Vikipedi

Rum Kırımı

Pontus Rumlarının tarihsel anayurtlarından sistematik olarak sürgün edilmesi

Rum Kırımı, Rum Soykırımı (Yunanca: Γενοκτονία των Ελλήνων Genoktonía ton Ellínon) veya Pontus Soykırımı, I. Dünya Savaşı esnası ve sonrasında Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşanan, hükûmetin ülkedeki Rum nüfusa karşı uyguladığı politikayla başlayan[2] etnik temizliktir.[2][3][4] Bu politika çerçevesinde çeşitli katliamlar, sürgünler ve hak ihlalleri gerçekleştirildi.[2] Pontus olarak bilinen Karadeniz bölgesindeki Rumların bir kısmı kırım sonucunda Rusya'ya kaçtı.[3] 1923 yılında, kırım sonrasında Türk Kurtuluş Savaşı sonucu Türkiye ve Yunanistan arasında yapılan mübadeleyle Anadolu Rumları Yunanistan'a gönderildi. Kırımın soykırım niteliği taşıyıp taşımadığı konusunda uluslararası akademik camiada fikir birliği yoktur.[3]

Rum Kırımı
Pontus Soykırımı
Rumlar ölen yakınlarının yasını tutuyor, 1922 İzmir Yangını
BölgeOsmanlı İmparatorluğu
Tarih1913-1922
HedefÖzellikle Pontus, Kapadokya, İyonya ve Doğu Trakyalı Yunan nüfusu
Saldırı türü
Tehcir, katliam, ölüm yürüyüşü, diğerleri
Ölü300,000–900,000[1]
İşleyenlerOsmanlı İmparatorluğu, Anadolu Hareketi
Pontus

Kırımda kaç kişinin öldüğü akademik bir tartışma konusudur ve dönem kaynaklarındaki eksiklikler ve yanlılıklar ölü sayısını belirlemeyi zorlaştırmaktadır.[3] Savaş ve katliamlar üzerine uzmanlığı olan siyaset bilimci Rudolph Rummel, çeşitli kaynaklardan derlediği ve analiz ettiği verilerle kırımda 289.000 ila 450.000 Rum'un öldüğü sonucuna ulaştı.[5] Yusuf Hikmet Bayur tarafından hazırlanıp Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanmış olan Türk İnkılâbı Tarihi adlı kitapta 800.000 Ermeni'nin yanı sıra 200.000 Rum'un da katl ve tehcir yüzünden veya amele taburlarında öldüğüne dair bilgi Yarbay Nihat'ın bizim resmi kaynaklara göre de doğru saymak gerekir yazısıyla birlikte aktarılmaktadır.[6]

Henry Morgenthau, 200.000-1.000.000 Rum’un her yerde grup halinde toplanıp iç bölgelere dağıtıldığını ancak, Ermeniler ile farklı olarak genel bir kırıma uğramadıklarını aktarmaktadır.[7] Elefterios Venizelos ise Paris Barış Konferansı'nda 300.000 Rum'un yok edildiğini ve 450.000 Rum'un Yunanistan'a sığındığını ileri sürdü.[3] Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı, resmî verilerinde Kurtuluş Savaşı döneminde "Pontus İsyanı" ve "Koçgiri İsyanı" olarak adlandırılan olaylar sırasında Sakallı Nurettin Paşa komutasındaki Merkez Ordusu tarafından öldürülen Rumların sayısının 11.181 kişi olduğunu iddia eder.[8]

Yunan kaynaklarında, kırım ile ilgili kişiler arasında, Alman İmparatorluğu'nun Atina Gesandter'i Hans von Wangenheim'in şansölye Bernhard von Bülow'e yolladığı rapordan alıntı yapılarak "Türk Başbakanı" "Sefker Paşa"nın adı[9] ve Merkez "Kolordu"ya bağlı bir kumandan "Mehmet Azit"in adı[10] anılmaktadır.

