Serhafiye Fehim Paşa
Serhafiye Fehim Paşa II. Abdülhamid Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda görev alan Umur-u Hafiye yöneticisidir.1907'de sultanın gözünden düşerek sürgüne gönderilmiş,1908'de Bursa-Yenişehir'de linç edilerek öldürülmüştür.[1] Umur-u Hafiye olarak ve Padişahın hizmetinde olduğu müddette yaptığı kabadayılık, haraç faaliyetleri, ahlak dışı yaşantısı büyük eleştiri konusu olmuştur.
Serhafiye Fehim Paşa | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1873 İstanbul |
| Ölüm | 3 Ağustos 1908 (35 yaşında) Yenişehir, Bursa[1] |
| Meslek | Umur-u Hafiye teşkilatı yöneticilerinden |
| Etkin yıllar | 1894-1907 (Padişah yaverliği) ...-1902 (istihbarat ajanı) 1902-1907 (Umur-u Hafiye şefi (serhafiye))[1] |
| Tanınma nedeni | Mafya faaliyetleri, Kabadayılık ve II. Abdülhamid zamanı istihbarat şefi |
| Evlilik | 3 eşlidir. |
| Çocuk(lar) | Eşref Üren[2] ve 3 çocuk |
Gençliği ve Yükselişi
değiştir1873 yılında doğdu. II.Abdülhamid'in süt kardeşi olan ve aynı zamanda tahta geçtiğinde esvapçıbaşısı[3] olan İsmet bey'in en büyük oğludur.[2] II. Abdülhamid tarafından babası İsmet bey'in yanında oğulları olan Fehim Paşa ve Tarık bey de himaye altına alınmıştır. İki kardeş de Osmanlı şehzadelerinin arasında büyütülmüş ve aristokrat kesim içinde (Zadegan) sınıfı içinde değerlendirilerek 2 kardeş Harbiye'de okutuldu. Fehim Paşa kötü bir öğrenci olmasına karşın, 1894'te Harbiye'den mezun olmuştur. Ardından II.Abdülhamid'in yaverlerinden biri olmuştur. 1898'de ise paşalığa yükseltilmiştir. Bu arada kendisi Umuru Hafiye teşkilatı içinde II.Abdülhamid'in istihbaratçısı olmuştur.[1] Öğrenciliğinde ve sonrasında çevresine adam toplayarak İstanbul'da kabadayılık, haraç toplama, tehdit ve üç tane eşi olmasına rağmen kız kaçırma olayları, kadın düşkünlüğü,metresleri, Concordia adlı sirkte çalışan Margarethe Morgan ile ilişkisi tüm İstanbul'un hatta yabancı basının diline düşmesine hatta karşın bu hareketleri sürekli örtbas edilmekteydi.[4] Fehim Paşa hakkında II. Abdülhamid ile ilgili olumlu düşünen saray erkanının bile, olumsuz pek çok görüşü vardır. Mesela II. Abdülhamid'in oğlu Mehmed Abdülkadir Efendi'nin eşlerinden Pakize Mislimelek Hanım'ın anılarından:
"...Fehim paşa zevkü sefa alemlerinde sabahlara kadar hususi getirttiği kızların raks etmelerini seyreder ve içki içerdi. adamları da yanında oturur, efendileriyle beraber eğlenirdi. Maalesef böyle rezil bir adamın saray tarafından desteklenmesi yüzünden ben çok utanıyorum, zira o sarayın bir mensubu olarak böyle çirkef bir kişinin tasvip görmesi nefsime pek ağır geliyordu. Şehirden kızları kaçırılan veyahut evleri yağma edilenlerin haberi işittikçe müteessir halde ağlardım. Halkımızın bu derece ızdırap çekmesine tahammül edemiyordum. onca masum kıza çok yazıktı, zavallılar bu adamların oyuncaklarıydı, bıktıklarında da bir kenara atılıyor ve hayatları bu suretle ebediyyen kararıyordu..." [5]
Diğer bir meselede Fehim Paşa'nın kendisi ve adamlarının Deli Fuad Paşa ve çerkes korumalarıyla olan rekabetidir. Abdülhamid'e muhalif Deli Fuat Paşa ve adamları ile Fehim Paşa ve adamları arasında sürekli bir rekabet bulunmaktadır. Kendisine muhalif olmasına karşı II. Abdülhamid paşanın ünü ve başarıları sebebiyle ona dokunmamakta protokolde de tutmaktadır. Buna karşın kendi korumaları ile Fehim Paşa ve adamları arasında sürekli kavga vardır. 1902 yılında bu rekabet silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Deli Fuat Paşa'nın kiraladığı Şehzadebaşı’ndaki konağında çıkan çatışmada yaralananlar ve ölenler oldu. Fehim Paşa onun sultanı devirme yolunda tertip içinde bulunduğunu iddia etti.[1] Buna inanan 2.Abdülhamid Deli Fuat Paşa'yı idamla yargılatırdı verilen ceza Şam'a sürgün olarak değiştirilip rütbeleri söküldü. Fehim Paşa bu şekilde rakiplerinden birinden daha kurtulmuş oldu. Aynı yıl Fehim Paşa 15 Aralık 1902 tarihinde çıkarılan bir irade-i seniyye ile Mirlivalıktan Ferikliğe terfi etmiş ve Sultanın gizli teşkilatının yöneticisi Serhafiye olmuştur.[1]
