Saray, Tekirdağ
Saray, Tekirdağ'ın bir ilçesidir. Kuzeyden Vize, doğudan Çatalca, güneyden Çerkezköy, batıdan ise Çorlu ilçeleri ile komşudur. İlçenin köyler ve beldeler ile birlikte toplam nüfusu 51.224 'tür. Bu ilçedeki erkek nüfusu 25.965 iken kadın nüfusu 25.259 'dur.[2] Yüzölçümü 612 km² olup il merkezine uzaklığı 82 km'dir. İlçenin yükseltisi ise 140 metredir.
| Saray | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Tekirdağ |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Adnan Tezcan[1] |
| • Belediye başkanı | Abdül Taşyasan (CHP) |
| Rakım | 140 m |
| Nüfus (2024) | |
| • Toplam | 51.224 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 50.248 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 59600 |
| İl alan kodu | 282 |
| İl plaka kodu | 59 |
Resmî site http://www.saray.bel.tr/s/default.asp | |
Tarihçe
değiştirOsmanlı'dan Önce
değiştirTekirdağ ilindeki en eski yerleşme bölgelerinden Saray ilçesi sınırları içindeki Güneşkaya ve Güngörmez mağaralarında Kalkolitik Çağ (M.Ö. 5000-3000) buluntularına rastlanmıştır. Bu mahallelerde uzun soluklu bir kazı çalışması yapılması halinde Paleolitik (Eski Taş Devri) Çağ 'dan kalma buluntulara rastlanabilir. Saray'ın Tekirdağ bölgesindeki en eski yerleşim yerlerinden biri olarak anılması buradan gelir.
Saray aynı zamanda Trakya tarihi açısından da büyük önem taşır. Trakya'nın tarihine baktığımızda, bölgede yerleşik ilk kavim olarak Traklar'ın yaşadığı bilinmektedir. Traklar, Hint - Avrupa kökenli bir kavimdir. M.Ö. 4000 - 2000 yılları arasında Anadolu'dan gelen Traklar, tas ve maden kültürünü Trakya'ya getirmişlerdir. İlk dönemlerinde ilkel kabileler topluluğu olarak görülen Traklar, zamanla kaynaşarak güçlü topluluklar oluşturmuşlar ve kendi kültürlerini geliştirmişlerdir. Yunanlıların Ege, Marmara ve Karadeniz'de egemenlik kurmak istemeleri ve sığ kıyılara doğru çıkmaları, Traklar da "Yurt" kavramı oluşmasını sağlamış bunun sonucunda Yunan kolonilerle şiddetli çatışmalara girmişlerdir.[3]
M.Ö. 514-513 yıllarında Pers Kralı Dareus'un İskit Seferi'nden sonra Trakya, Pers egemenliğine girmiştir. Bu egemenlik M.Ö. 478-477'de Atina'nın Pers tehlikesine karşı kurduğu Attika-Delos Deniz Birliği'nin Persler'i Trakya'dan temizlemesine kadar devam etmiştir. M.Ö. 342 yılında Makedonya Kralı II. Philip Trakya'yı topraklarına katarak Odryus Krallığı'nı kendisine bağlamış, İskender'in ölümünden sonra Trakya Lysimakhos'un egemenliğine girmiştir. M.S. 19. da Roma İmparatoru Tiberius'un Trakya'ya bir vali göndermesiyle başlayan gelişmeler, M.S. 46 yılında İmparator Claudius'un Trakya'da Roma eyaletini kurmasıyla sonuçlanmış ve Trakya uzun yıllar Roma hâkimiyetinde kalmıştır.[3]
Osmanlı Döneminde