Arka plan

 
İsmail Enver
Ana maddeler: Osmanlı Rumları ve Pontus Rumları

Küçük Asya, Batı Asya'nın batı bölgesini teşkil eden bir yarımada olup modern Türkiye Cumhuriyeti'nin bazı bölgelerini oluşturmaktadır. Kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Kafkasya ve İran platosuna, güneydoğusunda Büyük Suriye ve (Yukarı Mezopotamya), güneyinde Akdeniz, batısında Ege Denizi ve kuzeybatısında Balkan Yarımadasına uzanmaktadır. I. Dünya Savaşı patlak verdiğinde Anadolu Türkler, Azeriler, Rumlar, Gürcüler, Ermeniler, Kürtler, Zazalar, Çerkesler, Süryaniler, Yahudiler ve Lazları dahil eden nüfusuyla etnik açıdan farklılık söz konusuydu.[kaynak belirtilmeli]

Hükûmetin Yunan nüfusa karşı yürüttüğü kampanyanın[kaynak belirtilmeli] nedenleri arasında bu nüfusun Osmanlı Devleti'nin düşmanlarına yardım edeceği korkusu, bazı Türkler arasında var olan, bir modern ulus devleti oluşturmak için modern Türk ulus devletinin bütünlüğünü tehdit eden grupların devletin topraklarından temizlenmesi gerektiğine dair inanç idi.[11][12]

Bir Alman askerî ataşesine göre, Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa Ekim 1915'te kendisinin savaş sırasında Ermeni Sorunu'nu çözdüğüne inandığı aynı yöntemle Yunan Sorunu’nu çözmek istediğini açıklamıştır.[13]

Olaylar

 
Osmanlı Devleti 1914 yılı nüfus sayımı sonuçları. Rumların nüfusu yaklaşık 1,8 milyon olarak kaydedildi.

1914 yılının yaz mevsiminde hükûmet ve ordu yetkilileri tarafından desteklenen Teşkilat-ı Mahsusa, askerlik çağında olan Trakya ve Batı Anadolulu Rum erkeklerini amele taburlarına aldırdı ve bunların yüz binlercesi öldü.[14] Yüzlerce mil mesafeden İç Anadolu'nun içine sevkedilen bu askerler yol yapma, bina yapma, tünel kazma ve diğer saha çalışmalarında istihdam edildi. Hastalık, kötü muamele veya muhafızlar tarafından öldürülmeleri nedeniyle sayıları büyük ölçüde azaldı.[15] 1914 yılının Kasım ayından itibaren Osmanlı yönetiminin Rum nüfusa yönelik politikası değişti ve zorunlu göçlerle sadece Rus sınırına yakın Karadeniz bölgesinde yaşayan Rum nüfus hedef alınmaya başlandı.[16]

Rum erkeklerinin zorla askere alınması, genel nüfusa yönelik katliamlar ve ölüm yürüyüşleri de dahil olmak üzere sürgün ile tamamlandı.[kaynak belirtilmeli] Rum köy ve kasabaları Türkler tarafından kuşatılıp komşular tarafından yok edilecektir.[kaynak belirtilmeli] The Atlanta Constitution gazetesinde Rum mültecilerin ifadesine göre, 1914 tarihinde İzmir'in kuzeybatısında bulunan Phokaia (Foça, İzmir)'da içerisinde rahip, yaşlı erkek ve çocukların da olduğu 100 Rum'un Türkler tarafından öldürüldüğü ve cesetlerinin kuyulara atıldığı belirtilmiştir.[17]

Temmuz 1915'te Yunanistan'ın maslahatgüzarı, sürgünlerin Türkiye'deki Yunan milletine karşı yok etme savaşı ve onların İslam'a dönmesini zorlamak için uygulanan tedbirden başka bir şey olmadığını ve bunun açık amacının da savaş bittikten sonra tekrar Avrupa'nın Hristiyanları korumak için yapacak müdahalesini mümkün olduğu kadar az kılmak olduğunu açıkladı.[18]

Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı görevlisi George W. Rendel'e göre, 1918 yılına kadar ... 500.000'den fazla Rum sürgün edildi ve orantılı olarak bunların az kısmı hayatta kaldı.[19]

Hatıralarında, 1913 ve 1916 yılları arasındaki ABD'nin Osmanlı Devleti Büyükelçisi: Her yerde Rumlar grup halinde toplatıldı ve Türk jandarmaların "koruması" altında iç bölgesine, büyük kısmı yaya olarak, nakledildi. Kaç kişinin bu şekilde dağıldığı kesin olarak bilinmemektedir, tahminler 200.000 ile 1.000.000 arasında değişir. diye yazdı.[7]