Düşüşü ve Görevden Alınması
değiştirFehim Paşa'nın şansı 1905 yılından sonra yavaş yavaş değişmeye başlamıştır. Özellikle 1905 yılında Beyoğlu bölgesinden gelen şikayetler neticesinde bölgedeki zabıta faaliyetlerine müdahale edilmemesi kendisinden Babıali ve sarayca istenir. 1905 yılında Avusturya ve İtalya Sefirleri kendisini tüccarlarının yasal silah ticaretini engellediğinden bahisle saraya şikayet eder ve tazminat talep edeceklerini bildirir. Ocak 1907'de Bir Ventura adlı bir Yahudi tarafından şiddet gördüğü ve darp edildiğinden bahisle Fehim Paşa önce İngiliz Sefaretine onun tarafından da saraya şikayet edilir. Fehim Paşa buna rağmen saray tarafından önemli istihbarat faaliyetlerinde bulunduğundan bahisle korunmaktadır. Ancak bir Alman bandralı gemiye müdahalesi, mal taşıttıran kişiyi darp ettirmesi ile Alman Büyükelçiliği'de işe dahil olur, Alman Büyükelçisi sert bir yazı ile Fehim Paşa'yı II. Abdülhamid'e şikayet edip cezalandırılmasını talep eder. Alman elçisi sakinleştirilemez ve bu işin peşini bırakmaz netice olarak Almanya ile ilişkilerinde tehlikeye girebileceğini gören II. Abdülhamid durumu bir "Gençlik hatası"na indirgese de Fehim Paşa'yı 15 Şubat 1907'de ailesi ile birlikte Bursa'ya sürgüne gönderir. Fehim Paşa'nın o sırada üç hanımı ve dört çocuğu vardır.[1]
Sürgün Yılları ve Ölümü
değiştir15 Şubat 1907'de sürgüne giden Fehim Paşa, burada gözetim altında yaşasa da, ahaliyi tedirgin ederek sindirerek çevreden aldığı araziler; topladığı sokak köpeklerini kendi besili köpekleri ile dövüştürüp öldürülmelerini seyrettiği yolunda bilgilerle bilinmektedir.[2] 24 Temmuz 1908'de 2.Meşrutiyet ilan edildiğinde coşkulu halk kalabalığının kendisini öldüreceğinden bahisle ailesi ile önce Mudanya sonra Trilye'ye kaçtı ardından Eskişehir'e kaçmak üzereyken Bursa- Yenişehir'de 3 Ağustos 1908'de ahalice tanınıp linç edilerek öldürülmüştür.[1][2] Bir iddiaya göre o zaman 10 yaşında olan Eşref Üren ile diğer 3 çocuğu ve hanımları da gözleri önünde linç edilerek öldürülmesine şahit olmuşlardır.[2]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h Gör, Emre (2019), "II. Abdülhamit Dönemi’nden Bir İstihbaratçı Profili: Serhafiye Fehim Paşa (1873-1908)", Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt:3 Sayı:1, ss. 71-84, 12 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Kasım 2022
- ^ a b c d e Çuluk, Sinan (Mayıs 2019), Fehim Paşa: Ailesinin Gözü Önünde Katledildi, #Tarih Dergisi, 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Aralık 2023
- ^ Osmanlı padişahlarının cumalık elbiselerini, büyük üniformalarını, takacağı nişanları ve kılıcı saklayan, padişahın bu tür esvabı giyeceği zaman padişaha yardım eden saray vazifelisine verilen addır.
- ^ Topallı, Elvan (2022), Fausto Zonaro’nun tablolarında Margarethe Fehim tasvirleri, 23 (43), Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 851-904, 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Aralık 2023
- ^ Nemika Derya Marşanoğlu, (Ed.) (2011), "Haremden Sürgüne Bir Osmanlı Prensesi (Pakize Mislimelek Hanım'ın Anıları), İnkılap Kitabevi, ISBN 9789751031891
.png){kind=small} | Bir Osmanlının biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |