Vikipedi

Siyonizm

Yahudilerin ana vatanına dönüş projesi
(Siyonist sayfasından yönlendirildi)

Siyonizm (İbranice: צִיּוֹנוּת‎, romanize: Tsiyyonut), tarihî İsrail Toprakları olarak tanımlanan topraklarda[a] bir Yahudi devletinin asırlar sonra yeniden kurulmasını destekleyen, savunan[2][3][4] ve Yahudi milliyetçiliğini[not 1] temel alan ideolojik fikir hareketidir.[7][8][9][10] Modern Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında Orta ve Doğu Avrupa'da ulusal bir canlanma hareketi olarak hem şiddetlenen antisemitizm dalgalarına tepki olarak hem de "Yahudi Aydınlanması" olarak da bilinen Haskala'ya bir cevap olarak ortaya çıktı.[11][12][13] Kuruluşundan çok kısa bir süre sonra varlıklı Yahudi soyluların ilgisini çeken hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrol ettiği Filistin'de sürdürülebilir bir Yahudi devletini, 1900 yıl sonra tekrar yaratmayı amaçlıyordu.[14][15][16]

Theodor Herzl, modern Siyonist hareketin kurucusudur. 1896 tarihli eseri Der Judenstaat'ta, 20. yüzyılda bağımsız bir Yahudi devletinin kurulacağını öngördü.

1948'e kadar Siyonizmin öncelikli hedefleri: İsrail topraklarında, Yahudi egemenliğinin yeniden kurulması ve Yahudilerin, diasporada yaşadıkları antisemitik ayrımcılıktan ve zulümden kurtarmaktı. İsrail Devleti'nin 1948'de kurulmasından bu yana Siyonizm, öncelikle İsrail adına savunuculuk yapmayı, onun varlığına ve güvenliğine yönelik tehditleri ele almayı ve diasporadaki Yahudileri herhangi bir katliam girişimine korumayı amaçlamış durumdadır.

Dinî Siyonizm Yahudilerin, dinsel Yahudiliğe bağlı kalarak Yahudi kimliklerini sürdürmelerini ister, diğer ırklarla asimilasyonuna karşı çıkar ve kendi devletlerinde çoğunluk millet olmalarının bir yolu olarak Yahudilerin, İsrail'e geri dönmesini savunur.[17] Ahad Ha'am [en] tarafınca kurulan kültürel Siyonizm, İsrail'de bir Yahudi "ruhani merkezi" seküler vizyonunu besledi. Politik Siyonizmin kurucusu Herzl'in aksine Ahad Ha'am, kurulacak yeni devletin "sadece Yahudilerce yönetilecek bir devlet" olmasını amaçlıyordu, "sadece Yahudi ırkına özel bir devlet" olmasını değil.[18]

Terminoloji

değiştir

Siyonizm sözcüğü, İbranicedeki Siyon (ציון‎, Tzi-yon) sözcüğünden türetilmiştir. İsmin kökeni, Kudüs yakınlarında bulunan Siyon Dağı'na veya Siyon Kalesi'ne dayatılmaktadır. Sonraları, Kral Davud döneminde, "Siyon" tüm Kudüs şehrine ve İsrail Diyarı'na atıfta bulunan bir kapsamlama haline geldi. Tora'daki birçok sözde, İsrailoğulları'ndan "Siyon halkı", "Siyon'un oğulları / kızları" olarak bahsedilir.

Yahudi milliyetçiliğini tanımlamak için kullanılan bir terim olarak "Siyonizm," ilk milliyetçi Yahudi öğrenci hareketi Kadimah'ın kurucusu Avusturyalı Yahudi yayımcı Nathan Birnbaum tarafından, kendi çıkarttığı Selbstemanzipation adlı gazetede, 1890 yılında ortaya atılmıştır. (Birnbaum bir süre sonra siyasi Siyonizme sırtını dönerek ilk Haredi hareketi olan Agudat Israel'in genel sekreteri olmuştur.)[19]

Siyonizm, Yahudi anavatanını sadece ve sadece Eretz Israel'de kurmayı tasarlayan bir Yahudi milliyetçi hareketi olması ile Toprakçılıktan (Tertoryalizm) ayırılabilir. Siyonizmin ilk dönemlerinde, Yahudilerin Avrupa dışına yerleştirilmesine yönelik bir dizi teklif getirilmişse de, bunlar eninde sonunda ya reddedilmiş ya da başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu tekliflerin yarattığı tartışmalar ise Siyonist hareketin niteliği ve odağının tanımlanmasına katkıda bulunmuştur.

Genel bakış

değiştir

Bütün Siyonistlerin buluştuğu ortak payda, İsrail diyarının Yahudiler için millî yurt olarak tanımlanmasıdır.[20] Bu tanımlama ve anlayış, tarihi bağların ve dini geleneklerin Yahudileri İsrail’e bağlamasından doğar.[21] Siyonizm standart bir ideolojiye dayanmaz ve birçok ideoloji arasındaki dialoglara dönmüştür: Genel Siyonizm, Dini Siyonizm, İşçi Siyonizmi, Revizyonist Siyonizm, Yeşil Siyonizm, v. b.

Millî bir devletleri olmaksızın, Yahudi diasporasının iki binyıl (milenyum) süren varlığından sonra, Siyonist hareket; 19. Yüzyılda Laik Yahudiler tarafından kuruldu. Dreyfus meselesi ve Rusya İmparatorluğu’ndaki Yahudi pogromlarında da görülen, Avrupa’daki artan anti semitizme cevap olarak Aşkenaz Yahudilerin çoğunlukla desteklediği bir tepki olarak ortaya çıktı.[22] Resmî olarak, hareket, Avusturya-Macaristanlı gazeteci Theodor Herzl tarafından 1897 yılında bastığı Der Judenstaat (Yahudi Devleti) kitaptan sonra kurulmuştur.[23] O zamanlar, hareket, Yahudilerin Osmanlı’nın bir parçası olan Filistine gitmelerini destekledi.

Başta diğer birçok Yahudi asimilasyonu ve antisemitizme tepki olan hareketler içinde yer almasına rağmen, Siyonizm hızlı bir şekilde büyüdü ve Yahudi politikalarında dominant bir güç haline geldi. Hareket sonunda başarılı oldu ve 14 Mayıs 1948’de İsrail Devleti Yahudilerin ülkesi olarak kuruldu. İsrail’de yaşayan Yahudilerin oranı da daimi bir şekilde arttı ve hareketin oluşmasından günümüze kadar gerçekleşen göçlerle, dünyadaki Yahudilerin yaklaşık %40'ı, İsrail’de yaşamaktadır. Bu oranı dünyadaki diğer bütün ülkelerden fazladır. Bu iki sonuç Siyonizm’in diğer Yahudi politik hareketlerden daha başarılı olduğunu gösterir. Bazı akademik çalışmalarda, hem diaspora politikaları altında işlenir hem de millî kurtuluş hareketlerine örnek olarak üzerinde çalışılır.[24]

Siyonizm aynı zamanda, modern dünyayla Yahudilerin ilişkilerine yönelik de tutum aldı. Diaspora’dan dolayı, birçok Yahudi dışlanmış kaldı ve modern çağ hakkında pek fikre sahip değillerdi. Birçok Yahudi tamamen asimile olup, inançlarını geride bırakıp modern dünyaya entegre olmak istiyorlardı. Asimilasyonu destekleyen radikal grup, Yahudilerin Avrupa toplumuna tamamen entegre olmalarını istedi. Böylece, Yahudiler ve Yahudi olmayanlar arasındaki fark ortadan kalkacaktı. Bu grup homojen bir topluma kendi kimliklerinden vazgeçerek ulaşmayı amaçladı. Başka bir asimilasyon yöntemi olarak kültürel sentez, Yahudiliğe ait gelenekleri korurken, modern dünyayı kabule edip ona göre davranmayı öne sürdü. Bu fikri öne sürenler daha korumacı oldular, böylece bir yandan gelenekleri kaybetmeyip, öte yandan modern çağa ayak uydurabileceklerdi.[25]

Örgütlenme

değiştir
1939 Ziyonist Kongresi'nde ülkelere göre (Siyonizm Rusya'da yasaklanmıştı) üye ve delegeler. 70.000 Polonya Yahudisi, burada temsil edilmeyen Revizyonist Siyonizmi destekliyordu.[26]
Ülke Üyeler Delegeler
Polonya 299.165 109
ABD 263.741 114
Filistin 167.562 134
Romanya 60.013 28
Birleşik Krallık 23.513 15
Güney Afrika 22.343 14
Kanada 15.220 8

