauri b
Bir sanatçının gözüyle Proxima Centauri'nin etrafında dönen gezegenin görünümü
Keşif
Keşfeden(ler)Anglada-Escudé (ca) vd.
Keşif yeriESO
Keşif tarihi24 Ağustos 2016
Doppler spektroskopisi
Keşif durumuDoğrulanmış
Ana yıldız özellikleri
TakımyıldızErboğa
YıldızProxima Centauri
Sağ açıklık (α)14sa 29d 42.94853s
Dik açıklık (δ)−62° 40′ 46.1631″
Görünür büyüklük (V)11,13
Tayfsal sınıf
M6Ve[2]
Kütle (m)0,123 (± 0.006)[3] M☉
Yarıçap (r)0,141 (± 0,007)[4] R☉
Sıcaklık (T)3042 (± 117)[3] K
Metallik [Fe/H]0,21[5]
Yaş4,85[6] Milyar yıl
Uzaklık4,224 Iy (1,295[1] pc)
Yörünge öğeleri
0,0485+0,0041
-0,0051[1] AU
11,186+0,001
-0,002[1] g
Yarı-genlik1,38 (± 0,21)[1] m/s
Fiziksel özellikler
Minimum kütle1,27+0,19
-0,17[1] M🜨
Sıcaklık234 K (-39 °C; -38,2 °F) K
Katalog belirtmeleri
Alpha Centauri Cb, Proxima b, GL 551 b, HIP 70890 b
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Ayrıca bakınız: Ötegezegen, Liste

Ağustos 2016'da Avrupa Güney Rasathanesi ötegezegenin keşfini açıkladı.[1][11][12][9][13] Keşiften kısa bir süre sonra araştırmacılar, Proxima Centauri b'nin yaşanabilirlik olasılığını inceleyince Güneş dışı gezegenin muhtemelen Güneş Sistemi'ne en yakın hayat barındıran yer olabileceğini ileri sürdüler.[1] Araştırmacılar, Dünya'ya yakınlığı dolayısıyla "gelecek yüzyıllarda" robot keşif araçlarınca incelenme imkânı sağladığını düşünüyorlar.[10]

Gezegen, merkezdeki yıldızın spektral hatlarının radyal hız yöntemiyle belirlendi ki bu yöntem, periyodik Doppler kaymasıyla spektrumun ait olduğu yıldızın etrafında dönen başka bir cisme işaret eder. Bu okumalarla  bileşenin kendi hızına göre Dünya yaklaşık 5 km/h[1]'dir.

Özellikleri

değiştir

Kütle, yarıçap ve sıcaklık

değiştir

Proxima Centauri b'nin görünür yörünge eğikliği daha ölçülememiştir. Minimum kütlesi, yörüngesinin Dünya'dan bakıldığında yandan görüldüğü ve böylece maksimum Doppler etkisini meydana getirdiği farzedilirse 1,27 M⊕'dir.[1] Yörünge eğimi bilindiğinde kütlesi hesaplanabilecektir. Daha eğimli pozisyonlar, kütlenin daha yüksek olduğuna işaret eder. Eğimli pozisyonların %90'ı, kütlenin 3 M⊕'ten az olduğuna işaret eder.[14] Eğer gezegenin bileşimi kayaçlıysa ve yoğunluğu Dünya'nın yoğunluğuna eşitse yarıçapı en azından 1,1 R⊕'dir. Yoğunluğu Dünya'nınkinden az veya kütlesi minimum kütleden çoksa daha büyük olabilir.[15] Gezegenin denge sıcaklığı 234 K (-39 °C; -38,2 °F).[1] Bu durum, onu ana yıldızın yaşanabilir bölgesine koyar.

Ana yıldız

değiştir

Gezegen, Proxima Centauri isimli bir (M tipi) kırmızı cüce yıldızın etrafında dolanır. Yıldızın kütlesi 0,12 M☉ ve yarıçapı 0,14 R☉'dir.[1] Yüzey sıcaklığı 3042 K [16] olup yaşı 4,85 milyar senedir.[17] Güneş'in yaşı 4,57 milyar senedir [18] ve yüzey sıcaklığı of 5778 K'dir.[19] Proxima Centauri, takrîben her 83 günde bir ekseni etrafında döner[20] ve parlaklığı 0,0015 L☉ civarındadır.[1] Yıldız, Proxima gibi olan düşük kütleli yıldızlarda normalde görülmeyen bir özelliğiyle metal bakımından zengindir. Metalliği ([Fe/H]) 0,21 veya Güneş atmosferinde bulunanın 1,62 katıdır.[5][note 1]

Görünür kadri ya da Dünya perspektifinden görünen parlaklığı 11,13'tür.[21] Güneş'e en yakın yıldız olmasına rağmen düşük parlaklığı yüzündün Dünya'dan çıplak gözle görülmez.

Proxima Centauri parıltılı bir yıldız olup manyetik aktivitelerden dolayı dramatik parlaklık değişiklikleri geçirir.[22] Bu değişiklikler büyük yıldız fırtınaları meydana getirir ve Güneş dışı gezegenin kuvvetli bir manyetik alanı olmaması hâlinde yüzeyi muhtemelen radyasyona maruz bırakır.