değiştirSaray İlçesi'nin bugünkü yerleşim biriminin Bizans döneminde kurulduğu düşünülmektedir. İlçe, Bizans döneminde küçük bir yerleşme birimiydi. Ardından uzun süre Bizans egemenliği altında kaldıktan sonra 1362 tarihinde, Osmanlı topraklarına katılmıştır. Küçük bir yerleşim birimi olmasına rağmen Osmanlılar döneminde Istranca Dağları'nın güney eteklerini izleyerek ikinci başkenti Edirne'yi İstanbul'a bağlayan yol üzerinde yer almasından ötürü önem kazanmıştır. Cengiz Han'ın soyundan gelen Kırım Hanları 18.Yüzyılda bu bölgede özellikle de Saray dolaylarında sürgün hayat yaşamışlardır. Günümüzde bu hanların cenazeleri Saray Ayaz Paşa Camii avlusunda gömülü vaziyette bulunmaktadır.[3]
| Kırım Hanı'nın Adı | Ölüm Tarihi |
|---|---|
| ll. Devlet Giray Han | 1725 |
| ll. Fetih Giray Han | 1746 |
| İslam Giray Sultan | 1742 |
| Arslan Giray Han | 1767 |
| III. Selim Giray Han | 1785 |
| IV. Devlet Giray Han | 1780 |
| Şahbaz Giray Han | 1792 |
Milli Mücadele Döneminde
değiştirMilli Mücadele sırasında bütün bölge, Yunan işgaline uğramıştır. 1920' de başlayan bu işgal, Mudanya Mütarekesi ile Saray'ın 15 Ekim 1922 'de İtalyanlar'a teslim edilmesinden sonra, 1 Kasım 1922'de Yunan işgalinden kurtulmuştur.[3]
Cumhuriyet Döneminde
değiştirUlu Önder Mustafa Kemal Atatürk 18 Ağustos 1937'de Trakya Manevraları sırasında İlçemizi onurlandırmıştır. Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk'ün bu ziyaretinin anısına 1981 yılında bir Atatürk anıtı yaptırılmıştır.[3]
Coğrafya
değiştirDüz bir alan üzerine kurulmuş bulunan ilçe topraklarının büyük bölümü Ergene Havzası'nda yer alır. Arazi kuzeydoğuda Yıldız Dağları'na doğru yükselerek uzanır. İlçenin en yüksek noktası Yıldız Dağları üzerinde yer alan Karatepe'dir (473 m). Ergene Nehri Saray ilçesindeki Karatepe Güneşkaya mevkinden doğar. Diğer iki akarsu ise Vize suyu ile Galata Deresidir. Vize suyu ilçe dışında Ergene Nehri'ne karışırken, Galata deresi Saray ilçesinin doğusundan geçip Çerkezköy ilçesinde Ergene Nehri'ne ulaşır.
İklim ve flora
değiştirİlçenin sahip olduğu toprakların 314.895 dekarı kullanılan tarım alanları teşkil ederken orman ve fundalık alanlar 255.665 dekardır. Trakya'da tek karaçam ormanı Saray Kastro yöresinde bulunur. Bu sebeple Kastro yöresindeki 329 hektarlık Karaçam ormanı 18 Nisan 1988 tarihinde Millî Park olarak tanımlanmıştır. Yıldız Dağları ormanlıktır. Bu ormanlarda geniş yapraklı ağaçlardan, meşe ve karaçam hakimdir. Bahçeköy bölgenin önemli orman işletmelerinden biridir. İlçede karasal iklim hakimdir. Kış ayları soğuk ve yağışlı geçmektedir. Yazlar sıcak ve kuraktır. Yıllık yağış ortalaması 678,2 mm'dir.[4]
Ekonomi
değiştirÇorlu ve Çerkezköy gibi endüstrileşmiş ilçelere komşu olması ve nispeten bu iki ilçeye göre büyük şehirlere uzaklığından dolayı fazla gelişememiştir. Halk Pazarı günleri Çarşambadır. Saray ilçesinde Trakya'nın çeşitli bölgelerinden ve Bulgaristan'dan getirilen çeşitli sebzeler ve şarap türleri bulunabilir.. Şahsi bir arabayla Çerkezköy'e 20 dakika, Vize ve Kapaklı'ya 10 dakika, Çorlu'ya 50 dakika, İstanbul'a ise 2 saatlik bir mesafededir.