14 Ocak 1917 tarihinde İsveç'in İstanbul Büyükelçisi Cosswa Anckarsvärd, Osmanlı Rumlarının sürgün kararıyla ilgili şu acil telgraf gönderdi:

Özellikle bu sürgünün yalnız erkeklerle sınırlı kalmayarak kadınlar ve çocuklara da genişletildiğinden gereksiz zulüm olarak görünmektedir. Bunun sürgün edilenlerin mülkiyetini kamulaştırabilmesini kolaylaştırmak için yapıldığı düşünülmektedir.[20]

Siyasi gelişmeler

 
"Türkler Hristiyan Yunanları Katlediyor" başlıklı 19 Ekim 1917 tarihli gazete manşeti (Lincoln Daily Star, ABD)

Soykırım tanımlaması 1990'lı yılların başında Yunan siyasetçi, PASOK eski Merkez Komitesi üyesi Mihalis Haralambidis'in öncülüğünde yoğunluk kazanmış, 1994'te Yunanistan parlamentosu Vuli'nin bir Pontus soykırımını resmen tanıması ile sonuçlanmıştır.[21] Ayrıca ABD'nin New Jersey,[22] Güney Karolina,[23] Florida,[24] Massachusetts,[25] Pensilvanya[26] ve Illinois[27] eyaletleri de bu soykırımı tanıdıklarını ilan etmişlerdir.

İddia sahiplerince 1998'de Birleşmiş Milletler nezdinde yapılan bazı girişimler günümüze kadar sonuçsuz kalmıştır.[kaynak belirtilmeli]

Yunanistan resmi makamları düzeyinde ise, anılan parlamento kararı ile 19 Mayıs tarihi "Pontus Rum soykırımı"nı anma günü ilan edilmiştir.[28] Mayıs 2006 içerisinde Selanik'te art arda iki "soykırım anıtı" açılmıştır. Bunların ilki 7 Mayıs'ta Selanik merkezindeki Ayasofya Meydanı'nda, ikincisi de Selanik iline bağlı belediyelerden Eleftherio-Kordelio[29] merkezi meydanında Aya Yorgi Kilisesi'nin tam karşısında dikilmiş, kucağında çocuk taşıyan bronz kadın heykelleridir. Türkiye açısından ilk tepki, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu'nun imzasına hazırlanılan İzmir-Selanik kardeş şehir sözleşmesini iptal ettiğini açıklamasıyla gelmiştir.[30]

İsveç parlamentosu 2010 yılında 130'a karşı 131 oyla aldığı bir kararla Pontus Rum Soykırımı'nı Ermeni ve Süryani Soykırımları ile birlikte tanımıştır.[31]