Dünya çapındaki çok uluslu Siyonist hareket bir temsili demokrasi şeklinde yapılandırılmıştır. Dört yılda bir kongreler düzenlenmekte (II. Dünya Savaşı'ndan önce iki yılda bir düzenlenmekteydiler) ve kongreye katılan delegeler üyeler tarafından seçilmektedir. Üyelerin, şekel adı verilen üyelik aidatını ödemesi gerekir. Kongrede, delegeler 30 kişilik icra kurulunu, bu kurul da hareketin liderini seçerdi. Kuruluşundan itibaren demokratik bir yapıya sahip olan harekette kadınlar da oy hakkını, Birleşik Krallık'ta oy hakkını kazanmadan da önce, elde etmişlerdir. 1917 yılına kadar, Dünya Siyonist Örgütü devamlı küçük ölçekli göç ve Yahudi Ulusal Fonu (1901 – Yahudilerin yerleşimi için toprak satın alan bir yardım derneği) ve İngiliz-Filistin Bankası (1903 – Yahudi işletmelerine ve çiftçilere kredi sağlayan bir kuruluş) gibi oluşumların kurulması yoluyla bir anavatan kurma stratejisini izlemiştir. 1942 yılında düzenlenen Biltmore Konferansı'nda, Siyonistler programlarını değiştirerek hareketin amacı olarak bir Yahudi devleti kurulmasını talep ettiler.

1968 yılında Kudüs'te bir araya gelen 28. Siyonist Kongresi, "Kudüs Programı"nda belirtilen beş noktayı Siyonizmin günümüzdeki amaçları olarak kabul etmiştir. Bu noktalar şöyledir:[27]

  1. Yahudi Halkının birliği ve İsrail'in Yahudi yaşamında sahip olduğu merkezi önem;
  2. Yahudi Halkının, tüm ülkelerden yapılacak göçler (Aliyah) yoluyla, tarihi anavatanı olan Eretz Israel'de bir araya gelmesi;
  3. Adalet ve barış vizyonu üzerine kurulu olan İsrail Devleti'nin güçlendirilmesi;
  4. Yahudi ve İbrani dili eğitiminin ve Yahudi ruhani ve kültürel değerlerinin teşvik edilmesi yoluyla Yahudi Halkının kimliğinin korunması;
  5. Yahudi haklarının her yerde korunması.

İsrail'in kurulmasından bu yana, hareketin rolü önemini çok büyük ölçüde yitirmiş olsa da, hareket içindeki ideolojik farklılıklar gerek İsrail'de gerekse Yahudiler arasında yapılan siyasi tartışmaların çok önemli bir parçası olmayı sürdürmektedir.

İşçi Siyonizmi

değiştir

İşçi Siyonizmi Doğu Avrupa'da doğmuştur. sosyalist Siyonistlere göre, yüzyıllar boyunca Yahudi düşmanı toplumlar içinde gördükleri baskı yüzünden Yahudiler süklüm püklüm, aciz, umutsuz bir hale düşmüşler, bu da Antisemitizmin daha da şiddetlenmesine davetiye çıkartmıştı. Bu grup, Yahudi ruhu ve toplumunda bir devrimin gerekli olduğunu, bu devrimin de kısmen İsrail'e göç ederek, kendilerine ait bir ülkede çiftçilik, işçilik ve askerlik yapan Yahudiler tarafından gerçekleştirilebileceğini savunuyorlardı. Çoğu Sosyalist Siyonist, geleneksel dine dayalı Yahudiliğin uygulanmasına Yahudi halkı arasında "Diyaspora zihniyeti"ni devam ettirdiği gerekçesiyle karşı çıkmış ve İsrail'de "kibbutzim" adı verilen kırsal topluluklar oluşturmuştur. Her ne kadar Sosyalist Siyonizm Yahudiliğin temel değerleri ve ruhaniliğinden esinlenmiş ve felsefi olarak bu esaslar üzerine kurulmuşsa da, Yahudiliğin ifade edilmesinde benimsediği ilerici yaklaşım Ortodoks Yahudilik ile arasında karşıtlığa dayalı bir ilişkiyi beslemiştir.

Filistin'deki İngiliz Manda Yönetimi sırasında, İşçi Siyonizmi Filistin'deki Yahudi yerleşimi Yişuv'un siyasi ve ekonomik hayatında baskın güç haline gelmiş ve İşçi Partisi'nin yenilgisi ile sonuçlanan 1977 seçimlerine kadar da İsrail'deki siyasi yapının hakim ideolojisi olmayı sürdürmüştür. Gelenek (zayıflamış olmakla birlikte) İşçi Partisi tarafından hâlen sürdürmekte, parti son yıllarda Batı Şeria ve Gazze'de bir Filistin Devleti'nin kurulmasının savunuculuğunu yapmaktadır.

Liberal Siyonizm

değiştir

Genel Siyonizm (ya da Liberal Siyonizm), başlangıçta 1897 yılında toplanan Birinci Siyonist Kongresi'nden I. Dünya Savaşı'na kadar olan dönemde Siyonist hareket içindeki hakim eğilim olmuştu. Genel Siyonistler kendilerini Herzl ve Chaim Weizmann gibi Siyonist liderlerin gıpta ile baktığı liberal Avrupa orta sınıfı ile özdeşleştirmiştir. Liberal Siyonizm günümüzde İsrail'deki herhangi bir parti ile ilişkilendirilemese de, İsrail siyasetinde serbest piyasa ilkelerini, demokrasiyi ve insan haklarına bağlılığı savunan güçlü bir eğilim olarak varlığına devam edip sürdürmektedir.

Milliyetçi Siyonizm

değiştir

Milliyetçi Siyonizm, Jabotinski'nin önderliğindeki Revizyonist Siyonistlerin içinden çıkmıştır. Revizyonistler, bir Yahudi devleti kurulmasının Siyonizmin amaçlarından biri olduğunu beyan etmeyi reddederek 1935 yılında Dünya Siyonist Örgütü'nden ayrıldılar. Revizyonistler, Arap nüfusunu Yahudilerin kitlesel göçünü kabul etmeye zorlamak ve bölgedeki İngiliz çıkarlarını savunmak üzere Filistin'de bir Yahudi Ordusu kurulması fikrini savunuyorlardı. Revizyonist Siyonizm zaman içinde evrilerek İsrail'de 1977 yılından bu yana birçok hükûmetin ana ortağı olan Likud Partisi'ne dönüşmüştür. Parti, İsrail'in Batı Şeria ve Doğu Kudüs'teki kontrolünü sürdürmesini savunmakta ve Arap-İsrail anlaşmazlığında sert bir çizgi izlemektedir. 2005 yılında, Likud işgal altındaki topraklar üzerinde bir Filistin Devleti kurulması konusunda bölünmüş ve barış görüşmelerinden yana tavır koyan parti üyeleri Kadima Partisi'ni kurmuştur.

Dinî Siyonizm

değiştir

1920'li ve 1930'lu yıllarda, Aşkenaz haham Abraham Yishak Kook (ilk Filistin Hahambaşısı) ve oğlu Haham Zevi Judah Kook, din karşıtlığını ima eden unsurlarını reddettikleri Siyonizmin birçok idealinde muazzam bir dini ve geleneksel değer gördüler. Siyonizmin pozitif ideallerini uygun şekilde kucaklayacak ve Ortodoks ve laik Yahudiler arasında bir köprü vazifesi yapacak bir Ortodoks Yahudilik kolu kurmayı amaçladılar.

Her ne kadar diğer Siyonist gruplar zaman içinde milliyetçiliklerinde yumuşamaya gitmişlerse de, Altı Gün Savaşı'nın kazanımları, dini Siyonizmi İsrail siyasi yaşamında önemli bir konuma getirmiştir. Günümüzde Ulusal Dini Parti ve Gush Emunim ile ilişkilendirilen Dini Siyonistler, Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimleri konusunda ve Kudüs'ün Eski Şehir olarak adlandırılan bölümünün Yahudilerin kontrolü altına alınmasına yönelik çabalarda ön plana çıkmıştır.

Büyük ölçüde Modern Ortodoksları barındıran Dini Siyonizm, artan sayıda (daha geleneksel) Ultra-Ortodoks Yahudiyi de içine almaktadır. Sefarad partisi Şas Siyonist hareket ile doğrudan ilişkili olmamakla birlikte genel olarak bir Ultra-Ortodoks gündem izlemektedir.