İdari yapı ve nüfus
değiştir| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[5] | 18.790 | 2.480 | 16.310 |
| 1935[6] | 26.960 | 3.130 | 23.830 |
| 1940[7] | 30.633 | 4.536 | 26.097 |
| 1945[8] | 28.730 | 3.486 | 25.244 |
| 1950[9] | 32.011 | 3.840 | 28.171 |
| 1955[10] | 32.058 | 4.007 | 28.051 |
| 1960[11][a] | 22.551 | 5.309 | 17.242 |
| 1965[12] | 23.251 | 6.183 | 17.068 |
| 1970[13] | 23.904 | 7.526 | 16.378 |
| 1975[14] | 24.295 | 8.220 | 16.075 |
| 1980[15] | 27.206 | 10.101 | 17.105 |
| 1985[16] | 29.609 | 11.831 | 17.778 |
| 1990[17] | 33.716 | 13.038 | 20.678 |
| 2000[18] | 41.217 | 17.769 | 23.448 |
| 2007[19] | 44.540 | 20.312 | 24.228 |
| 2008[20] | 45.639 | 21.243 | 24.396 |
| 2009[21] | 46.322 | 21.784 | 24.538 |
| 2010[22] | 46.351 | 22.315 | 24.036 |
| 2011[23] | 46.739 | 23.085 | 23.654 |
| 2012[24] | 46.999 | 23.938 | 23.061 |
| 2013[25] | 47.171 | 47.171 | veri yok |
| 2014[26] | 47.522 | 47.522 | veri yok |
| 2015[27] | 48.272 | 48.272 | veri yok |
| 2016[27] | 48.834 | 48.834 | veri yok |
| 2017[27] | 49.180 | 49.180 | veri yok |
| 2018[27] | 49.106 | 49.106 | veri yok |
| 2019[27] | 49.605 | 49.605 | veri yok |
| 2020[27] | 50.248 | 50.248 | veri yok |
| 2021[27] | 50.394 | 50.394 | veri yok |
| 2022[27] | 50.766 | 50.766 | veri yok |
| 2023[27] | 51.224 | 51.224 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Saray ilçesi idari yapı olarak 4 mahalle (Ayaspaşa, Kemal Paşa, Pazarcık, Yenimahalle), 2 belde (Beyazköy, Büyükyoncalı) ve 19 köyden oluşmaktadır.
Köyleri şunlardır;
Eğitim
değiştirİlçede 15 ilköğretim okulunda 5110 öğrenci eğitim görmektedir. Saray ilçesinde dört ilköğretim okulu (Atatürk İlköğretim Okulu, Cumhuriyet İlköğretim Okulu, Mehmet Uygun İlköğretim Okulu, 75. Yıl İlköğretim Okulu), üç devlet lisesi [Ali Naki Erenyol Lisesi (ANEL), Mesleki Teknik Eğitim Merkezi (METEM), Mustafa-Elmas Arıcı Anadolu Lisesi (MEAAL)], bir özel lise [Özel Saray Anadolu Lisesi (ÖSAL)] vardır. 1 Yüksekokul, 1 Genel Lise, Genel Lise bünyesinde 1 süper lise, 1 Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, 1 Anadolu Lisesi ve Büyükyoncalı kasabasında Çok Programlı Lise ile birlikte ilçede 5 lise bulunmaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi'nde Bilgisayar, Elektrik, Makine, Ressamlığı, Metal İşleri, Mobilya Dekorasyon, Çocuk Gelişimi ve Tekstil Konfeksiyon bölümleri bulunmaktadır.
İlçede okul öncesi eğitimde 19, ilköğretimde 15 okul vardır.
Taşımalı ilköğretimde 5 merkez okul, 14 taşınan okul vardır. İlçede Halk Eğitimi Merkezi 1980-1981 Eğitim yılında faaliyete geçmiştir. Mesleki kursların yanında sosyal faaliyetlere de yer vermekte olan merkezde bugüne kadar 170 kurs açılmış olup, toplam 3341 kursiyere belge verilmiştir.[28]
Saray ilçe merkezinde okur-yazar oranı 2000 itibarıyla %94,63'tür.[29]
Turizm
değiştirSaray ilçesinin turizm açısından önemi Tekirdağ ilinin Karadeniz’e açılan tek kapısı olması ve bunun yanında Istranca Dağlarının bir bölümünün ilçe sınırları içerisinde bulunmasıdır.