Yörüngesi

değiştir

Proxima Centauri b, ana yıldızı etrafında 11,186 günde bir ana eksenin takrîben 0,05 astronomik birim (7.000.000 km; 5.000.000 mi) uzaklıkta döner. Bu, Güneş dışı gezegenden yıldızına olan ortalama uzaklığın Dünya'nın ana yıldızı olan Güneş'e olan uzaklığının yirmide biri olduğu manasına gelir.[1] Güneş'e en yakın gezegen olan Merkür'le kıyaslandığında onun ana eksene olan ortalama uzaklığı 0,39 AB'dir. Proxima Centauri b, ana yıldızından Dünya'ın Güneş'ten aldığı Güneş akısının %65'ini alır. Buna rağmen dar yörüngesinden dolayı Dünya'ya kıyasla 400 kat röntgen akısı almaktadır.[1]

Yaşanabilirlik

değiştir
 
Proxima Centauri ve Alpha Centauri ikili sistemi arkada olduğu hâlde Proxima Centauri b'nin bir sanatçının elinden görünümü

Proxima Centauri b yaşanabilirliği tespit edilmemiştir.[23] Güneş dışı gezegenin doğru şartlar ve atmosfer özelliklerinin varlığı farzedilirse yüzeyinde akarsuyun var olabileceği Proxima Centauri'nin yaşanabilir bölgesinde dolandığı tahmin edilmektedir. Ana yıldızı kırmızı cüce olup Güneş kütlesinin takrîben sekizde birine sahiptir. Proxima Centauri gibi düşük kütleli yıldızlar, takriben 4 trilyon sene yaşayarak Güneş'ten ~330 kere daha yaşlanabilirler.[24]

Proxima Centauri b, yıldızın gelgitçe bağlı olabilecek kadar yakındır.[25][26] Gezegenin dış merkezliği 0 ise bu, eşzamanlı dönüşe sebebiyet vererek sıcaktan yanan yıldızına dönük bir tarafla yıldızı hiç görmeyen, devamlı karanlık ve dondurucu soğuk olan bir diğer tarafı olabilir.[27][28] Bilim insanları, yaşanabilirliğin şansının en iyi olduğu yerin iki aşırının arasında olup suyun vâr olabileceği aydınlanma çemberiyle sınırlı olabileceği sonucuna vardılar.[26]

Proxima Centauri b'nin dış merkezliği kesin olarak bilinmemekte olup sadece 0,35'ten az,[29] yani Merkür gezegeni gibi 3:2 dönüş yörüngesi resonansına yakalanma potansiyeli yüksek olan bir yörünge olduğu bilinmektedir.[30] Avrupa Güney Rasathanesi, böyle bir konfigürasyondan Dünya'dakine benzer sıcaklıkların hüküm sürdüğü çok daha ılıman bir çevrenin mevcut olabileceğini tahmin etmektedir.[29] Isıyı gezegenin yıldızı görmeyen tarafına taşıyabilecek kadar yoğun bir atmosferi olması hâlinde gezegenin büyük kısımları muhtemelen yaşanabilirdir.[26] Hesaplamalar, gezegenin ilk meydana geldikten sonraki ilk 100–200 milyon senede aldığı radyasyondan dolayı bir okyanus kadar su kaybetmiş olabileceğini göstermektedir. Akarsu, ancak gezegen yüzeyinin en aydınlık bölgelerinde, yani ya yıldıza bakan tarafta ya da tropik bir kuşakta olabilecektir (3:2 rezonans rotasyonu).[31][32]

Keşfi

değiştir

Güneş dışı gezegenin varlığına ilk işaretler, 2013'te Mikko Tuomi tarafından arşivlenmiş rasat verilerinde bulundu.[20][33] Muhtemel keşfi tasdik etmek için Avrupa Güney Rasathanesi, Soluk Kırmızı Nokta[note 2] projesini Ocak 2016'da başlattı.[34] 24 Auğustos 2016'da Proxima Centauri b'nin varlığı, Londra'daki Kraliçe Mary Üniversitesi'nden Guillem Anglada-Escudé'un başkanlığındaki ekip tarafından tasdik edildi.[17] Keşif, Nature'da yayınlandı.[1][25] Ölçümler, La Silla Rasathanesi'nde AGR'nin 3,6 m'lik teleskabundaki HARPS ve 8 metrelik Very Large Telescope'daki UVES adlı iki spektografla yapıldı.[1] Güneş dışı gezegenin yörünge periyoduyla birlikte ana yıldızın zirve radyal hızı, Güneş dışı gezegenin minimum kütlesinin hesaplanmasına imkân verdi. Yanlış pozitif bir algılama ihtimali on milyonda birden daha azdır.[20]