Yeşil Siyonizm

değiştir

Yeşil Siyonizm, Siyonizm’in İsrail’in doğasıyla ilgilenen bir dalıdır. Çevresel tek Siyonist parti Yeşil Siyonist İttifakıdır.

Neo-Siyonizm ve Post-Siyonizm

değiştir

20. yüzyılın son çeyreğinde, İsrail’deki klasik milliyetçilik azalmaya başladı. Bu, diğer iki muhalif hareketin doğuşuna sebep oldu: Neo-Siyonizm ve Post-Siyonizm. Bu iki hareket dünya çapındaki iki fenomenin İsrail versiyonları anlamına geldi:

  • Globalleşmenin ortaya çıkması, market toplumu ve liberal kültür
  • Yerel ters tepki.[28]

Neo-Siyonizm ve Post-Siyonizm, Klasik Siyonizm’le aynı özellikleri paylaşırlar fakat, hissettirilen duruş ve çap ayrımları ortaya koyar. Neo-Siyonizm, Siyonist milliyetçiliğin dini ve çıkarcı yönlerini ortaya koyar, öte yandan Post-Siyonizm, daha normalleşme ve evrenselliğe yönelik bir yaklaşımda bulunur.[29] Post-Siyonizm’e göre İsrail “Yahudiler için devlet” olmaktan çıkmalı ve bütün vatandaşları için bir devlet olmalı[30] ya da Arap ve Yahudilerin eşit güce sahip olduğu, çift-milliyetçi bir yapıya bürünmelidir.

Siyonizm ve Haredi Yahudilik

değiştir

Haredi Ortodoksların birçoğu Siyonist hareketin parçası değildir. Siyonizmi laik görüp, milliyetçiliği doktrin olarak kabul etmemekteler. Yahudiliği ilk ve en önde gelen din olarak görmektedirler. Buna rağmen, Shas gibi bazı Haredi hareketler, açıkça Siyonist hareketle bağını ortaya koymaktadır.

Haredi hahamlar İsrail’i Yahudiliğin temellerine uyan, Yahudilere özgü bir devlet olarak görmemektedir. Bunun sebebi ülkeyi laik bulmalarıdır. Bununla birlikte, kendilerini, Yahudilerin dini bilince ulaşmalarında onlara yardımcı olması gereken kesim olarak görmektedirler. İki Haredi politik parti İsraildeki seçimlere girmektedir. Bazen, bu partiler, milliyetçi ya da Siyonist fikirlerin pararlelinde bulunur, bunun temel sebebi bu partilerin İsrailin Yahudiliğini güçlendirmek istemeleridir.

Shas Partisi Siyonist hareketle ilişkisi olduğunu kabul etmese de 2010 yılında, Dünya Siyonist Örgütüne katıldı. Partiye oy verenler kendilerini genelde Siyonist olarak görürler ve partilerin Knesset’teki üyeleri Siyonist denilebilecek politikaları savunmaktadır. Hasidik olmayan Litvanyali Haredi Aşkenazlar, Aşkenaz Agudat İsrail partisi tarafından temsil edilmekte ve bu parti Siyonist hareketle aralarında bir ilişki kurmaktan hep kaçınmıştır. Partinin en büyük amacı İsrail ve İsrail kanunlarının Halaha’ya uymasıdır.

Siyonist inançların özellikleri

değiştir

Siyonizm, bir Yahudi devleti kurma amacıyla oluşmuştur. İleriki dönemde Siyonist liderler İsrail topraklarında Yahudi devletini kurmayı amaçlamalarına rağmen, Theodor Herzl, Amerika Birleşik Devletleri’ne Kuzey Afrika’daki kolonilerden birinde Yahudi yerleşim birimi kurmak için yaklaştı.[31] İsrail topraklarına Aliyah (göç) Yahudi ibadetlerinde daima tekrarlanan konudur. Diasporada yaşamayı reddetmek, Siyonizmin merkezinde yer alır.[32] Fikre göre diaspora, bir Yahudinin ve Yahudi millî bilincinin tamamıyla gelişmesini engellemektedir.

Siyonistler genelde İbranice konuşur. Bu dil Sami dillerinden olup, antik Yehuda’nın özgür koşullarında geliştirildi. Birçok Siyonist, Avrupa dillerinden etkilenmiş Yidiş dilini konuşmayı reddeder. İsrail’e göçtükten sonra diasporada kullandıkları dillerden ve isimlerden vazgeçerler. İbranice sadece ideolojik olarak tercih edilmedi, dil ayrıca bütün İsraillilerin ve yeni devletin ortak dili oldu. Bu Siyonistler arasında kültürel ve politik bağları güçlendirdi.

Siyonist düşüncenin ana hatları İsrail Özgürlük Bildirgesiʼnde gösterilir:

İsrail toprakları Yahudilerin doğum yeridir. Bu topraklarda Yahudilerin manevi, dini ve politik kimlikleri şekillenmiştir. Bu topraklarda ilk devletlerini kurdular ve kültürel değerlerini yarattırlar ve bu topraklar Dünyaya kitapların en mukkadesini verdi.

Topraklarından güçle kovulduktan sonra Yahudiler topraklarına geri dönme ümitlerini hiç kaybetmediler ve daima eve dönüp politik özgürlüklerine kavuşmak için dua ettiler.

Bu tarihi ve geleneksel bağlarla, Yahudiler, kendilerini antik evlerine tekrar entegre etmek için çaba gösterdiler ve yakın tarihlerde kitleler halinde geri döndüler.[33]

Siyonizm, anti-semitizmle savaşmaya adamıştır kendisini. Bazı Siyonistler anti-semitizmin hiçbir zaman yok olmayacağına inanır[34] öte yandan bazıları Siyonizmin ant-semitizmi bitirecek araç olduğuna inanır.

Tarihçe

değiştir

Her ne kadar İsrail Diyarı'nda (Eretz Yisra'el) her zaman bir Yahudi cemaati bulunmuşsa da, MS 1. yüzyıldan itibaren, Yahudilerin çoğunluğu sürgünde yaşamıştır. Yahudilik inanışına göre, Eretz Yisra'el ya da diğer adıyla Siyon, Tevrat'ta Tanrı tarafından Yahudilere vadedilmiş bir ülkedir. İkinci yüzyıldaki Bar Kokhba ayaklanmasının ardından, Romalılar Yahudileri Filistin'den sürmüş, Yahudi diyasporası da bu şekilde ortaya çıkmıştır.

On dokuzuncu yüzyılda, Yahudilik içinde Filistin'e dönüşe destek veren akımın popülerliği de artmıştır. Siyonizm öncesi Aliyah ile, Yahudiler, Siyonizmin fiilen başladığı yıl olarak kabul edilen 1897 yılından önce de Filistin'e göç ediyorlardı.[35] Aktif Siyonizm'in başlangıcı kabul edilen 1897 yılından önce dahi Yahudilerin Filistin topraklarına göç ettiği görülmüştür.[36]

Filistin'e ciddi Yahudi göçü 1882 yılında başlamıştır. Göçmenlerin çoğu, sık sık gerçekleştirilen pogromlardan ve devlet yönetimindeki baskılardan kaçtıkları Rusya'dan geliyordu. Bu gruplar, Batı Avrupa'daki Yahudi hayırseverlerden gelen mali destek ile bir dizi tarımsal yerleşim alanı oluşturdular. Rus Devrimi ve Nazi rejiminin başlaması ile de yeni Aliyahlar gerçekleştirilmiştir.

1890'lı yıllarda, Theodor Herzl Siyonizme yeni bir ideoloji ve fiili aciliyet katarak, Dünya Siyonist Örgütü'nün (WZO) oluşturulduğu 1897 yılında İsviçre'nin Basel şehrinde düzenlenen ilk kongrenin toplanmasını sağladı.[37] Herzl'in amacı, Yahudi devleti hedefinin elde edilmesi için gerekli hazırlık niteliğindeki adımları başlatmaktı. Herzl'in Filistin'i hakimiyeti altında tutan Osmanlı yöneticileri ile bir siyasi anlaşma yapma teşebbüslerinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine başka hükûmetlerin desteği arandı. Filistin'de küçük ölçekli yerleşimlere destek veren WZO, Yahudilik duygusu ve bilincini güçlendirmeye ve dünya çapında bir federasyon kurmaya odaklandı.

Dinlere göre Filistin nüfusu[38]
Yıl Müslümanlar Yahudiler Hristiyanlar Diğerleri
1922 486.177 83.790 71.464 7.617
1931 493.147 174.606 88.907 10.101
1941 906.551 474.102 125.413 12.881
1946 1.076.783 608.225 145.063 15.488

Uzun bir devlet yönetiminde soykırım ve etnik temizleme ("pogromlar") siciline sahip olan Rus İmparatorluğu, yaygın şekilde Yahudi halkının tarihi düşmanı olarak kabul edilmekteydi. Lider kadrosunun büyük bölümü Almanca konuşanlardan oluştuğu için, Siyonist hareketin merkezi de Berlin'de bulunuyordu. I. Dünya Savaşı'nın başlangıcında, Yahudilerin (ve Siyonistlerin) büyük bölümü Rusya'ya karşı verdiği savaşta Almanya'nın safında yer aldı.

Rusya'dan gelen Yahudi göçmen Chaim Weizmann'ın yürüttüğü lobicilik çalışmaları ve Amerikan Yahudilerinin Amerika Birleşik Devletleri'ni Almanya'ya destek vermeye teşvik edeceği endişesi Britanya hükûmetini 1917 yılında Balfour Deklarasyonu'nu kaleme almaya sevk etti. Deklarasyon, Filistin'de bir Yahudi anavatanı kurulmasını onaylıyordu. Ayrıca, Britanya saflarında Filistin'de savaşmak üzere de Siyonistlerden oluşan Jabotinski komutasında bir askerî birlik kuruldu. 1922 yılında, Milletler Cemiyeti, Britanya'ya verdiği mandada söz konusu deklerasyonu kabul etti:

Manda (…) önsözde de belirtildiği gibi, Yahudiler için bir ulusal vatan kurulmasını ve kendi kendini yöneten kurumların oluşturulmasını ve ırkı ve dini ne olursa olsun, Filistin'de yaşayan herkesin medeni ve dini haklarını güvence altına alacaktır.[39]

Balfour Deklarasyonu'nun çıkarılmasında oynadığı rol, Weizmann'ın hareketin lideri olarak seçilmesinin de önünü açtı. Weizmann, 1948 yılına kadar bu görevde kaldı.

Britanya Manda Yönetimi Filistin'e daha yüksek sayıda Yahudinin göç etmesine ve Yahudiler tarafından bölgedeki toprak ağalarından daha fazla arazi satın alınmasına yol açtı. Bunun sonucunda, yerel halkın topraksız kalması bölgedeki (çoğu zaman bizzat araziyi satan toprak ağalarının önderliğinde gelişen) huzursuzluğu körükledi. 1920, 1921 ve 1929 yıllarında yaşanan ayaklanmalara kimi zaman Yahudilere yönelik katliamlar da eşlik etti. Kurbanlar çoğunlukla Siyonist olmayan Ortodoks Yahudilerdi. Britanya ilkesel düzeyde Yahudilerin göçünü desteklemekle birlikte, Arapların çıkarttığı şiddet olaylarından ötürü Yahudi göçüne kısıtlamalar getirmiştir.

Hitler'in 1933 yılında Almanya'da iktidara gelmesinin ardından, 1935 yılında kabul edilen Nürnberg Yasaları Almanya Yahudilerini (daha sonraları da Avusturya ve Çek Yahudilerini) ülkesiz mülteciler haline getirdi. Benzer kurallar, Nazilerin Avrupa'daki müttefikleri tarafından da uygulanmıştır. Zaman içinde Yahudi göçünde yaşanan artış ve Arap dünyasına yönelik Nazi propagandasının etkisi ile Filistin'de 1936-1939 Arap ayaklanması yaşandı. Britanya durumu araştırmak için Peel Komisyonu'nu kurdu. Avrupa'daki Yahudilerin durumunu dikkate almayan komisyon, iki devletli bir çözüm ve halkların zorunlu transferi yönünde bir çağrıda bulundu. Ancak, Britanya bu çözümü reddederek yerine 1939 tarihli Beyaz Kitap'ı uygulamaya koydu. Beyaz Kitap, Yahudi göçüne 1944 yılı itibarıyla son verilmesini ve Yahudi göçmenlerin sayısının 75.000 ile sınırlandırılmasını planlıyordu. İngilizler, Manda yönetiminin sonuna kadar bu politikayı sürdürdüler.

Filistin'deki Yahudi cemaatinin büyümesi ve Avrupa'daki Yahudi varlığının muazzam bir yıkıma uğraması, Dünya Siyonist Örgütü'nün de devredışı kalmasına neden oldu. Amerikalı Siyonistlerin para yardımı ve Washington'daki nüfuzları ile destek verdiği, David Ben-Gurion'un liderliğindeki Filistin için Yahudi Ajansı, kendi politikalarını giderek artan şekilde dikte ettirmeye başladı.

İkinci Dünya Savaşı ve Holokost'un (Yahudi Soykırımı) ardından, başta Holokost'tan kurtulmuş olanlar olmak üzere, ülkesiz Yahudilerden oluşan muazzam bir dalga Britanya'nın belirlediği kurallara meydan okuyarak küçük teknelerle Filistin'e göç etmeye başladı. İngilizler, (aralarında çok sayıda öksüz kalmış çocuğun da bulunduğu) bu Yahudileri ya Kıbrıs'ta hapsetmiş ya da Britanya kontrolü altındaki Almanya'daki Müttefik İşgal Bölgeleri'ne göndermiştir. Bu ise, Siyonizmin tüm Yahudilerden destek bulması ve Amerikan Kongresi'nin Britanya'ya ekonomik yardım verilmesini reddetmesi ile sonuçlandı. Siyonist grupların Filistin'de İngilizlere yönelik saldırılarına ek olarak, imparatorluğu iflasın eşiğine gelmiş olan Britanya konuyu yeni kurulan Birleşmiş Milletler'e havale etmek zorunda kaldı.

 
Birleşmiş Milletler Paylaşım Planı (1947)

1947 yılında, Birleşmiş Milletler Filistin Özel Komitesi (UNSCOP) Filistin'in batısının bir Yahudi devleti, bir Arap devleti ve Kudüs'ü çevreleyen BM kontrolü altındaki bir bölge (Coprus separatum) olmak üzere üçe bölünmesini yönünde tavsiyede bulundu.[40] Bu taksim planı, 29 Kasım 1947 tarihinde, 181 Sayılı Birleşmiş Milletler Genel Kurul Kararı ile, 33 lehte, 13 aleyhte ve 10 çekimser oy ile kabul edildi. Oylamanın sonucu, Yahudilerin çoğunlukta olduğu şehirlerin sokaklarında kutlandı.[41]

Filistinli Araplar ve Arap devletleri BM kararını reddederek tek bir devlet oluşturulmasını ve Yahudi göçmenlerin Filistin'den çıkartılmasını talep ettiler. 14 Mayıs 1948 tarihinde, Britanya mandasının sona ermesinin hemen ardından, Ben-Gurion'un liderliğindeki Yahudi Ajansı İsrail Devleti'nin kuruluşunu ilan etti ve aynı gün yedi Arap ülkesinin orduları İsrail'i istila etti. Savaş yüzünden yaklaşık 711.000 Filistinli Arap[42] yaşadıkları toprakları terk etmek, 850.000 Yahudi de Arap dünyasından büyük çoğunlukla İsrail'e göç etmek zorunda kaldı.

İsrail Devleti'nin kuruluşundan bu yana, Dünya Siyonist Örgütü genellikle Yahudilerin İsrail'e göç etmeye teşvik edilmesi ve yardımcı olunmasına adanmış bir örgüt olarak işlev görmüştür. Örgüt, diğer ülkelerde İsrail'e siyasi destek sağlamış olsa da, İsrail'in iç politikasında küçük bir rol oynamıştır.

Hareketin 1948 yılından bu yana kaydettiği önemli başarılar arasında, göç eden Yahudilere lojistik destek sağlanması ve en önemlisi, Sovyetler Birliği'ni terk etme ve dinlerini özgür bir şekilde uygulama hakkı konusundaki mücadelelerinde Sovyet Yahudilerine yardım edilmesi de vardır.

