Split

Split (İtalyanca: Spalato, Latince: Spalatum, Yunanca: Aspalathos, Eski Split konuşma: Spljet), Dalmaçya'nın en büyük ve en önemli şehridir. Ayrıca Split-Dalmaçya bölgesinin de idarî merkezidir. Balkan Yarımadası ve Adriyatik Denizi'nin doğu sahilinde küçük bir yarımada üzerine kurulmuştur. Split Hırvatistan'ın (Zagreb'ten sonra) 2. büyük şehridir.

Split
Şehir
Grad Split
Bayrak
Split Split'in Hırvatistan'daki konumu
Ülke	Hırvatistan
Bölge	Split-Dalmaçya Bölgesi
İdare
• Belediye Başkanı	Ivo Baldasar
Yüzölçümü
• Şehir	22,12 km²
Nüfus  (2011)Nüfus sayımı
• Yoğunluk	oto/km²
• Kent	178,192
• Metropol	349,314
• Metropol yoğunluğu	713/km² (1.840/mil²)
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu	+(385) (0)21
En düşük rakım	0 m
En yüksek rakım	178 m (Marjan)
Resmî site www.split.hr
Diocletianus'un anit-mezari
UNESCO Dünya Mirası
Konum	Hırvatistan
Kriter	Kültür: ii, iii, iv
Referans	97
Tescil	1979 (3. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar	43°30′33.984″K 16°26′55.988″D

Split, Dünya Kültür Miras Listesi, UNESCO listesine (Diokletianus Sarayı yapımı: 3. yüzyıl sonu ile 4. yüzyıl başı) ile 1979'da girmiştir. Split (Solin) de doğan ve Roma'yı ilk defa 2 ye bölerek (doğu-batı) tetrarşi dönemini getiren Roma imparatoru Diocletianus sarayını Split'te yaptırmıştır.

Split şehri ve hinterlandı, tarihi kalıntıları, Salona Harabeleri, Trogir UNESCO şehri, denizi, marinaları, 1700 senelik Dieklotianus sarayı, alışveriş dükkanları, kafeleri, cruise limanı, adaları ile Akdeniz Kıyısında çok turistik bir şehirdir.

Tarih

Split şehir bölgesinde Aspálathos ismi ile ilk olarak MÖ 7. yüzyılda Grekler tarafından kurulmuştur. Sonra çeşitli dönemlerde İlirya (Arnavut), Grek, Roma, Bizans, Avar, Slav, Moğol, Venedik, Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Almanya vs idaresi altında kalmıştır.

Split’in kaderi ilk Hristiyanları katletmesiyle anılan Roma hükümdarı Diocletianus’ın MS 300 yılında yazlık sarayını buraya yaptırmasıyla değişmiştir. Ölümünden sonra da Romalı yöneticiler bu sarayı kullanmaya devam etmişlerdir. Romalılar Split yakındaki Solana kolonisini terk etmek zorunda kaldıkları zaman, bu kolonide yaşayanları tamamen Split’e yerleştirmişlerdir.

Şehir 12. ve 14. yüzyıllar arasındaki otonomluk hariç, sırasıyla Bizans, Hırvat Krallığı, Venedik ve I. Dünya Savaşı’na kadar da Avusturya egemenliği altına bulunmuştur.

Nüfus

Split Hırvatistan’ın ikinci büyük kentidir. Merkez 178.192 (165.893 Split) olup (88.37% Katolik ve 95.15% Hırvat vatandaşı) ve çevre hinterlandında Trogir, Omiš, Solin, Kaštela, Podstrana, Sinj, Dugopolje, Klis, Stobrec (merkeze bağlı), Kamen (merkeze bağlı), Žrnovnica (merkeze bağlı), Brač adası, Hvar adası, Şolta Adası... ve diğer adalarıyla birlikte yaklaşık toplam nüfusu 470.000'dir.

Coğrafya

Split ve etrafındaki Dalmaçya sahillerindeki varoşları. Uydudan.

Şehir ve bölge güneyde Adriyatik (Akdeniz), kuzeyde Adriyatik (Dinarik) Alp dağları ile çevrilidir.

Split "Kastela Körfezi"'nin doğu yakası ile Split Boğazı arasında bulunan bir yarımadada kurulmuştur. Bu yarımadanın batı tarafında (178 m rakımlı) "Marjan Tepesi" bulunur. Rakımı 779 m olan "Kozjak Sırtı" ile rakımı 1339 m olan "Mosor Sırtı" şehri kuzeyden ve kuzeydoğudan gelen hava akımlarına karşı korurlar ve şehri ana karadaki hinterland alanlarından ayırırlar.

Ulaşım

Yıllık 4 milyon kapasite ziyaretçili deniz limanı ile Akdeniz'in en faal 3. limanıdır. Yaklaşık 260 Cruise gemisi 130.000 yolcu kapasitesiyle Split limanından faydalanır. Bu limanı kullanan en büyük cruise gemisi 315 m uzunlukla Celebrity Eclipse'dir. Günlük Feribot seferleri Dubrovnik, Rijeka, Brac, Hvar, Şolta adalarıdır. Ancona ve Pescara gibi diğer İtalyan Adriyatik Denizi sahil şehirlerine de feribot seferleri düzenlenmektedir.

Franfurt, Köln, Londra gibi büyük şehirlere direkt uçuş seferleri bulunan Split-Kastela Havalimanı ise Zagreb ten sonraki en büyük 2. havalimanı olma özelliğine sahiptir. 2008'de bu hava meydanından 1,203,778 kişi uçuş yapmıştır. Yaz döneminde bu hava meydanından trafik yoğunluğu bir hayli artmaktadır.

Kardeş Şehirler

Los Angeles, California, Amerika Birleşik Devletleri Ancona, İtalya Patras, Yunanistan Antofagasta, Şili Iquique, Şili Punta Arenas, Şili Beit Shemesh, İsrail Cockburn, Batı Avustralya, Avustralya Dover, Birleşik Krallık Gladsaxe, Danimarka Mostar, Bosna-Hersek Odessa, Ukrayna Kermanşah, İran

Ostrava, Çekya Pescara, İtalya Cagli, İtalya Beyrut, Lübnan Štip, Makedonya Bandar Lampung, Endonezya İzmir, Türkiye Antalya, Türkiye Trondheim, Norveç Velenje, Slovenya Charlottenburg-Wilmersdorf, Almanya Çetine, Karadağ Rosario, Arjantin

Resimler

Marjan Tepesi'nden Split panoraması

Marjan Tepesi'nden bir diğer Split panoraması

• 
  Split - Havadan tarihî şehir merkezi ve şehir surları, ayrıca Diocletianus Sarayı kalıntı ve sınırları görülebilmekte.
• 
  Split - Prokurative
• 
  Split - Hirvatistan Millî Tiyatrosu Split (Hrvatsko narodno kazalište u Splitu) binası 1803 yapımı
• 
  Split - San Domnius Katedrali -
• 
  Split - Nin'li Piskopos Grgura'nin heykeli
• 
  Split - Poljud Stadyumu Modern mimarili olarak 1979 Akdeniz Oyunları için yapıldı.
• 
  Split limanı havadan Adriyatik Denizi üzerinde çok önemli liman
• 
  Split Havameydani havadan

Ayrıca bakınız

• Split-Dalmaçya Bölgesi
• Hırvatistan'daki şehirler listesi

Dış bağlantılar

• Split resmi websitesi21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Klis Kalesi 19 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• UNESCO Split Diocletianus Sarayı11 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Vikigezgin'de Split ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.