Stalin Epigramı

Stalin epigramı, Rus Akmeist şair Osip Mandelstam tarafından 1933 yılında yayımlanan önemli hicivli bir şiirdir. Sadece 16 satır uzunluktaki şiir, Mandelstam'ın tutuklaması, hapisi ve son olarak ölümü için büyük ölçüde sorumluydu. Hem bir intihar notu hem de Josef Stalin ve kalabalık çevresinin etrafını kuşattığı bir suçlamadır.

Şiir genellikle, beyitlerin sıralanmasıyla İngilizceye çevrilir, Rusçada olduğu gibi şiirin yapısını yansıtmamasına rağmen, çalışmayı destekleyici ritmin kuvvetini hissettirir. Yaşıyoruz Ama Hissetmiyoruz ismiyle Cevat Çapan tarafından Türkçeye de çevrilmiştir.

Şiir, ilk beyitinde karanlık günler esnasında Sovyet Rusya'da var olan korku ikliminin tonunu ortaya koyar. Tabii Kremlin dağcısı, Stalin'dir ve tırmandığı dağ ceset yığınları ve yitik yaşamlardır.

Stalin Epigram Yaşıyoruz, ama hissetmiyoruz artık bastığımız toprağı. On adım öteden duyulmuyor konuştuklarımız. Oysa ne zaman iki çift laf edecek olsa birileri, Kremlin'in dağcısını anmadan edemiyorlar. Parmakları kalın tırtıllar gibi ve ağır kurşun gibi dökülüyor ağzından kelimeleri. Hamamböceği bıyığı sırıtıyor ve pırıl pırıl çizmelerinin üstleri, İnce boyunlu adamları sarmış çevresini, bu insan bozuntularının soytarılıklarıyla oyalanıyor. Biri ıslık çalıyor, biri miyavlıyor, biri inliyor, Yalnız o parmağını bize sallıyarak kükrüyor. İnsan karnına, alnına, şakağına, gözüne nal fırlatır gibi durmadan emirler yağdırıyor. Bu geniş omuzlu Kafkas Kocası, tatlı bir meyve gibi dilinin üstünde yuvarlıyor her idam kararını.

Rusça: Мы живем, под собою не чуя страны...

Türkçe çeviri: Cevat Çapan

Notlar

• Şiirde bahsedilen Hamam böceği bıyığı Anna Ahmatova'nın Stalin'e taktığı lakaptır.
• Kafkas Kocası şiirin orijinalinde Oset olarak geçmektedir. Stalin'in Gürcü değil de aslında Oset kökenli olduğu ima edilmektedir.