Balfour İlanı ve Filistin Mandası

değiştir

1903 yılında, Siyonist kongresi, İngilizler tarafından Uganda’da bir vatan oluşturulması teklifini reddetti. 1917 yılında İngiliz hükûmeti Balfour Deklarasyonu ile Filistin’de bir Yahudi ülkesi kurma kararını verdi:

Majestelerinin hükümeti Filistinde Yahudiler için bir millî bir vatan kurma fikrini desteklemekte ve bu fikrin gerçekleşmesi için gereken desteği verecektir. Bu amaç gerçekleşirken, şu an o topraklarda bulunan Yahudi olmayan kişilerin sivil ve dini hakları korunacaktır.[43]

1922 yılında, Milletler Cemiyeti, deklarasyonunu kabul etti ve İngilizlere Filistin himayesini verdi:

Himaye, Yahudi millî vatanın oluşturulmasını garanti altına alacak, kurulan devlette kendini yönetebilme organları kurulacak ve orada yaşayan Yahudi ve Yahudi olmayan herkesin hakları koruma altına alınacaktır.[44]

Rusya'ya göç etmiş olan Yahudi Chaim Weizmann Balfour Deklarasyonun’daki katkılarindan dolayı hareketin başı olarak 1948 yılına kadar kaldı ve Devlet kurulduğunda İsrail’in ilk Başkanı oldu.

Yahudilerin Filistine göç etmesi ve feodal toprak sahiplerinden alınan geniş topraklar, topraksızlığa ve giderek artan hoşnutsuzluğa sebep oldu. 1920, 1921 ve 1929 yıllarında ayaklanmalar gerçekleşti ve zaman zaman Yahudilerin katledilmesiyle sonuçlandı.[45] Kurbanlar genelde Siyonist olmayan, dört kutsal dört şehirdeki Haredi Yahudiler oldu.

Hitler'in yükselişi

değiştir

1933 yılında Hitler Almanya'da yönetimi ele geçirdi ve 1935 Nürnberg Kanunları ile Alman Yahudileri (ve daha sonra Avusturya ve Çek Yahudileri) vatansız göçmen oldular. Benzer kanunlar Avrupa'daki diğer Nazi müttefikleri tarafından uygulandı. Bu durumu takip eden Yahudi göçü ve Arap dünyasını hedef alan Nazi propagandası, 1936-1939 Filistin Arap ayaklanmasına neden oldu. İngiltere, Filistin Kraliyet Komisyonunu durumu incelemek için kurdu. Komisyon, Avrupa'daki Yahudilerin durumunu değerlendirmedi ama iki-devlet çözümü savunarak zorunlu nüfus değişimi önerdi. İngiltere bu çözümü geri çevirdi ve bunun yerine 1939 White Paper (Malcolm Mac Donald) çözümünü öne sürdü. Bu çözüm 1944 yılına varıldığında Yahudi göçünü tamamlamayı planladı ve bu döneme kadar 75.000 Yahudi'nin göçünü sağlamayı amaçladı. Bu Avrupa'daki şiddetli ayrıma uğrayan ve gidecek yerleri olmayan Yahudiler için faciaydı. Bu politikayı İngilizler himayenin sonuna kadar yürütebildi.

Filistin'deki Yahudilerin sayısının artması ve Avrupa'daki Yahudilerin kötü durumu Dünya Siyonist Organizasyonunun güçlenmesini sağladı. David Ben-Gurion liderliğindeki Filistin Yahudi Kurumu Yahudilerin göçünü artırmak için Amerika'dan destek sağladı. Destek veren kurumlar arasında Amerika Filistin Komitesi de vardı.

II. Dünya Savaşı ve Holokost'tan sonra, çoğunluğunun Holokost'tan kurtulanlar olduğu ülkesiz çok sayıda Yahudi küçük botlarla İsrail'e göç etti. Holokost, Siyonist projesiyle dünyadaki Yahudiler arasında büyük bağlar kurdu.[46] İngilizler Yahudileri ya Kıbrıs'ta tutukladı ya da Almanya'da müttefiklere ait alanlara gönderdi. Bu durum Yahudilerin Siyonizmi daha çok desteklemelerini sağladı. Siyonist gruplar Filistin'deki İngilizlere saldırdı ve İngilizler ise, karşılaştıkları iflasla, durumu Birleşmiş Milletlere götürdü.

1947 yılında Birleşmiş Milletler Filistin Özel Komisyonu, Batı Filistin'in Yahudi ve Arap devletler ve Birleşmiş Milletler tarafından kontrol edilen Küdus olarak bölünmesini önerdi.[47] 181 nolu çözüm önergesi 1947 yılı Kasımında 33 kabul, 13 ret ve 10 nötr oyla kabul edildi. Karar Yahudi şehirlerde kutlamalarla karşılandı.[48] Buna rağmen Filistinli Araplar ve Arap Devletler BM kararını reddetti ve Yahudi göçmenlerin geri gönderilmesini istedi. Bu durum 1948 Arap-İsrail Savaşıyla sonuçlandı.

İsrail'in kuruluşu

değiştir

14 Mayıs 1948'de, İngiliz himayesi sona erdi ve David Ben-Gurion Tel Aviv'de İsrail devletinin kurulduğunu ilan etti ve aynı gün yedi Arap ülkesi İsrail'i işgal etti. Çatışmalar 711.000 Filistinli Arabın yaşadıkları yerden göçmesine neden oldu.[49] Bu Filistinliler tarafından Al Akba (Felaket) olarak adlandırıldı ve Arap ülkelerindeki 850.000 Yahudi İsrail'e göçtü. Birçok kanunla, İsrail, göçen Filistinlilerin geri dönmesini engelledi.

İsrail Devleti'nin kurulmasından itibaren, Dünya Siyonist Örgütü, Yahudileri İsrail'e göçmek için destekleyen bir kurum olarak çalışmalarına devam etti. İsrail iç politikasına karışmazken, İsrail'e politik destek verdi. En büyük başarıları arasında göçen Yahudiler için lojistik destek vermek, Yahudilerin SSCB'den ayrılmalarını sağlayacak yasal zemini hazırlamak ve SSCB'de kalan Yahudilerin dinlerini özgürce yaşamalarını desteklemekti.

Herzl'in II. Abdülhamid'e teklifi

değiştir

Yahudilerin Filistin'e yerleştirilmesini amaçlayan Theodor Herzl, 17 Mayıs 1901 tarihinde II. Abdülhamid ile görüştü.[50] Bu görüşmede Herzl'e bir Mecidiye Nişanı verildi.[51][52] II. Abdülhamid ile görüşmesinden sonra konu hakkında Daily Mail gazetesine mülakat veren Herzl, görüşmeden duyduğu memnuniyeti vurgulayıp Yahudilerin II. Abdülhamid'den daha iyi bir dostu ve seveni olmadığını ifade etti.[50] II. Abdülhamid, belirli bir yerde toplu hâlde olmamak şartıyla Yahudilerin Osmanlı topraklarına gelmelerini kabul etti ancak Filistin'e yerleşim konusunda bir adım atmadı.[53] Herzl'in asıl isteği ise Yahudilerin doğrudan Filistin'e yerleşmesini sağlamak idi.[50] Bunun karşılığında da Osmanlı borçlarının önemli bir kısmını ödeyecekti. II. Abdülhamid, Yahudilerin dağınık bir şekilde Mezopotamya'ya yerleşmelerini teklif etti ancak bu teklif Herzl tarafından kabul edilmedi. Çünkü Herzl, ilave yerleşim yeri olarak Filistin, Hayfa ve çevresini istemekteydi.[50] Konu hakkında Osmanlı Arşivleri'nde bulunan belgeler de, II. Abdülhamid'in Herzl'i huzurundan kovmadığını ve Padişahın Yahudilerin yerleşimi için Mezopotamya'yı teklif ettiğini göstermektedir.[53]

Siyonizme yönelik muhalefet ve eleştiriler

değiştir

1920'li yıllarda, Siyonist hareketin giderek daha laik bir kimliğe bürünmesi, bazı Ortodoks Yahudi gruplarının da muhalefetini çekmiştir. Harekete, İslami kuruluşlar ve milliyetçi Arap örgütlerinin yanı sıra, kimi asimile olmuş Yahudiler ve Siyonizmin Britanya'nın Hindistan'daki kalabalık Müslüman tebaası ile ilişkilerine zarar vereceği endişesini taşıyan İngiliz emperyalistlerinin de muhalefeti ile karşılaştı. Zaman zaman Marksist örgütler de çeşitli nedenlerden ötürü Siyonizme karşı çıkmışlardır.

İsrail'de, 1930'lu ve 1940'lı yıllarda başını şair Yonatan Ratoş'un çektiği Kenancı hareket, "İsraillilik"in etnik kimlikler üstü bir milliyet olması gerektiği fikrini savunmuştur.

Yirminci yüzyılın son çeyreğinde, İsrail'deki klasik milliyetçilikte bir düşüş yaşandı. Bu ise, neo-Siyonizm ve post-Siyonizm gibi iki karşıt hareketin yükselmesine yol açtı. Her iki hareket de, aslında dünya çapında rastlanan bir görüngünün İsrail'e uyarlanmış haliydi: (1) küreselleşmenin, bir pazar toplumunun ve liberal kültürün yükselişi ve (2) yerel bir tepki.[54] Neo-Siyonizm ve post-Siyonizm, bir yandan "klasik" Siyonizm ile belirli özellikleri paylaşırken diğer yandan da halihazırda Siyonizmde mevcut olan birbirine muhalif ve taban tabana zıt kutupları vurgulamaları ile birbirinden ayrılmaktadır. "Neo-Siyonizm, Siyonist milliyetçiliğin kurtarıcılık ve adanmışlık boyutlarına vurgu yaparken, post-Siyonizm ise normalleşme ve evrenselcilik boyutlarının altını çizer."[29]

Marcus Garvey ve Siyah Siyonizm

değiştir

Siyonistlerin, Filistin'de Yahudiler için bir Ulusal Anavatan oluşturulmasına Britanya'nın desteğini kazanmaya yönelik çabalarının başarı ile sonuçlanmasından etkilenen Jamaikalı milliyetçi Marcus Garvey, Afrika asıllı Amerikalıların Afrika'ya dönmesine adanmış bir hareket başlattı. 1920 yılında, Harlem'de yaptığı bir konuşmada, Garvey şunları söylüyordu: "diğer ırklar —Yahudiler Siyonist hareket, İrlandalılar ise İrlanda hareketi yoluyla— davalarını başarıya ulaştırmak için uğraştılar ve ben de bedeli ne olursa olsun, Zencilerin menfaatlerinin gözetilmesini sağlamak için uygun şartları yaratmaya karar verdim."[55] Garvey, Amerikalı Siyahların Afrika'ya göç etmesi için uygun şartları yaratmak amacıyla, Black Star Line adlı bir gemicilik şirketi kurduysa da, çeşitli sebeplerden ötürü bu girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Ortaya attığı fikirler, Jamaika'da Rastafaryanizme, Siyah Yahudilere ve[56] İsrail'e yerleşmeden önce Liberya'ya taşınan Kudüs'ün Afrikalı İbrani İsrailoğulları'na esin kaynağı oldu.

Yahudi olmayanlardan Siyonizme verilen destek

değiştir

Yahudilerin İsrail Diyarı'na dönüşüne verilen siyasi destek, Yahudi Siyonizminin bir siyasi hareket olarak resmen örgütlenmesinden de eskiye dayanır. On dokuzuncu yüzyılda, Yahudilerin Kutsal Topraklara Döndürülmesi'nin savunucularına Restorasyoncular adı verilmekteydi. Yahudilerin Kutsal Topraklara geri dönmesi, Kraliçe Victoria, Kral VII. Edward, ABD Başkanı John Adams, Güney Afrika Başbakanı General Smuts, Çekoslovakya Cumhurbaşkanı Masaryk, İtalyan filozof ve tarihçi Benedetto Croce, Kızılhaç'ın kurucusu ve Cenevre Konvansiyonları'nın yazarı Henry Dunant ve Norveçli bilim insanı ve hayırsever Fridtjof Nansen gibi önde gelen isimler tarafından da yaygın olarak desteklenmiştir.

Bakan M. Cambon'un şahsında, Fransız hükûmeti de resmen, "İsrailoğullarının yüzyıllar önce sürgün edilerek çıkarıldıkları topraklarda Yahudi milliyetinin yeniden doğuşunu" sağlamayı taahhüt etmiştir.

Çin'de, aralarında Sun Yat-Sen'in de bulunduğu Milliyetçi hükûmetin önde gelen isimleri Yahudilerin bir Ulusal Anavatan kurma arzularına sempati ile baktıklarını ifade etmişlerdir.[57]

Siyonizmi destekleyen Hristiyanlar

değiştir

Siyonizm öncesinde, Yahudilerin Kutsal Topraklara dönüşü fikrinin Hristiyanlar tarafından desteklenişi uzun bir tarihe sahiptir. Siyonizme destek veren ilk ünlü isimler arasında, Britanya Başbakanları David Lloyd George ve Arthur Balfour, ABD Başkanı Woodrow Wilson ve Siyonizme destek vermeye yönelik faaliyetleri yüzünden Britanya Ordusu tarafından Filistin'de görev yapması süresiz olarak yasaklanan Orde Wingate de bulunmaktadır. Carleton Üniversitesi'nden Charles Merkley'e göre, Hristiyan Siyonizmi 1967'deki Altı Gün Savaşı'nın ardından kayda değer ölçüde güç kazanmıştır ve başta Amerika Birleşik Devletleri'ndekiler olmak üzere, birçok dönemselci Hristiyan, bugün Siyonizme güçlü destek vermektedir.

Ahir Zaman Azizleri İsa Mesih Kilisesi'nin kurucusu Joseph Smith, yaşamının son yıllarında, "Yahudiler için İsrail diyarına dönme zamanının şimdi" olduğunu ilan etmiştir. 1842 yılında, Smith, Ahir Zaman Azizleri İsa Mesih Kilisesi'nin Havarilerinden Orson Hyde'ı, toprakları Yahudilerin dönüşüne adamak için Kudüs'e göndermiştir.

İsrail'e açık destek veren Hristiyan Araplar arasında, her ikisi de Mısır doğumlu olan, İsrail'i Savunan Araplar7 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı Web sitesinin kurucusu Amerikalı yazar Nonie Darwish ve Viva Israele adlı kitabın yazarı, eski Müslüman Magdi Allam da bulunmaktadır. Lübnan doğumlu Amerikalı Hristiyan gazeteci ve Gerçek için Amerikan Kongresi'nin kurucusu Brigitte Gabriel, Amerikalıları "Amerika, İsrail ve Batı medeniyetini savunmak için korkusuzca seslerini duyurmaya" çağırmaktadır.[58]

Siyonizme destek veren Müslümanlar

değiştir

1873 yılında, İran Şahı Nasıreddin Şah, gerçekleştirdiği Avrupa seyahati sırasında aralarında Sir Moses Montefiore'nin de bulunduğu Britanyalı Yahudi liderleri ile bir araya geldi. Görüşme sırasında, İran şahı Yahudilerin toprak satın alarak burada Yahudi halkı için bir devlet kurmalarını tavsiye etmişti.[59]

Bugünkü Ürdün kraliyet ailesinin atalarından ve Osmanlı Türklerine karşı Arap direnişinin lideri (Osmanlı karşıtı Yahudi direnişi ile birlikte) Mekke Şerifi Hüseyin bin Ali, I. Dünya Savaşı sırasında, "Bu ülkenin kaynakları bakir topraklardır ve bu Yahudi göçmenler tarafından [Avrupa'dan getirecekleri teknoloji ile] işlenecektir" demiş, Yahudilere abna'ihelasliyin (toprakların "öz evlatları") olarak adlandırmıştır.[60] Hiçbir zaman hayata geçirilmeyen 1919 tarihli, Faysal-Weizmann Anlaşması'nda, oğlu Emir Faysal, "Onların [Siyonist] ulusal arzularını gerçekleştirilmesinin en emin yolu, Arap devletlerinin ve Filistin'in gelişmesinde mümkün olan en yakın işbirliği yoluyladır" diyen bir bildiriye imza atmıştır. Faysal'ın 1919 yılında şunları söylediği Araplar tarafından aktarılır: "Araplar, özellikle de aramızdaki eğitimli kişiler, Siyonist harekete en derin sempati ile bakarlar… Yahudilere evlerine kalpten bir hoş geldin diyeceğiz… Hep birlikte ıslah edilmiş ve gözden geçirilmiş bir Yakın Doğu için çalışıyoruz ve iki hareket birbirini tamamlıyor. Yahudi hareketi emperyalist olmayan, milliyetçi bir harekettir… Nitekim, bu iki hareketten hiçbirinin diğeri olmadan gerçek bir başarıya ulaşabileceğine inanmıyorum." (örneğin. Birleşik Krallık'ın Filistin Kraliyet Komisyonu Raporu'nda, Faysal'ın yaşamında sıtmanın yaygın olduğu (örn. s. 233, s. 259) ve Yahudi göçmenlerin bataklıkları kurutarak sıtmayı yayan sivrisinekleri öldürdüklerinin altı çizilir.)[61] Günümüzde hâlen yayınlanmakta olan El-Ahram gazetesinin editörünün bu konuda yazdıkları Faysal'ın sözlerinden pek farklı değildi: "Siyonistler ülke için gereklidir: Beraberlerinde getirecekleri para, bilgi ve zeka ve belirleyici özelliklerinden olan çalışkanlıkları ile hiç şüphesiz ülkenin yeniden canlanmasına katkıda bulunacaklardır."[62]

