Remzi Oğuz Arık
Remzi Oğuz Arık (15 Temmuz 1899 - 3 Nisan 1954), Türk arkeolog, yazar ve politikacı.
Remzi Oğuz Arık | |
|---|---|
| Doğum | 15 Temmuz 1899 Kozan |
| Ölüm | 3 Nisan 1954 (54 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Ankara Asrî Mezarlık Şehitliği |
| Meslek | Arkeolog, yazar, politikacı |
| Siyasi parti | Demokrat Parti (1950-1952), Türkiye Köylü Partisi (1952-1954) |
| Suçlama | 1944 yılında başlayan Irkçılık-Turancılık Davası sırasında kısa bir süre gözaltına alınmıştır |
| Evlilik | Türkan Hanım (e.1933) |
| Çocuk(lar) | 2 |
1930'lu yıllarda Anadolu'nun birçok yerinde arkeolojik kazılarda yer aldı, 1939 yılında arkeoloji profesörü unvanını aldı. Anadolu'yu Türk vatanı olarak kabul eden Anadolu milliyetçiliğinin öncülerindendi.[1] Türkiye'de 1940'ların milliyetçi yayın organları arasında bulunan Millet Dergisi’ni 23 sayı yayımladı. 1950'de Demokrat Parti'den Seyhan milletvekili seçildi. 1952'de Türkiye Köylü Partisi'ni kurdu. Seçim çalışmaları sırasında Adana-Ankara yolculuğu için bindiği uçağın havada infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti.
Yaşamı
değiştirAdana'nın Kozan ilçesinin Kabaktepe orman köyünde 15 Temmuz 1899 tarihinde ailenin üçüncü çocuğu olarak doğdu. Babası, Feke Sandık Emini (veznedar) olan baba Mehmet Ferit Bey, annesi Zekiye Hanım'dır.[2] Kozan mahalle mektebinde başladığı eğitimini devam ettirmek için annesi ile önce Selanik’teki ablasının yanına gitti. Selanik'te Yâdigâr-ı Terakki Rüştiyesi’ni bitirdi ve Ticaret Lisesi'ne kaydoldu.[3] Ablasının ölümü üzerine İşkodra'da subay olan ağabeyinin yanına gitti.[1] Balkan Savaşı’nda İşkodra'nın işgali üzerine İstanbul'a geldi; İstanbul Mercan İdadisi, İzmit Sultanisi ve İstanbul Muallim Mektebi'nde okudu.[4] Bu yıllarda dönemin milliyetçilerinin toplandığı Türk Ocakları’nı düzenli olarak ziyaret etti, Turancılık fikrinden etkilendi. Türk Ocakları’nın yayın organı olan Türk Yurdu’nun 26 Eylül 1917 tarihli sayısında ilk eseri olan "Sancağım" başlıklı bir şiiri yayımlandı.[1] I. Dünya Savaşı sırasına gönüllü olarak İhtiyat Zabitleri Talimgâhı’na katıldı. Burada geçirdiği bir kaza sonucu yaralandı ve cepheye gidemedi.[5]
Savaştan sonra İstanbul’da Kadıköy ve Yedikule darüleytamlarında (yetimler evinde) öğretmenlik ve idarecilik, Adana’da Zafer-i Millî İlkokulu'nda öğretmenlik, Numune Okulu'nda öğretmen ve müdürlük yaptı. İlkokul seviyesindeki çocuklara ders materyali teşkil etmesi için Fransızcadan hikâyeler çevirdi. İlk kitabı Adana'da öğretmenlik yaptığı sırada Türkçe ve Fransızca olarak hazırlayıp yayımladığı Adana Ticaret Rehberi (1924) idi. İlkokul çocukları için Jean Meret’den çevirdiği hikâyeleri Küçük Borçlu adıyla 1926'da yayımladı.[6]
Adana'dan sonra İstanbul'a tayin oldu ve Galatasaray Lisesi’nin ilkokul kısmında Türkçe öğretmenliği yaptı. Galatasaray Lisesi'nde öğretmenliği sırasında bir yandan da Edebiyat Fakültesi'nde felsefe öğrenimi gördü. Bu yıllarda gerçekleşen Kurtuluş Savaşı, Anadoluculuk fikrinin temellerini atmasında etkili oldu.[1] 1926'da Maarif Vekâletinin açtığı sınavı kazarak Türkiye Cumhuriyeti'nin yurt dışına göndereceği öğrenciler arasında girdi. Kimi kaynaklara göre arkeoloji ve sanat tarihi dalında Avrupa’ya gönderilen ilk Türk öğrenci idi.[2] 1926-1931 yılları arasında Sorbonne Üniversitesi'nde sanat tarihi, Louvre Arkeoloji Enstitüsü'nde arkeoloji öğrenimi gördü. Paris'teki öğrencilik yıllarında Avrupa’da eğitim gören yaklaşık 200 Türk öğrenciyi 1929 yılında Paris’te bir araya getirerek Türk Talebe Cemiyetini kurdu.[2][3] Bu cemiyet, Avrupa'daki ilk Türk öğrenci birliği idi.[1]
1931'de yurda döndükten sonra İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde arkeoloji uzman yardımcısı oldu ve ilk kazısını Yalova'da yaptı. Ertesi yıl Alişar kazısında devlet komiseri olarak bulundu. 1933'te Maarif Vekaleti arkeoloğu olarak Ankara'da görevlendirildi ve Kazan ilçesinin Karalar köyündeki kazıya başkanlık etti. Cumhuriyet döneminde Türk bilim insanlarının yaptığı ikinci kazı olmasından dolayı da önem taşıyan bu kazıda[7] Galatlar’ın antik bir şehrini ortaya çıkardı ve II. Dieotauros’un kitabesini dünyaya tanıttı.