Kastro
değiştirEski adıyla Kastro, şimdiki ismiyle Çamlıkoy Trakya’nın Bahçeköy deresinin Karadeniz’e döküldüğü küçük koy 2.5 km kumsalıyla, Saray’ın sahil şerididir. Yıldız Dağları ormanları ve Karadeniz’i bir arada barındıran Çamlıkoy turizm merkezlerinden biridir. Saray’dan Çamlıkoy’a kadar olan yol güzergâhı da Yıldız Dağlarından geçer. Güzergahta yapılan dağ evleri, nehir boylarındaki mesire yerleri ilgi çekicidir. Çamlıkoy yöresindeki 329 hektarlık karaçam ormanı 18 Nisan 1988 tarihinde Doğayı Koruma Alanı (Millî Park) olarak tanımlanmıştır.
Orman İşletmesi tarafından piknik ve dinlenme yeri olarak düzenlenen bu alanda bazı hizmet tesisleri ve konaklama yerleri vardır. Aynı yerde dinlenmek, kayık gezintisi yapmak ve denize girmek mümkündür. Bu doğal plaj, ilçeye 27 km uzaklıktadır.[30]
Bizans Su Yolları
değiştirVize’den gelerek Ergene Deresi su kaynaklarından beslenerek vadilerde kemerli su köprüleri inşa edilerek İstanbul’a kadar giden antik su yolları Saray çevresinden geçmektedir.
Ayas Paşa Camii
değiştirSadrazam Ayas Mehmet Paşa tarafından kesme taş kullanılarak 1539’da yaptırılmıştır. Tek şerefeli ve silindirik gövdeli bir minaresi vardır. Yapı, tek kubbeli ana mekân ile son cemaat mahfelinden ibarettir.
Ayas Paşa Hamamı
değiştirSadrazam Ayas Mehmet Paşa’nın yaptırdığı külliyenin hamamıdır. Ayas Paşa Cami’nin yanında yer alır. Cami ve hamam ilçede bulunan tek Osmanlı Devri mimari eseridir.[31]
Sultanlar Yolu
değiştirSaray ilçesi 1. Viyana Seferi esnasında Kanuni Sultan Süleyman tarafından kullanılan sefer yolu güzergâhı üzerindedir. Bu güzergâh günümüzde yeniden keşfedilerek Sultanlar yolu adıyla kullanımına açılmıştır. Sultanlar Yolu işaretlemeleri Saray içinde ve çevresinde bu yolu yeniden keşfeden Sedat Çakır tarafından yapılmıştır. Sultanlar Yolu Viyana-Simmering' den İstanbul Süleymaniye camii ve Topkapı Sarayı'na kadar uzanan 2133 kilometrelik bir yoldur.
Notlar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". biruni.tuik.gov.tr. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ a b c d e "Saray Tarihi". www.tekirdagsaray.gov.tr. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ Tınar, Yaşar (25 Haziran 2020). "Yerel Yönetimlerce Engellilere Sunulan İstihdam Hizmetleri: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğü Örneği". Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi/Journal of Social Policy Conferences: 429-453. doi:10.26650/jspc.2020.78.0011.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Saray Nüfusu - Tekirdağ". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Tekirdağ Saray Nüfusu". nufusune.com.
- ^ ""İl ve İlçe Yüz ölçümleri"". view.officeapps.live.com. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024.
- ^ "Saray Kaymakamı". www.tekirdagsaray.gov.tr. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024.
- ^ "MÜLKİ İDARE BİRİMLERİ". www.e-icisleri.gov.tr. 18 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024.
- ^ "SARAY BELEDİYESİ". 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024.
Dış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Saray, Tekirdağ ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur