Vikipedi

Sarıkamış

Kars'ta ilçe

Sarıkamış, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Kars iline bağlı bir ilçedir.

Sarıkamış
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlKars
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamEnis Aslantatar
 • Belediye başkanıSerdar Kılıç (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam1971 km²
Rakım2102 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam42.683
 • Kır
24,601
 • Şehir
15.557
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu474
İl plaka kodu36

Etimoloji

değiştir

Sarıkamış adının nereden geldiğine dair çeşitli rivayetler vardır. Bunlardan en yaygın olanlarından üçü şunlardır: Türk Beylerinden biri bu toprakları bir sarık ve biraz yiyecek karşılığında aldığından bölgenin adı Sarıkamış olarak söylenmiştir. İkinci rivayete göre ise, bölgede bulunan bebek gölünde (kurumuş bir göl) yetişen kamışların sarı olmasından gelmiştir. Üçüncü rivayete göre ise, Hazar Denizi ile Aral Gölü arasındaki Sarıkamış çukuru bölgesinden bir Türk boyunun bu bölgeye yerleşmesinden gelmektedir.

Tarihçe

değiştir

İlçede Rus hakimiyeti döneminden kalma çok sayıda tarihî eser bulunmaktadır. Bunlardan en dikkat çekeni Yukarı Sarıkamış'taki Çar Nikola Köşkü'dür. İlçenin tarihi Bizans dönemine kadar geri gitmektedir. Bölgenin Müslüman yöneticilerin hakimiyetine girişi Selçuklu döneminden başlamaktadır. Selçuklu komutanı Alparslan 16 Ağustos 1064 tarihinde Bizans kralı ile yaptığı savaşta bu bölgeyi ele geçirmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında çıkan savaş sırasında yapılan Sarıkamış Harekâtı sonucu 90.000 Osmanlı askeri hayatını kaybetmiştir.[2] 9. P.Tümeni 2005 yılında lağvedilerek yerine 9. Mot.P.Tug.kurulmuştur.

İlçeye bağlı Kızılçubuk köyü 1990'lı yıllarda terör olayları nedeniyle boşaltılmıştır.[3]

Nüfus

değiştir
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[4] 35.336 4.357 30.979
1935[5] 50.621 7.708 42.913
1940[6] 62.977 15.279 47.698
1945[7] 65.766 10.513 55.253
1950[8] 61.096 8.086 53.010
1955[9] 79.779 17.660 62.119
1960[10][a] 55.271 17.529 37.742
1965[11] 55.169 16.618 38.551
1970[12] 59.893 20.343 39.550
1975[13] 63.737 21.262 42.475
1980[14] 66.480 22.799 43.681
1985[15] 65.379 23.583 41.796
1990[16] 61.818 21.743 40.075
2000[17] 57.026 23.236 33.790
2007[18] 51.591 17.915 33.676
2008[19] 53.517 21.438 32.079
2009[20] 49.413 17.663 31.750
2010[21] 49.480 17.860 31.620
2011[22] 50.950 19.691 31.259
2012[23] 50.308 19.727 30.581
2013[24] 48.354 17.963 30.391
2014[25] 47.231 18.004 29.227
2015[26] 45.843 17.662 28.181
2016[26] 44.008 16.609 27.399
2017[26] 43.286 16.955 26.331
2018[26] 42.683 16.601 26.082
2019[26] 41.280 15.862 25.418
2020[26] 40.158 15.557 24.601

Siyaset

değiştir

2019 yılında yapılan yerel seçimlerde MHP'den Harun Hayali %42,2 oyla belediye başkanı seçildi. Belediye başkanı Harun Hayali 8 Aralık'ta geçirdiği kalp krizinin ardından 27 Aralık 2023 tarihinde öldü.[27]

Coğrafya

değiştir

Sarıkamış, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer almakta olup 2634 m yüksekliğindeki Kars'a 55 km. uzaklıktadır. Sarıkamış doğusunda Selim ve Kağızman, batısında Şenkaya ve Horasan, güneyinde Horasan ve Eleşkirt, kuzeyinde ise Selim ve Şenkaya ilçe sınırları ile çevrili, ortalama yüksekliği 1500-2000 metre olan yüksek bir plato durumundadır.

Sarıkamış ilçesinin yüzölçümü 1732 km² olup, 30 bin hektarlık alanı Sarıçam ormanları ile kaplıdır. Sarıkamış karasal iklime sahip olup kışları çok uzun, soğuk ve sert, yazlar ise kısa ve serin geçmektedir. Sonbaharın genelde mevsimine göre kendisini erken hissettirdiği, ilkbaharın da yoğun yağışlarıyla uzun süren bir bahar havasının hakim olduğu Sarıkamış'ın kendisine has bir iklimi vardır. Sarıkamış'ta yıllık ortalama sıcaklık değeri 3.4 C'dir. Sarıkamış'ta sıcaklık kış aylarında -35-40 C'ye kadar düşmekte, yazları ise en fazla 31 C'ye kadar çıkmaktadır.

Sarıkamış'ta rakım yüksek olduğundan, Türkiye'nin, basıncı en düşük yerlerinden biridir. Ortalama yıllık basınç değeri 790 milibardır. Hakim olan rüzgarın yönü Güneybatı olup, yıllık ortalama hızı ise 2.2 m/sec.dir. Bu da yaklaşık olarak 7–10 km. demektir.

Kış Sporları ve Turizm

değiştir

Sarıkamış, Türkiye'nin önemli kış turizmi bölgelerindendir. Sarıkamış'taki kar kristal olup 1 yılın 6 ayı karla geçmektedir.

Ayrıca, Micingirt Kalesi, Kızlar Kalesi, Yedi Kilise (Yenigazi) Kalesi, Zivin Kalesi, Köroğlu Kalesi, Zek (Sırataşlar) Köyü Kalesi ve özellikle Çar Nikola Köşkü Sarıkamış'ın belli başlı tarihi ve turistik yerleridir.

2024 yılının şubat ayında Türkiye Ralli Şampiyonasının ilk ayağı Kars Valiliği önünden başlamış ve Sarıkamış etabı koşulmuştur. Bu yarış Şampiyona tarihinde kar zeminde düzenlenen ilk yarıştır.

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Selim ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  • Bir Tabur Tabibinin Harp Hatıraları, Dr. Mehmet Derviş Kuntman
  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  2. ^ Genelkurmay Başkanlığı: SARIKAMIŞ HAREKÂTI (22 ARALIK 1914-15 OCAK 1915) 8 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Sevindi, Cemal (2018). "Sarıkamış (Kars) İlçesindeki Köy Yerleşmelerinin Coğrafî Özellikleri İle İlgili Bir İnceleme". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 (1). dergipark.org.tr. s. 131. 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020. 
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Sarıkamış Nüfusu - Kars". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Kars Sarıkamış Nüfusu". nufusune.com. 
  27. ^ "Sarıkamış Belediye Başkanı Harun Hayali vefat etti". Gazete Duvar. 27 Aralık 2023. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2023. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Sarıkamış ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarıkamış&oldid=33995279" sayfasından alınmıştır