Rasyonel egoizm
Rasyonel egoizm ya da rasyonel bencillik, bir eylemin ancak ve ancak kişinin kendi çıkarını maksimize etmesi durumunda rasyonel olduğu ilkesidir.[1] Bu nedenle, egoizmin normatif bir biçimi olarak kabul edilir, ancak tarihsel olarak hem pozitif hem de normatif biçimlerle ilişkilendirilmiştir.[2] Güçlü biçimiyle rasyonel egoizm, kişinin kendi çıkarını gözetmemesinin kesin olarak irrasyonel olduğunu savunur. Bununla birlikte, daha zayıf biçimi, kişisel çıkar peşinde koşmak rasyonel olsa da, kişisel çıkar peşinde koşmamanın her zaman irrasyonel olmadığını savunur.[3]
Aslen Rusya'da nihilist felsefenin bir unsuru olan bu kavram, daha sonra Rus-Amerikan yazar Ayn Rand tarafından İngilizce konuşulan ülkelerde popüler hale getirilmiştir.
Eleştiriler
değiştirİngiliz filozof Derek Parfit, Reasons and Persons (1984) adlı eserinde rasyonel egoizme iki eleştiride bulunmuştur. Birincisi, rasyonel egoist bakış açısına göre, kişinin şimdiki çıkarlarına (parayı şimdi harcamak) zarar verse bile, emeklilik planına şimdi katkıda bulunmak rasyoneldir. Ancak, kişinin nedenlerinin yalnızca kendisine değil, aynı zamanda şu anki haline (ve “farklı” bir kişi olduğu savunulan gelecekteki haline değil) göre olduğu göz önüne alındığında, kişinin çıkarlarını şu anda maksimize etmesi de aynı derecede makul görünmektedir. Parfit ayrıca, kişinin şimdiki zihinsel durumu ile gelecekteki benliğinin zihinsel durumu arasındaki bağlantılar azalabileceğinden, kişinin şimdiki ve gelecekteki benliği arasında kayıtsız kalması gerektiğini iddia etmenin makul olmadığını savunmaktadır.[4]
Kaynakça
değiştir- ^ Shaver, Robert (2019). "Egoism". Zalta, Edward N. (Ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 bas.). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 9 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ Scanlan, James P. (1999). "The Case against Rational Egoism in Dostoevsky's Notes from Underground". Journal of the History of Ideas. University of Pennsylvania Press. 60 (3): 549-567. doi:10.2307/3654018. JSTOR 3654018. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ Moseley, Alexander (2006). "Egoism". J. Fieser; B. Dowden (Ed.). The Internet Encyclopedia of Philosophy. 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ D. Parfit (1984), parts II and III