İtalyan Müslüman Meclisi lideri ve İslam-İsrail Derneği eş kurucusu Şeyh Abdul Hadi Palazzi ve Kanadalı İmam Halil Muhammed, Kur'an'ın Siyonizmi desteklediğini belirtir.[63] Siyonizmi destekleyen diğer Müslümanlar arasında, Pakistanlı gazeteci Tashbih Sayyed ve Bangladeşli gazeteci Salah Choudhury de bulunmaktadır. 2003 yılından bu yana hapiste olan Choudhury ölüm cezası ile karşı karşıyadır.[64]

Dönem dönem, Kürtler ve Berberiler gibi kimi Arap olmayan Müslümanlar da Siyonizm'e destek verdiklerini belirtmişlerdir.[65][66][67]

Siyonizme destek veren Hindular

değiştir

İsrail'in 1948 yılında kurulmasından sonra, Hindistan Millî Kongresi hükûmeti Siyonizm'e karşı çıktı. Bazı yazarlar, bu karşı çıkışın daha çok Müslüman oy vereni kazanmak için olduğunu iddia etti (o dönemde Müslümanlar 30 milyon üzerindeydi).[68] Buna rağmen, Sangh Parivar’ın liderliğini yaptığı tutucu hindu milliyetçiler açıkça Siyonizmi savundu. Ayrıca Vinayak Damodar Savarkar ve Sita Ram Goel gibi milliyetçi entelektüel isimler de Siyonizmi savundu.[69] Yahudileri atalarının vatanına geri getirme hareketi birçok Hindu Milliyetçi için ilgi çekici geldi çünkü İngiliz yönetiminden kurtulma ve Hindistanın bölünmesi, uzun yıllardca ezilen Hindular için benzer tecrübelerdi.

Uluslararası anketlere göre, Hindistan dünyadaki İsrail-Devletini en çok savunan ülkelerdendir.[70][71][72][73] Yakın dönemlerde tutucu Hindistan partileri ve kurumları Siyonizmi desteklemektedir.[69][74] Birçok Hindistan solu üyesi Hinduları bu nedenle, Yahudi lobisiyle işbirliği yapmakla suçlamıştır.[75]

Marcus Garvey ve Siyahi Siyonizm

değiştir

Siyonistlerin bir Yahudi Millî Vatanı oluşturmak için İngilizlerin desteğini almaları, Jamaikalı milliyetçi Marcus Garvey’e ilham verdi ve Amerika’da yaşayan Afrika kökenlileri Afrika’ya geri getirecek hareketi kurmasını sağladı. 1920 yılında Harlem’de verdiği bir konuşmada, Garvey, “diğer ırklar kendi geleceklerine kendileri karar verdi-Yahudiler Siyonist hareketle, İrlandalılar, İrlanda hareketleriyle… ve bende Negroların kendi geleceklerine karar vermelerini istiyorum.[76] Garvey bir gemi nakliye şirketi kurdu (Black Star). Bu gemilerle siyahi Amerikalıların Afrika’ya göçmelerine yardımcı olacaktı fakat birçok nedenle çabaları sonuç vermedi ve hareket başarısız kaldı.

Garvey, Jamaika'da Rastafari Hareketine ilham verdi, Siyahi Yahudiler ve Afrika’daki İbraniler İsrail’den önce Liberya’ya göç ettiler.

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir

Dipnotlar

değiştir
  1. ^ Bu topraklara Kenan, Kutsal Topraklar, veya Vadedilmiş Topraklar da denir.[1]