İlgili filmler

Kaynakça

  1. ^ Jones 2010, s. 166: "An estimate of the Pontian Greek death toll at all stages of the anti-Christian genocide is about 350,000; for all the Greeks of the Ottoman realm taken together, the toll surely exceeded half a million, and may approach the 900,000 killed that a team of US researchers found in the early postwar period. Most surviving Greeks were expelled to Greece as part of the tumultuous 'population exchanges' that set the seal on a heavily 'Turkified' state."
  2. ^ a b c Akçam, Taner (2012). The Young Turks' Crime Against Humanity: The Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire. Princeton/Oxford: Princeton Üniversitesi Yayınları. ss. 105-119. 
  3. ^ a b c d e Sjöberg, Erik (2011). "Battlefields of Memory: The Macedonian Conflict and Greek Historical Culture" (PDF). Umeå Üniversitesi. ss. 122-132. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2017. The 2007 resolution of the International Association of Genocide Scholars (IAGS), recognising Greeks among the victims of genocide in Asia Minor, has provided the claim with some academic clout. However, this does not mean that the history it alludes to is well known and/or generally accepted as an undisputed case of genocide among the international and Greek scholarly community. 
  4. ^ Schaller, Dominik J.; Zimmerer, Jurgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies". Journal of Genocide Research. 10 (1). ss. 7-14. doi:10.1080/14623520801950820. ISSN 1462-3528. 
  5. ^ Rummel, R.J. "Statistics Of Turkey's Democide Estimates, Calculations, And Sources". Hawaii Üniversitesi. 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015.  Table 5.1B 16 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. ^ Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt: III 1914-1918 Genel Savaşı, Kısım: IV Savaşın Sonu, Türk Tarih Kurumu basımevi, Ankara, 1991, ISBN 975-16-0331-5, s. 787.
  7. ^ a b Henry Morgenthau, Ambassador Morgenthau's Story, Doubleday, Page & Company, Garden City, New York, 1919, p. 212.
  8. ^ T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harb Tarihi Dairesi, Türk İstiklâl Harbi, VI. Cilt, Ayaklanmalar, 1974, s. 294.
  9. ^ "Greek News". 8 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  10. ^ "The Hellenic Genocide". 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  11. ^ Bloxham, Donald (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians, Oxford: Oxford University Press.p. 150 17 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ Levene, Mark (1998). Creating a Modern "Zone of Genocide": The Impact of Nation- and State-Formation on Eastern Anatolia, 1878–1923, Holocaust and Genocide Studies, Volume 12, Number 3 Winter 1998, pp. 393–433. (abstract 2 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
  13. ^ Ferguson, Niall (2006). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West, New York: Penguin Press, ISBN 1-59420-100-5, Penguin Press, p. 180
  14. ^ Hull, Isabel V. (2005). Absolute Destruction: Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany, Ithaca: Cornell University Press, ss. 273.
  15. ^ King, William C. (1922). King's Complete History of the World War: Visualizing the Great Conflict in all Theaters of Action 1914-1918 1 Ağustos 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, The History Associates, Massachusetts, ss. 437
  16. ^ Akçam 2012, ss. 97.
  17. ^ Staff "Massacre of Greeks Charged to the Turks 4 Ağustos 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi",The Atlanta Constitution, 17 June 1914, p. 1.
  18. ^ Avedian, Vahagn, The Armenian Genocide 1915: From a Neutral Small State's Perspective: Sweden, p. 40.
  19. ^ Rendel, G. W. (20 March 1922). Foreign Office Memorandum on Turkish Massacres and Persecutions of Minorities since the Armistice
  20. ^ Avedian, a.g.e., s.47.
  21. ^ "Μ. Charalambidis, The Pontian Question in the United Nations, book review by Theofanis Malkidis Ph. D., Democritus University of Thrace". 30 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  22. ^ "New Jersey Recognition". 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  23. ^ "South Carolina Recognition". 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  24. ^ Florida Recognition 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: HR 9161 - Pontian Greek Genocide of 1914-1922 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ "Massachusetts Recognition" (PDF). 10 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  26. ^ "Pennsylvania Recognition". 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  27. ^ "Illinois recognition" (PDF). 5 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  28. ^ "Bern'deki toplantıda 19 Mayıs ve Pontus Soykırımı konuşuldu Kaynak ==> http://www.demokrathaber.net/guncel/berndeki-toplantida-19-mayis-ve-pontus-soykirimi-konusuldu-h49188.html Demokrat Haber". 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.  |başlık= dış bağlantı (yardım)
  29. ^ Karşıyaka'e atfen seçilmiş olup, Kordelyo Karşıyaka'nın Yunanca adıdır. Eleftherio-Kordelio ise "Özgür Karşıyaka" anlamına gelir. Selanik'te, Nea Menemeni, Nea Malgara (Yeni Menemen, Yeni Malkara) gibi oralardan göç etmiş Rumların iskân ettirilmiş semtlerdir ve Türkiye'de de benzerleri bulunan isimler taşıyan yerleşimler mevcuttur. 1924'te Karşıyaka göçmeni Rumların iskân ettirildiği Nea Kordelio beldesi oluşturulmuş, aynı yıl Yunanistan Başbakanı Eleutherios Venizelos'un ziyareti sebebine dayandırılarak Harmanköy'ün adı, başbakanın adı Eleftherio ile değiştirilmiş, 1982'de de iki belediye kanunla birleştirilerek Eleftherio-Kordelio ortaya çıkarılmıştır. [1] 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  30. ^ "11 Mayıs 2006 tarihli Milliyet gazetesi". 18 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  31. ^ "İsveç de Ermeni tasarısını kabul etti, elçi çağrıldı". Zaman. 12 Mart 2010. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rum_Kırımı&oldid=33985497" sayfasından alınmıştır