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ alınan 100,21, hangi verir 1,62 kez metallicity Güneş
  2. ^ soluk Kırmızı Nokta bir başvuru Soluk Mavi Nokta – uzak bir fotoğrafın dünyayı ele ile Voyager 1.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Anglada-Escudé, G.; Amado, P. J.; Barnes, J.; Berdiñas, Z. M.; Butler, R. P.; Coleman, G. A. L.; de la Cueva, I.; Dreizler, S.; Endl, M.; Giesers, B.; Jeffers, S. V.; Jenkins, J. S.; Jones, H. R. A.; Kiraga, M.; Kürster, M.; López-González, M. J.; Marvin, C. J.; Morales, N.; Morin, J.; Nelson, R. P.; Ortiz, J. L.; Ofir, A.; Paardekooper, S.-J.; Reiners, A.; Rodríguez, E.; Rodrίguez-López, C.; Sarmiento, L. F.; Strachan, J. P.; Tsapras, Y.; Tuomi, M.; Zechmeister, M. (25 August 2016).
  2. ^ Torres, C. A. O.; Quast, G. R.; Da Silva, L.; De La Reza, R.; Melo, C. H. F.; Sterzik, M. (Aralık 2006). "Search for associations containing young stars (SACY). I. Sample and searching method". Astronomy and Astrophysics. 460 (3). ss. 695-708. arXiv:astro-ph/0609258 $2. Bibcode:2006A&A...460..695T. doi:10.1051/0004-6361:20065602. 
  3. ^ a b Ségransan, D.; Kervella, P.; Forveille, T.; Queloz, D. (2003). "First radius measurements of very low mass stars with the VLTI". Astronomy and Astrophysics. 397 (3). ss. L5-L8. arXiv:astro-ph/0211647 $2. Bibcode:2003A&A...397L...5S. doi:10.1051/0004-6361:20021714. 
  4. ^ Demory, B.-O.; Ségransan, D.; Forveille, T.; Queloz, D.; Beuzit, J.-L.; Delfosse, X.; Di Folco, E.; Kervella, P.; Le Bouquin, J.-B. (Ekim 2009). "Mass-radius relation of low and very low-mass stars revisited with the VLTI". Astronomy and Astrophysics. 505 (1). ss. 205-215. arXiv:0906.0602 $2. Bibcode:2009A&A...505..205D. doi:10.1051/0004-6361/200911976. 
  5. ^ a b Schlaufman, K. C.; Laughlin, G. (September 2010).
  6. ^ Kervella, Pierre; Thevenin, Frederic (15 Mart 2003). "A family portrait of the Alpha Centauri system: VLT interferometer studies the nearest stars". ESO. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016. 
  7. ^ "Earth-like planet discovered orbiting sun's neighbor" 24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  8. ^ Davis, Nicola (24 August 2016).
  9. ^ a b Chang, Kenneth (24 August 2016).
  10. ^ a b Strickland, Ashley (24 August 2016).
  11. ^ "Planet Found in Habitable Zone Around Nearest Star" 28 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  12. ^ ""Found! 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ Knapton, Sarah (24 August 2016).
  14. ^ Marchis, Franck (24 August 2016).
  15. ^ A Potentially Habitable World in Our Nearest Star 2 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  16. ^ Ségransan, D.; Kervella, P.; Forveille, T.; Queloz, D. (2003).
  17. ^ a b Mathewson, Samantha (24 August 2016).
  18. ^ Fraser Cain (16 September 2008).
  19. ^ Fraser Cain (15 September 2008).
  20. ^ a b c "Proxima b is our neighbor… better get used to it!" 31 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  21. ^ Jao, Wei-Chun; Henry, Todd J.; Subasavage, John P.; Winters, Jennifer G.; Gies, Douglas R.; Riedel, Adric R.; Ianna, Philip A. (2014).
  22. ^ Christian, D. J.; Mathioudakis, M.; Bloomfield, D. S.; Dupuis, J.; Keenan, F. P. (2004).
  23. ^ Amos, Jonathan (24 August 2016).
  24. ^ Adams, Fred C.; Laughlin, Gregory; Graves, Genevieve J. M. "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence".
  25. ^ a b Witze, Alexandra (24 August 2016).
  26. ^ a b c Singal, Ashok K. (2014).
  27. ^ Barnes, Rory, ed. (2010), Formation and Evolution of Exoplanets 21 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., John Wiley & Sons, p. 248, ISBN 3527408967.
  28. ^ Heller, R.; Leconte, J.; Barnes, R. (April 2011).
  29. ^ a b "Numerical simulation of possible surface temperatures on Proxima b (synchronous rotation)" 11 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  30. ^ Makarov, Valeri V. (June 2012), "Conditions of Passage and Entrapment of Terrestrial Planets in Spin-orbit Resonances", The Astrophysical Journal, 752 (1): 8, arXiv:1110.2658 , Bibcode:2012ApJ...752...73M, doi:10.1088/0004-637X/752/1/73, 73.
  31. ^ The habitability of Proxima Centauri b - I. Irradiation, rotation and volatile inventory from formation to the present 24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  32. ^ "The habitability of Proxima Centauri b - II" (PDF). 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016. 
  33. ^ Aron, Jacob. 24 August 2016.
  34. ^ "Follow a Live Planet Hunt!" 9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Proxima_Centauri_b&oldid=33104431" sayfasından alınmıştır