1933 yılında Türkan Hanım ile evlendi. Mehmet Oluş ve İsmail Alev adını verdikleri iki çocukları oldu. 1934’te Gazi Eğitim Enstitüsü'nde Sanat Tarihi dersleri vermeye başladı. 1942 yılına kadar Göllü Dağ, Alacahöyük, Çankırıkapı, Karaoğlan Höyüğü, Hacılar Höyüğü, Alâeddin Tepesi ve Bitik Höyüğü kazılarına katıldı. Troya'da ABD'li arkeolog Carl W. Blegen başkanlığında devam eden kazılara bir süre devlet komiseri olarak katıldı (1935). Alacahöyük kazısı sırasında daha sonra Ankara'nın ve Ankara Üniversitesi'nin amblemi olan Hitit Güneşi çıkarıldı. 1935 yılında Türk Tarih Kurumu üyesi oldu. 1937'de açılan Manisa Müzesi'ni kurdu.
Bir süre Ankara Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji bölümünde akademisyenlik yaptı ve 1939 yılına profesör unvanını aldı. Dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ve Şevket Aziz Kansu ile arasında çıkan tartışma sonucu üniversitedeki görevinden istifa etti.[1]
1942’nin Mayıs ayından itibaren Hüseyin Avni Göktürk ile birlikte Millet Mecmuası'nı çıkardı. Bu dergi, Anadolucu milliyetçiliğin temel dergisi idi. Dönüm, Çığır, Millet, Hareket gibi dönemin milliyetçi dergilerinde yazılar yayımladı. Yazılarını sağlığında "Köy Kadını" (1943) ve "İdeal ve İdeoloji" (1947) adlı kitaplarda toplamıştır. 1944 yılında başlayan Irkçılık-Turancılık Davası sırasında kısa bir süre gözaltına alındı.[1][6]
1945 yılında Ankara Etnografya Müzesi müdürü olarak atandı. Akademik çalışmalarına 1947'de Ankara İlâhiyat Fakültesi İslam Sanatları Tarih kürsüsünü kurarak devam etti. Ancak 1950 genel seçimlerine milletvekili adayı olarak katılmak için bu görevi bıraktı.
1950'de Demokrat Parti'den Seyhan milletvekili seçildi. Kırsala dair politikalarını yetersiz gördüğü[1] Demokrat Parti'den 1952'de ayrılıp Türkiye Köylü Partisi'ni kurdu ve genel başkanı seçildi. Adana'dan Ankara'ya gitmek için bindiği uçağın havada infilak etmesiyle 3 Nisan 1954'te öldü. Kabri Ankara’da Asrî Mezarlık’taki şehitliktedir.
Remzi Oğuz Arık'ın adı; Adana'nın Sarıçam, Ceyhan ve Kozan ilçelerinde, İzmir'de ilköğretim okullarına ve Ankara'nın Çankaya ilçesindeki bir mahalleye verilmiştir.
Eserleri
değiştir- Adana Ticaret Rehberi, 1924
- Küçük Borçlu, ilkokul çocukları için Jeanne Meret'den çeviri öyküler, 1926
- Alacahöyük Hafriyatı, 1937
- Karaoğlan Kazıları, 1938
- Köy kadını - Memleket Parçaları, 1944
- Halkevlerimizde Müze, Tarih ve Folklor Çalışmaları Kılavuzu (1947)
- İdeal ve İdeoloji, 1947.
- Les Fouilles Archeologiques En Turquie (1950)
- L’Organisation des Musees en Turquie (1950)
- Türk Müzeciliğine Bakış (İki ayrı cilt, Türkçe ve Fransızca,1953)
- Truva Klavuzu, 1953
- Coğrafyadan Vatana, 1956.
- Veraset ve Cemiyet, 1957
- Türk İnkılabı ve Milliyetçiliğimiz, 1958
- Türk Gençliğine, 1968
- Gurbet-İnmeyen Bayrak, 1968
- Meseleler, 1974
- Türk Sanatı, 1976
Dış bağlantılar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h Özlem, Bülbül. "Remzi Oğuz Arık ve Anadolucu milliyetçilik". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (2): 73-94. ISSN 2148-3434. 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021.
- ^ a b c Cansız, Songül (Haziran 2020). "Remzi Oğuz Arık'ın Fikir ve Hayat Coğrafyası". Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi. 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Çınar, Metin (2007). "Anadoluculuk Hareketi'nin Gelişimi ve Anadolucular ile Cumhuriyet Halk Partisi Arasındaki ilişkiler" (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ Sezer, H. Emin (1991). "ARIK, Remzi Oğuz". TDV İslâm Ansiklopedisi. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021.
- ^ Polat, Nazım H. (Ağustos 2012). "Millî Muzdarip Remzi Oğuz Arık". Türk Yurdu Dergisi. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021.
- ^ a b Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "Remzi Oğuz Arık". teis.yesevi.edu.tr. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021.
- ^ Ünar, Şükrü (29 Şubat 2020). "ATATÜRK DÖNEMİ'NDE TÜRK ARKEOLOJİSİ". ANASAY. doi:10.33404/anasay.649449. ISSN 2587-2001.