Türk vatandaşlığı
Türk vatandaşlığı, Türkiye Cumhuriyeti'nin tabiyetinde bulunan kişi. Yürürlükteki 1982 tarihli Anayasa'nın 66. maddesine göre, "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür." tanımı yapılmıştır. Temel olarak jus sanguinis ilkesine dayanan Türk vatandaşlığı kanununa göre, Türk vatandaşı olan erkek veya kadın herkesin çocukları Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında veya dışında doğmasına bakılmaksızın doğumla Türk vatandaşı olur.
Vatandaşlığın tanımı
değiştirSon değişikliklerden sonra, 1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda vatandaşlığın tanımı 66. maddede aşağıdaki şekilde yapılmıştır:
Madde 66. – Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. (Son cümle mülga: 3.10.2001-4709/23 md.) Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.[1]
Tarihi
değiştirTürkiye Cumhuriyeti'nde kullanılmış ve kullanılan anayasalara göre Türk vatandaşlığının önceki üç tanımı ise şöyledir:
1924 Anayasası
değiştirİlk hâliyle
değiştirTürk vatandaşlığının tanımı, 1924 Anayasası'nın ilk hâlinin 88. maddesinde iki fıkra hâlinde yapılmıştır:
Madde 88:- f1 Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibarıyla (Türk) ıtlak olunur. f2. Türkiye' de veya hariçte bir Türk babanın sulbünden doğan veyahut Türkiyede mütemekkin bir ecnebi babanın sulbünden Türkiyede doğup da memleket dâhilinde ikamet ve sinni rüşte vusulünde resmen Türklüğü ihtiyar eden veyahut Vatandaşlık Kanunu mucibince Türklüğe kabul olunan herkes Türktür. Türklük sıfatı kanunen muayyen olan ahvalde izale edilir.[2]
1937'deki hâliyle
değiştirTürk vatandaşlığının tanımı 1924 Anayasası'nın 5. değişiklikten sonraki hâlinde yine 88. maddede bütün olarak şu şekilde bulunur:
Madde 88. - Türkiye’de din ve ırk ayırdedilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese “Türk” denir. Türkiye’de veya Türkiye dışında bir Türk babadan gelen yahut Türkiye’de yerleşmiş bir yabancı babadan Türkiye’de dünyaya gelipte memleket içinde oturan ve erginlik yaşına vardığında resmi olarak Türk vatandaşlığını isteyen yahut Vatandaşlık Kanunu gereğince Türklüğe kabul olunan herkes Türktür. Türklük sıfatının kaybı kanunda yazılı hallerde olur.[3]
1961 Anayasası
değiştir27 Mayıs darbesinden sonra hazırlanan anayasada ise aşağıdaki şekilde geçmiştir:
Madde 54- Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlık durumu kanunla düzenlenir. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmıyan bir eylemde bulunmadıkça, vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.[4]
Vatandaşlığın kazanılması ve kaybı
değiştirVatandaşlığın kazanılması ve kaybı ile ilgili işlemler İçişleri Bakanlığı'na bağlı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenir ve belli kanunlara tabidir.
Ayrıca bazı ülkeler (Almanya, Avusturya, İsveç, Norveç ve Danimarka) Türk vatandaşlarının kendi vatandaşlıklarına geçmesi için Türk vatandaşlığından vazgeçmeleri ön koşulunu getirmektedirler.[5]
Kazanılması
değiştirBir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen bir çocuk, evlat edinme talebinde bulunulan tarihte 18 yaşından küçükse direkt olarak Türk vatandaşı olur.
Zorunluluk olmamasına rağmen, yabancı bir ada sahip bazı kişiler Türk vatandaşlığına başvurduklarında biraz geleneksel olarak adlarını Türkçe bir adla (Müslüman adı olmayabilir) değiştirirler. Örn. Colin Kazım-Richards, Mehmet Aurelio.
Kaybı
değiştirKanunda vatandaşlığın kaybedilmesi hükmünü içeren cezalar neticesine Türk vatandaşlığı kaybedilebilir.
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kaybı
değiştirVatandaşlığa alınmanın iptali
değiştirİlgili kişi vatandaşlığa alınırken yalan beyanda bulunmuş veya bazı önemli hususları gizlemişse ve vatandaşlığa alımının üzerinden 5 yıl geçmemişse Bakanlar Kurulu kişinin vatandaşlığa alınma kararını iptal edebilir.[6]
Vatandaşlığın bakanlık izniyle kaybı
değiştir403 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 20 inci maddesi uyarınca Türk vatandaşlığından çıkma izni İçişleri Bakanlığı’nca verilebilir. Herhangi bir nedenle yabancı devlet vatandaşlığını kazanmış veya başka bir devlet vatandaşlığını kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtileri bulunan reşit kişilerden, herhangi bir suç nedeniyle aranmakta olmamak ayrıca hakkındaki herhangi bir mali ve cezai tahdidi bulunmamak koşulu aranır. Erkeklerden Türkiye'de askerlik hizmetini yapmış ya da bu hizmetten muaf olmaları gibi bir koşul aranmaz.[7] Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve böylelikle de artık yabancı durumunda olanlar, isterlerse bu kişilere özel çıkarılmış 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 25 inci maddesi uyarınca Mavi Kart edinebilirler. Mavi Kart sahibi yabancılar seçme-seçilme, kamu görevlerine girme gibi haklar hariç Türk vatandaşlarına tanınan tüm haklardan aynen yararlanmaya devam ederler.[8]
Çifte vatandaşlık
değiştirAynı anda iki vatandaşlığa sahip olmak ve iki devletin vatandaşlık kanunundan faydalanıp bunlara tabi olmak, uluslararası hukukta vatandaşlık edinimi ile ilgili bir kural birliği olmaması sebebiyle mümkündür. Türk kanunları, doğumda edinilmiş herhangi bir vatandaşlığa ve doğum yerine bakılmaksızın kökenin Türk vatandaşı bir ebeveyne dayanması neticesinde vatandaşlığın edinimine imkân tanır. Türkiye'de yabancı bir çiftin çocuğu olarak doğan bir birey, ancak ebeveynlerden herhangi birinin Türk vatandaşı olması hâlinde vatandaşlık hakkı edinebilir. Başka bir vatandaşlığın otomatik olarak edinimi veya kaybı Türk vatandaşlığı statüsünü etkilemez. Türk kanunlarının, çift vatandaşlıkla doğan bir bireyin yetişkin olduğunda vatandaşlıklardan birini seçmesi gerektiğine dair bir öngörüsü yoktur.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştirNotlar
değiştir- ^ "1982 Anayasası" (HTML). Türkiye Büyük Millet Meclisi. 28 Şubat 2009. 3 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "1921 Anayasası". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 28 Şubat 2009. 1 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "1924 Anayasası". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 28 Şubat 2009. 4 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "1961 Anayasası". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 28 Şubat 2009. 4 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "1961 Anayasası". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 28 Şubat 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "Vatandaşlığa alınmanın iptali". T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 5 Ekim 2009. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- ^ "Yetkili Makam Kararı ile Türk Vatandaşlığının Kaybı". T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 5 Ekim 2009. 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2012.
- ^ "Mavi kart". T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 3 Ocak 2013. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2012.
Kaynakça
değiştir- "Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı resmi ağ alanı". Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. 2008. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
- "TBMM resmi ağ alanı". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 2009. 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.