Seyyid Bey

Seyyid Bey (1873, İzmir - 8 Mart 1925, İstanbul), Türk hukukçu, siyasetçi ve yazar. Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın 1., 2., 3. Dönem İzmir ve 22 Ekim 1916'da Ayan Âzâsı, II. Dönem İzmir Milletvekili ve V. İcra Vekilleri Heyeti ile 1. TC Hükûmeti'nde Adalet Bakanı olarak görev yapmış, hilafetin kaldırılmasında kilit bir rol oynamıştır.

Mehmed Seyyid Bey
Türkiye Adalet Bakanı
Görev süresi 30 Ekim 1923 - 6 Mart 1924
Başbakan	İsmet İnönü
Yerine geldiği	Kendisi
Yerine gelen	Mustafa Necati Uğural
TBMM Adliye Vekili
Görev süresi 14 Ağustos 1923 - 27 Ekim 1923
TBMM Reisi	Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği	Ahmet Rifat Çalık
Yerine gelen	Kendisi
Türkiye Büyük Millet Meclisi 2. Dönem Milletvekili
Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 8 Mart 1925
Seçim bölgesi	1923 – İzmir
Meclis-i Mebûsan 3., 4. ve 5. Dönem Mebusu
Görev süresi 17 Aralık 1908 - 21 Aralık 1918
Seçim bölgesi	1908 – İzmir 1912 – İzmir 1914 – İzmir
Kişisel bilgiler
Doğum	1873 İzmir, Osmanlı Devleti
Ölüm	8 Mart 1925 (52 yaşında) İstanbul, Türkiye
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1925)

Hayatı

1873'te İzmir'de doğmuştur. Medrese eğitimini takiben, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun olmuş, aynı üniversitede fıkıh dersleri vermeye başlamıştır. Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ına iki dönem İzmir mebusu seçilmiştir. Cumhuriyet'in ilanıyla eşzamanlı TBMM 2. Dönem'de de İzmir milletvekili olmuş, kurulan kabinede Adliye Vekili olarak yer almıştır.

3 Mart 1924'te, 1. İnönü Hükûmeti'nin son günlerinde Mecliste hilafetin kaldırılmasına dönük, "Hilafetin Mahiyet-i Şeriyyesi" konulu, günümüzde de tarihi addedilen bir uzunca konuşma yapmış ve karar alınmıştır. Milletvekili Kamil Miras'ın daha sonra İstiklal Mahkemesi'nde metnin hazırlanmasında payı bulunduğu ifadesi, konuşmasının muhtemelen bir ekip çalışmasının ürünü olduğuna işaret etmektedir. Meclis oturumunda İsmet İnönü'nün "Halife Türkiye'nin itibarıdır" yaklaşımıyla hilafetin kaldırılmasına karşı çıkmış olması da, günümüzden geriye bakıldığında, bir taktik hamlesi olabilir. Seyit Bey, bu konuşmada milli hakimiyet ilkesinden hareketle, hilafetin kaldırılmasının İslam dini açısından bir mahsur taşımayacağını savunmuş ve meclisteki muhalefeti de büyük ölçüde ikna etmiştir. Bu belirleyici konuşmanın neticesinde Meclis hilafeti ilga etmiştir.

1924 Anayasası'nın hazırlanmasında da önemli rol oynayan Seyit Bey, daha sonra dile getirdiği bazı teklifler nedeniyle gözden düşmüş ve baskı altında bakanlık makamından ayrılmak zorunda kalmıştır. Bunun üzerine akademisyenliğe geri dönmüştür.

Ertesi yıl, 8 Mart 1925'te İstanbul'da öldü. II. Mahmut Türbesi'nde gömülüdür.

Eserleri

• Usul-i Fıkıh Dersleri (1912)
• Usul-i Fıkıh Dersleri - Mebahis-i Hüsün ve Kubuh (1914)
• Usul-i Fıkıh - Medhal (1917)
• Hak Mefhumu ve Kuvvei Müeyyidesinin Suret-i Telakkisi Hakkında İslâm Felsefe-i Hukuku ve Avrupa Felsefe-i Hukuku Arasında Bir Mukayese (1922)
• Usul-i Fıkıh Mebahisinden İrade, Kaza ve Kader (1922)
• Hilafet ve Hakimiyet-i Milliye (1924, anonim yayımlanmıştır)
• Hilafetin Mahiyet-i Şer'iyyesi (1924, konuşma metni)

Notlar ve Kaynaklar

Siyasi görevi
Önce gelen: Kendisi	Türkiye Adalet Bakanı 30 Ekim 1923 - 6 Mart 1924	Sonra gelen: Mustafa Necati Uğural
Önce gelen: Ahmet Rifat Çalık	TBMM Adliye Vekili 14 Ağustos 1923 - 27 Ekim 1923	Sonra gelen: Kendisi