Diğer

değiştir
  1. ^ Siyonizm, bir etnik milliyetçilik biçimi[5] veya sivil milliyetçi bileşenlere sahip bir etno-kültürel milliyetçilik biçimi olarak tanımlanmıştır.[6]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "What's the difference between anti-Semitism and anti-Zionism?". BBC. 29 Nisan 2016. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2019. 
  2. ^ Bernard Lewis, Semites and Anti-Semites: An Inquiry into Conflict and Prejudice, 24 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. W. W. Norton & Company, 1999 978-0-393-24556-1 p.20
  3. ^ Ian S. Lustick, 'Zionist Ideology and Its Discontents: A Research Note,' 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Israel Studies Forum Vol. 19, No. 1 (Fall 2003), pp.98-103, p.98.'Zionism was and is a serious ideology and deserves to be treated as such.'
  4. ^ Gadi Taub, 'Zionism,' 11 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Gregory Claeys,Encyclopedia of Modern Political Thought, Sage CQ Press, 2013 978-1-452-23415-1 pp.869-872 p.869.:'Zionism is an ideology that seeks to apply the universal principle of self-determination to the Jewish people.'
  5. ^ Medding, P.Y. (1995). Studies in Contemporary Jewry: XI: Values, Interests, and Identity: Jews and Politics in a Changing World. Studies in Contemporary Jewry. OUP USA/Institute of Contemporary Jewry, Hebrew University of Jerusalem. s. 11. ISBN 978-0-19-510331-1. Erişim tarihi: 11 Mart 2019. 
  6. ^ Gans, Chaim (1 Temmuz 2008). A Just Zionism: On the Morality of the Jewish State (İngilizce). Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780195340686.001.0001. ISBN 9780199867172. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  7. ^ Motyl 2001, ss. 604..
  8. ^ Herzl, Theodor (1988) [1896]. "Biography, by Alex Bein". Der Judenstaat [The Jewish state]. republication. Sylvie d'Avigdor tarafından çevrildi. New York: Courier Dover. s. 40. ISBN 978-0-486-25849-2. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2010. 
  9. ^ "Zionism". Oxford Dictionary. 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016. 
  10. ^ "Zionism | nationalistic movement". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016. 
  11. ^ Ben-Ami Shillony (24 Ocak 2012). Jews & the Japanese: The Successful Outsiders. Tuttle Publishing. s. 88. ISBN 978-1-4629-0396-2. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2017. (Zionism) arose in response to and in imitation of the current national movements of Central, Southern, and Eastern Europe. 
  12. ^ LeVine, Mark; Mossberg, Mathias (2014). One Land, Two States: Israel and Palestine as Parallel States. University of California Press. s. 211. ISBN 978-0-520-95840-1. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016. The parents of Zionism were not Judaism and tradition, but antiSemitism and nationalism. The ideals of the French Revolution spread slowly across Avrupa, finally reaching the Pale of Settlement in the Russian Empire and helping to set off the Haskalah, or Jewish Enlightenment. This engendered a permanent split in the Jewish world, between those who held to a halachic or religious-centric vision of their identity and those who adopted in part the racial rhetoric of the time and made the Jewish people into a nation. This was helped along by the wave of pogroms in Eastern Europe that set two million Jews to flight; most wound up in America, but some chose Palestine. A driving force behind this was the Hovevei Zion movement, which worked from 1882 to develop a Hebrew identity that was distinct from Judaism as a religion. 
  13. ^ Gelvin, James L. (13 Ocak 2014). The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge University Press. s. 93. ISBN 978-1-107-47077-4. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016. The fact that Palestinian nationalism developed later than Zionism and indeed in response to it does not in any way diminish the legitimacy of Palestinian nationalism or make it less valid than Zionism. All nationalisms arise in opposition to some "other". Why else would there be the need to specify who you are? And all nationalisms are defined by what they oppose. As we have seen, Zionism itself arose in reaction to anti-Semitic and exclusionary nationalist movements in Europe. It would be perverse to judge Zionism as somehow less valid than European anti-Semitism or those nationalisms. Furthermore, Zionism itself was also defined by its opposition to the indigenous Palestinian inhabitants of the region. Both the "conquest of land" and the "conquest of labor" slogans that became central to the dominant strain of Zionism in the Yishuv originated as a result of the Zionist confrontation with the Palestinian "other". 
  14. ^ Cohen, Robin (1995). The Cambridge Survey of World Migration. Cambridge University Press. s. 504. ISBN 9780521444057. Zionism Colonize palestine. 
  15. ^ Gelvin, James (2007). The Israel–Palestine Conflict: One Hundred Years of War. 2nd. Cambridge University Press. s. 51. ISBN 978-0521888356. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2016. 
  16. ^ Ilan Pappe, The Ethnic Cleansing of Palestine, 2006, p.10-11
  17. ^ Motyl 2001, ss. 604.
  18. ^ Ahad Ha'am, The Jewish State and Jewish Problem, trans. from the Hebrew by Leon Simon c 1912, Jewish Publication Society of America, Essential Texts of Zionism [1] 19 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ De Lange, Nicholas, An Introduction to Judaism, Cambridge University Press (2000), p. 30. ISBN 0-521-46624-5.
  20. ^ Gideon Shimoni, The Zionist Ideology (1995)
  21. ^ Aviel Roshwald, "Jewish Identity and the Paradox of Nationalism", in Michael Berkowitz, (ed.). Nationalism, Zionism and Ethnic Mobilization of the Jews in 1900 and Beyond, p. 15.
  22. ^ Wylen, Stephen M. Settings of Silver: An Introduction to Judaism, Second Edition, Paulist Press, 2000, p. 392.
  23. ^ Walter Laqueur, The History of Zionism (2003) p 40
  24. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; A.R. Taylor, 1971, p. 10 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  25. ^ Tesler, Mark. Jewish History and the Emergence of Modern Political Zionism. Bloomington, IN: Indiana University Printing Press, 1994.
  26. ^ Source: A survey of Palestine, prepared in 1946 for the Anglo-American Committee of Inquiry, Volume II page 907 HMSO 1946.
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  28. ^ Uri Ram, The Future of the Past in Israel — A Sociology of Knowledge Approach, in Benny Morris, Making Israel, p.224.
  29. ^ a b Steve Chan, Anita Shapira, Derek Jonathan, Israeli Historical Revisionism: from left to right, Routledge, 2002, p.58.
  30. ^ Can Israel Survive Post-Zionism? 12 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Meyrav Wurmser. Middle East Quarterly, March 1999
  31. ^ Tessler, Mark. A History of the Israeli-Palestinian Conflict. Indiana University Press, 1994. 47. Print.
  32. ^ E. Schweid, 'Rejection of the Diaspora in Zionist Thought', in Essential Papers on Zionism, ed. By Reinharz & Shapira, 1996, ISBN 0-8147-7449-0, p.133
  33. ^ Harris, J. (1998) The Israeli Declaration of Independence 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Journal of the Society for Textual Reasoning, Vol. 7
  34. ^ For an example of this view see The New Anti-Zionism and the Old Antisemitism: Transformations By: Raphael Jospe at Hashama.org 6 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. accessed November 16, 2008
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  36. ^ C.D. Smith, 2001, 'Palestine and the Arab-Israeli conflict', 4th ed., ISBN 0-312-20828-6, p. 1-12, 33-38
  37. ^ Zionism & The British In Palestine 27 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Sethi,Arjun (University of Maryland) January 2007, accessed May 20, 2007.
  38. ^ Anonymous (3 Eylül 1947). "REPORT TO THE GENERAL ASSEMBLY, VOLUME 1". UNITED NATIONS SPECIAL COMMITTEE ON PALESTINE. 15 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2008. 
  39. ^ League of Nations Palestine Mandate, July 24, 1922, sateofisrael.com/mandate
  40. ^ United Nations Special Committee on Palestine; report to the General Assembly, A/364, 3 September 1947
  41. ^ Three minutes, 2000 years 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Video from the Jewish Agency for Israel, via YouTube
  42. ^ General Progress Report and Supplementary Report of the United Nations Conciliation Commission for Palestine, Covering the period from 11 December 1949 to 23 October 1950, GA A/1367/Rev.1 23 October 1950
  43. ^ Yapp, M.E. (1 Eylül 1987). The Making of the Modern Near East 1792-1923. Harlow, England: Longman. s. 290. ISBN 978-0-582-49380-3. 
  44. ^ "League of Nations Palestine Mandate, July 24, 1922". 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013. 
  45. ^ Peel Commission report 1937, chapter 3.
  46. ^ Johnson, Paul (Mayıs 1998). "The Miracle". Commentary. Cilt 105. ss. pp 21-28. 
  47. ^ United Nations Special Committee on Palestine; report to the General Assembly, A/364, September 3, 1947
  48. ^ Three minutes, 2000 years 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Video from the Jewish Agency for Israel, via YouTube
  49. ^ General Progress Report and Supplementary Report of the United Nations Conciliation Commission for Palestine, Covering the period from December 11, 1949 to October 23, 1950 20 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (doc.nr. A/1367/Rev.1); October 23, 1950
  50. ^ a b c d Engin, Vahdettin, Pazarlık, Yeditepe Yayınları, s. 178-208
  51. ^ Ortaylı, İlber, İkinci Abdülhamit Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu s. 114-115
  52. ^ Küskü, Fırat (1 Ocak 2021). "II. Abdülhamid'in Madalya Siyaseti: Liyakat Madalyası Örneği / Abdul Hamid II's Medal Policy: The Medal of Merit Example". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (TKİD). 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022. 
  53. ^ a b Murat Bardakçı (15 Mart 2009). "İsrail, az kalsın Kuzey Irak'ta kurulacaktı". Habertürk. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2017. 
  54. ^ Uri Ram, The Future of the Past in Israel - A Sociology of Knowledge Approach, in Benny Morris, Making Israel, p.224.
  55. ^ Negro World 6 March 1920, cited in http://www.international.ucla.edu/africa/mgpp/lifeintr.asp 2 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (accessed 29/11/2007).
  56. ^ "BlackJews.org - A Project of the International Board of Rabbis". 30 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  57. ^ Goldstein, Jonathan (1999), "The Republic of China and Israel", Goldstein, Jonathan (Ed.), China and Israel, 1948-1998: A Fifty Year Retrospective, Westport, Conn. and London: Praeger, ss. 1-39 
  58. ^ anonymous. "Mission/Vision". American Congress for Truth. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2008. 
  59. ^ "World Jewish Congress". 5 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  60. ^ Al-Qibla, 23 March, 1918.
  61. ^ Letter to Harvard law professor, future Supreme Court Justice Felix Frankfurter dated 3 March, 1919.
  62. ^ Neville Mandel, Attempts at an Arab-Zionist Entente: 1913-1914; Middle Eastern Studies, April 1965; p. 243.
  63. ^ Glazov, Jamie. "The Anti-Terror, Pro-Israel Sheikh" FrontPage Magazine, 12 Eylül 2005. "Kur'an'da, Allah'ın İsrail Diyarı'nı İsrailoğulları'na verdiğini ve buraya yerleşmelerini (Maide, 21) ve Kıyamet Günü'nden önce, İsrailoğullarını farklı ülke ve milletlerden toplayarak Toprakları'nı yeniden almalarını sağlayacağı (Isra, 104) konusunda mesajlar buldum. Dolayısıyla, Kur'an'a riayet eden bir Müslüman olarak, İsrail Devleti'nin varlığına karşı çıkmanın Tanrı kelamına karşı çıkmak olduğuna inanıyorum."
  64. ^ Freund, Michael (8 Ağustos 2008). "Pro-Israel editor goes on trial in Bangladesh". Jerusalem Post. 15 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008. 
  65. ^ "Islam, Islam, Laïcité, and Amazigh Activism in France and North Africa" (2004 paper), Paul A. Silverstein, Department of Anthropology, Reed College
  66. ^ "WHY NOT A KURDISH-ISRAELI ALLIANCE? (Iran Press Service)". 3 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  67. ^ "Berbers, Where Do You Stand on Palestine?". MEMRI. 26 Şubat 2009. 6 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2009. 
  68. ^ INDIA — ISRAEL RELATIONS: THE IMPERATIVES FOR ENHANCED STRATEGIC COOPERATION — Subhash Kapila 11 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — South Asia Analysis Group
  69. ^ a b "Hindu Pro-Zionism and Philo-Semitism". Scribd. 30 Aralık 2008. 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010. 
  70. ^ "ynet article". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013. 
  71. ^ netwmd article 27 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  72. ^ "daniel pipes article". 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013. 
  73. ^ digg article 22 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  74. ^ "RSS slams Left for opposing Sharon's visit: Rediff.com India News". Us.rediff.com. 10 Eylül 2003. 17 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010. 
  75. ^ "G h a d a r . 2 0 0 4". Ghadar.insaf.net. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010. 
  76. ^ Negro World March 6, 1920, cited in University of California, Los Angeles 2 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (accessed November 29, 2007)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyonizm&oldid=33437191" sayfasından alınmıştır