Serbest oylama
Serbest oylama, bir yasama organında, yasama organının üyelerinin kişisel vicdanlarına göre oy kullanmalarına izin veren bir tür oy kullanma şeklidir. Bu oylama türü, siyasi partilerinin belirlediği resmi çizgi yerine, kendi inançlarına ve vicdanlarına göre oy kullanma özgürlüğü sağlar. Özellikle Westminster sistemi içindeki parlamento sistemlerinde, bu oylama şekli, azınlık hükûmetinin oluşumu için gerekli olan güven ve kaynak sağlama sürecinde yer alan bağımsız üyelerin varlığını göstermek için de kullanılabilir. Serbest oylamalar, Kanada ve bazı İngiliz yasama organlarında bulunurken, vicdan oylamaları Avustralya ve Yeni Zelanda yasama organlarında kullanılmaktadır.[1][2]
Westminster sistemi altında, bir siyasi partiye üye olan milletvekillerinin genellikle önemli yasama çalışmalarında parti hattına uygun oy kullanmaları gereklidir; aksi takdirde parti tarafından kınama veya parti üyeliğinden çıkarma gibi yaptırımlarla karşılaşabilirler. Bu parti disiplinini[3] koruma görevi genellikle parti whip adı verilen belirli bir parti üyesine düşer. Ancak, serbest oylama durumunda parti resmi bir parti çizgisi belirlemeyi reddeder ve üyeler istedikleri gibi oy kullanabilirler. Parti disiplininin daha az önemli olduğu ve partiye karşı oy kullanmanın daha yaygın olduğu ülkelerde, vicdan oylamalarının önemi genellikle daha azdır.
Birçok ülkede, serbest oylama oldukça nadirdir ve genellikle çok tartışmalı konular veya bir parti üyelerinin fikir ayrılığına sahip olduğu konularla ilgilidir; bu da partilerin resmi politikaları oluşturmasını zorlaştırır. Genellikle serbest oylamalar, idari veya mali konular yerine dini, ahlaki veya etik konularla ilgilidir. Alkol yasağı, kürtaj, homoseksüellik yasası reformu ve fuhuşun yasallığı gibi konular genellikle serbest oylamalara tabi tutulur.
Bazen bir oylama bazı partiler için serbest, diğerleri için ise serbest olmayabilir. Örneğin, Kanada Başbakanı Stephen Harper'ın liderliğindeki Muhafazakar hükûmet, Kanada'nın aynı cinsiyet evlilik yasalarını yeniden tartışmaya açma önerisinde bulunduğunda, Muhafazakarlar ve muhalefet partisi Liberal Parti, üyeleri için serbest oylama yapacaklarını açıklarken, Blok Québécois ve Yeni Demokratlar, oylamaya karşı parti disiplinini korudular.
Çeşitli ülkelerde örnekler
değiştirAvustralya
değiştirSerbest oylamalar, Avustralya Parlamentosu ve Eyalet Parlamentolarında cumhuriyet olma, kürtaj, ötanazi, eşcinsellik, cinsiyet ayrımcılığı, fuhuş ve yardımcı üreme gibi biyoetik konular ile kök hücre araştırmaları gibi diğer konularda yapılmıştır.[4]
Birleşik Krallık
değiştirİngiltere Temsilciler Meclisi'nde, ölüm cezasının yeniden getirilmesi konusunda her birkaç yılda bir vicdan oylaması yapılmaktaydı. Ölüm cezası 1964 yılında kaldırılmıştı (tek istisna, vatana ihanet suçuna ilişkin olarak 1998 yılında İnsan Hakları Yasası ile kaldırıldı). Bu oylamalar her zaman reddedildi ve bu uygulama şu anda terk edilmiştir. İngiltere'de kürtajla ilgili yasalar ise her zaman serbest oylamaya tabi olmuştur.[kaynak belirtilmeli]
Tony Blair hükûmeti tarafından önerilen köpeklerle avlanmaya yönelik yasaklar, 2001 yılından[5] itibaren Parlamento'da birkaç serbest oylama konusu oldu. Her seferinde Temsilciler Meclisi yasağı destekledi, ancak Lordlar Kamarası tarafından reddedildi. 2004 yılında, Lordlar ve yasağa karşı çıkan diğer muhalifleri memnun etmeye çalışan hükûmet, sadece avlanmanın kısıtlanması ve lisanslanması önerdi, ancak köpeklerle avlanmayı karşı olan milletvekilleri (çoğunlukla İşçi Partisi milletvekilleri) tam bir yasağın yürürlüğe konulmasını sağlamak için bir düzeltme önergesi geçirdi. Düzeltme önergesi oylamasından saniyeler sonra, hükûmet baskılara boyun eğerek yasağı 1911 ve 1949 Parlamento Yasaları uyarınca Lordlar Kamarası'ndan geçirmeyi kabul etti. Yasa, Kasım 2004'te kabul edildi.[kaynak belirtilmeli]
Bir serbest oylama ile alınan diğer kararlar arasında kalıcı yaz saati uygulamasının terk edilmesi ve televizyon kameralarının Parlamento'ya getirilmesi yer alır.[kaynak belirtilmeli]
Amerika Birleşik Devletleri
değiştirAmerika Birleşik Devletleri'nde, partiler bireysel yasama organlarının oylamaları üzerinde nispeten az kontrol sağlar. Bununla birlikte, partilerin whip'leri, büyük oylamalarda parti birliğini sağlamak için çeşitli teşvikler veya engeller sunar. En aşırı bir örnek olarak, Demokrat James Traficant, 2001 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi Başkanı olarak Cumhuriyetçi Dennis Hastert'e oy verdiğinde kıdemli üyeliğinden el çektirildi ve komite görevlerinden alındı.[6][7]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Understanding Conscience Vote Decisions: The Case of the ACT" (PDF). Australian Parliamentary Review. Australian Study of Parliament Group. 2013. 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
- ^ "Conscience votes during the Howard Government 1996 - 2007". Australian Parliament House. 2 Şubat 2009. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Priddy, Sarah (16 Kasım 2016). "Free votes in the House of Commons since 1997" (PDF). House of Commons Library. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2017.
- ^ Donaghey, Corrie; Galloway, Kate (2011). "Analysing Conscience Votes in Parliament: Do Churches Influence the Law" (PDF). James Cook University Law Review. 18: 84-112. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Eylül 2019.
- ^ Priddy, Sarah (16 Kasım 2016). "Free votes in the House of Commons since 1997" (PDF). House of Commons Library. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2017.
- ^ Cutter, Stephanie (9 Eylül 2013). "Congress, let this be a vote of conscience". CNN (İngilizce). 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
Voting your conscience – standing up for what you believe in – is not only the safest way to ensure you can articulate a defense for your vote, but it's also your duty as an elected official.
- ^ Anderson, Nick; Simon, Richard (11 Ekim 2002). "For Dissenters, 'Nos' Were a Vote of Conscience". Los Angeles Times. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
Still, many of the dissenters made clear that the vote was one of the toughest of their careers. They said they relied more on conscience than ideology in making up their minds.