Sakarya, Ardanuç
Sakarya, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
| Sakarya | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Sakarya Sakarya'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 170 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Tarihçe
değiştirEski adı Sagara'dır.[3] Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan köyü Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiğinden hareketle bu adın Türkçeye Gürcüce Sagara / Sağara'dan (საგარა / საღარა) girdiği söylenebilir.[4] Bu yer adı Türkçe Sakara (سقارا) olarak da yazılmıştır.[5] Sağara'daki kilisenin varlığı, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği yerlerde halk Müslümanlaştırıldığı için köylerde yeni kiliseler yapılmamıştır. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı tahrir defterlerinde de köyün adı geçmektedir.[6]
Sagara'nın yer aldığı Klarceti bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturuyordu. Osmanlılar bu bölgeyi ve Sagara köyünü 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 19 haneden oluşuyordu. 17 hane Hristiyan, 2 hane Müslüman olarak kaydedilmişti. Her hanede ortalama 5 kişinin yaşadığı kabul edilirse, köyün nüfusunun 95 kişiden oluştuğu söylenebilir. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu 1 hane artmış olarak 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde 20 hane kaydedilmiştir. Bu tarihte ise, 9 hane Hristiyan, 11 hane Müslüman olarak yazılmıştır. Sagara köyünün Müslümanlaşma sürecini 17. yüzyılda tamamladığı bu kayıtlar üzerinden söylenebilir.[6]
Sagara, uzun süre Osmanlı sınırları içinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nde (1877-1878) Ruslar tarafından ele geçirildi. Rus idaresinin Sagara (Сагара) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Gümüşhane nahiyesinin üç köyünden biriydi. 1886 yılındaki tespite göre nüfusu 658 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamının "Türk" olarak kaydedilmiş olması, Sagara'nın Hristiyan nüfusunun Müslüman olduktan sonra asimile olduğunu da göstermektedir.[7]
Sagara, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğru Rusların bölgeden çekilmesinden sonra bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sürerken, köyün de yer aldığı Artvin-Ardahan bölgesi fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Moskova Antlaşması'yla da köy yeniden Türkiye'ye bırakıldı.[8] Sağara, 1922 nüfus cetveline göre Artvin livasının (sonra vilayet) Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve köyde 26 hanede 98 kişi yaşıyordu.[9] Sagara'nın adı 1925 yılında Sakarya olarak değiştirildi.[10] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Sakarya (Sagara)" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[11]
Sagara'da, biri kilise ve diğeri kale olmak üzere iki tarihsel yapının kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Kunia mahallesinde bulunan ve tek nefli köy kilisesi olan Sagara Kilisesi ile aynı mahallede kayalık bir tepede yer alan Sagara Kalesi neredeyse tamamen yıkılmıştır.[12][13]
Coğrafya
değiştirSakarya köyü, Artvin il merkezine 52 km, Ardanuç ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
değiştir| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 170[2] |
| 2020 | 158[2] |
| 2019 | 153[2] |
| 2018 | 125[2] |
| 2017 | 137[2] |
| 2016 | 115[2] |
| 2015 | 122[2] |
| 2014 | 128[2] |
| 2013 | 139[2] |
| 2012 | 121[2] |
| 2011 | 135[2] |
| 2010 | 131[2] |
| 2009 | 135[2] |
| 2008 | 130[2] |
| 2007 | 119[2] |
| 2000 | 222[14] |
| 1990 | 364[14] |
| 1985 | 391[14] |
Kaynakça
değiştir- ^ "Sakarya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Sakarya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 225, ISBN 9786055708856.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 151 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 9789944197526.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 145, 301, ISBN 9789941478178.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 151, 167 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Sakarya Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.