Suhara
Suhara (Gürcüce: სხვარა), tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesinde tarihi bir yerleşim yeridir.[1] Eskiden köy statüsüne sahipken, sonradan Çıldır kasabasının bir mahallesi haline getirilmiştir.[2]
Tarihçe
değiştirGeç dönemde Suhara şeklinde yazılmış olan Shvara adı, yabani peygamber çiçeğinin (Centaurea fischeri) Gürcüce adı olan "tshvara"dan (ცხვარა) değişime uğramış olabilir. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda erken dönemde Shvara (سخوارە), geç dönemde Suhara (سوحارا) olarak geçer.[3][4]
Shvara köyünün bulunduğu Palakatsio, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır. Bugünkü yerleşimin kuzeybatısında ayrıca megalit yapı kalıntısı ile eski bir yerleşimin izleri tespit edilmiştir.[5]
Shvara köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal defterinde Shvara (سخورە) olarak geçer. Bu sırada bu yerleşim Gürcistan Vilayeti içinde, Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Nüfusu, 18 Hristiyan haneden oluşuyor ve hane reislerinin çoğu Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar ve keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Üç adet su değirmeni bulunuyordu.[6][7]
Shvara köyü, Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde Shvara (سخوارە) adıyla geçer. Bu tarihte aynı idari konuma sahip olan köy Mehmed adında birine tahsis edilmişti ve toplam geliri 3.500 akçeden oluşuyordu.[8]
Shvara köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılmıştır. 1886 nüfus sayımında Suhara (Сухара) şeklinde kaydedilen yerleşim, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Suhara nahiyesinin sekiz köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 418'i erkek ve 388'i kadın olmak üzere, 92 hanede yaşayan 806 kişiden oluşuyordu. Bir hanede yaşayan 7 kişi Türk, kalan nüfus ise Karapapak olarak kaydedilmiştir. Suhara nahiyesinin nüfusu ise, 1.191'i erkek ve 1.140'ı kadın olmak üzere, 287 hanede yaşayan 2.331 kişiden oluşuyordu. Nahiye nüfusu içinde 2.298 Karapapak, 27 Türk ve 6 Kürt bulunuyordu.[9]
Shvara veya Suhara köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Çıldır kazasının Zurzuna nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Suhara" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 1.759 kişiden oluşuyordu.[11] Shvara veya Suhara Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Yakınsu olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Yakınsu köyünde 2.389 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 581 kişi okuma yazma biliyordu.[12] Aynı yerleşim daha sonra Âşıkşenlik, Suhara ve Yakınsu adıyla Çıldır kasabasının mahalleleri sayılmış, ancak Ekim 2024 tarihinde bu üç mahalle Âşıkşenlik adlı altında tek muhtarlığa dönüştürülmüştür.[13]
Kaynakça
değiştir- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 189. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ ""Çıldır Mahalleleri ve Köyleri" - Türkiye İlleri ilçeleri mahalleleri ve köyleri". 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.
- ^ "başlık=Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 155". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2021, s. 81-82. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 382". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 260". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.
- ^ "başlık=Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 155". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.
- ^ {Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 422-429. 11 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ ""10 mahallesi olan Çıldır ilçesi artık 4 mahalle muhtarlığı ile temsil edilecek" - Ardahan Gazetesi". 3 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2025.