Türkiye'de yasaklanan kitaplar
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Kitapların toplum üzerinde hükûmetlerin istemediği bir etki bırakma korkusu yüzünden dünyada ve Türkiye'de Yıllar boyunca birçok kitap yasaklanmış veya kısıtlanmıştır. Türkiye'de bugüne kadar 23 bin kitabın yasaklandığı varsayılmaktadır. Türkiye'de bu kitapların en seçkinleri şöyledir;
| Kitap | Yazar | Türü | Yasaklanma nedenleri |
|---|---|---|---|
| Medarı Maişet Motoru | Sait Faik | Roman | Ciddi bir siyasi hedef göstermemesine rağmen romanda yazar kahramanlarından birine eski bir asker kaputu giydirmiş olduğu için yayımlandığı yıl olan 1944'te Türkiye'de sıkıyönetim mahkemelerince toplatılmıştı[1] |
| Sınıf | Rıfat Ilgaz | Şiir | 1944'te yayımlanan şiir kitabının adı toplumsal sınıfları ve dolayısıyla sosyalizm ve komünizmi çağrıştırdığı için, üstelik de kabı kırmızı olduğundan Türkiye'de yasaklandı. Yazarı 6 ay hapse mahkûm edildi.[2] |
| Sırça Köşk | Sabahattin Ali | Öykü | Yazarın 1947 yılında yayımlandığı bu son öyküsü, devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yasaklandı. |
| Umut | André Malraux | Roman | Bütün dünya dillerine çevrilen bu kitabı Türkiye'de Attila İlhan Türkçeleştirmişti. İspanya İç Savaşı'nı konu alan roman komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1968 yılında Türkiye'de 4. Sulh Ceza Mahkemesi'nin kararıyla toplatıldı.[1] |
| Renkahenk | Can Yücel | Şiir | Türkiye'de 1980'de müstehcenlik suçlamasıyla toplatıldı. |
| Böyle Bir Sevmek | Attilâ İlhan | Şiir | 1979'da basılan kitap 1980'de 12 Eylül Darbesi sırasında toplatıldı. |
| Fikrimin İnce Gülü | Adalet Ağaoğlu | Roman | Askeri aşağılamak ve küçük düşürmek suçlamasıyla Türkiye'de 1981 yılında toplatıldı. 2 yıl süren dava sonunda yazarı aklandı. 1992'de Sarı Mersedes adıyla sinemaya da aktarıldı. |
| Bitmeyen Aşk | Pınar Kür | Roman | Halkın ar duygularını incittiği gerekçesiyle 1985'te Türkiye'de toplatıldı. |
| Yarın Yarın | Pınar Kür | Roman | Müstehcenlik suçlamasıyla toplatıldı. |
| Asılacak Kadın | Pınar Kür | Roman | Halkın ar duygularını incittiği gerekçesiyle 1985 yılında toplatıldı. Davadan karar çıkmak üzereyken, Başar Sabuncu romanı sinemaya uyarlıyordu. Romanla aynı adı taşıyan film sinemalarda serbestçe gösterilirken romanın yasağı halâ kalkmamıştı. |
| 835 Satır | Nâzım Hikmet | Şiir | Nazım Hikmet 6 Mayıs 1931'de "bir zümrenin başka zümreler üzerinde hâkimiyetini temin etmek gayesiyle halkı suça teşvik ettiği" gerekçesiyle yargılandı, 1929'da yazdığı bu şiir kitabı, diğer 4 şiir kitabıyla birlikte yasaklandı. |
| Jokond ile Si-Ya-U | Nâzım Hikmet | Şiir | 1929'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Varan 3 | Nâzım Hikmet | Şiir | 1930'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| 1+1=1 | Nâzım Hikmet | Şiir | 1930'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Sesini Kaybeden Şehir | Nâzım Hikmet | Şiir | 1931 tarihli bu kitabı da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Sudaki İz | Ahmet Altan | Roman | Basıldığı yıl olan 1985'te müstehcen içeriği nedeniyle toplatıldı. |
| Das Kapital | Karl Marx | Politik ekonomi | 1867 tarihli kitap Türkiye'de uzun süre yasaklı kaldı. |
| Felsefenin Temel İlkeleri | Georges Politzer | Felsefe | Macar asıllı Fransız felsefeci ve Marksist teorisyen Politzer'in 1936'da yazdığı, ölümünden sonra, 1945'te yayımlanan kitabı Principes Élémentaires de Philosophie 12 Eylül Darbesi sırasında yasaklanan ilk kitap olma unvanını da taşıyor.[2] |
| Çizgilerle Nazım Hikmet | Müjdat Gezen, Savaş Dinçel | Biyografi | 1979'da yazarları mahkemeye verildi, hakim davayı saçma bulunca beraat ettiler. Kitap 2011'de yeniden basıldı. |
| Minyeli Abdullah | Hekimoğlu İsmail | Roman | İnançlarından dolayı zorluklara maruz kalmış bir insanı konu alan 1967 tarihli roman önce yasaklandı. Serbest kaldıktan sonra 84. baskıyı yaparak Türk edebiyatının en çok baskı yapan romanı unvanını kazandı. |
| Yatak Odasında Terör Marquis de Sade | Serge Bramly | Roman | Özgün adı La Terreur dans le boudoir olan 1994 tarihli roman Marquis de Sade'ın hayatını anlatıyordu. 2000'de sinemaya da aktarılan eser Türkiye'de 2001'de basıldı. Birkaç ay sonra İstanbul 2. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından "Halkın ar ve haya duygularını incittiği, cinsi arzuları tahrik ve istismar ettiği, genel ahlaka aykırı ve müstehcen bulunduğu " gerekçesiyle yasaklanarak toplatıldı. |
| Allah'ın Kızları | Nedim Gürsel | Roman | 2008'de çıkan kitap, "halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik" suçlamasıyla soruşturmaya uğradı. Takipsizlik kararı verilince kitap serbest kaldı.[3] |
| Baba ve Piç | Elif Şafak | Roman | Biri Türk diğeri Ermeni asıllı iki aile üzerinden Türk-Ermeni ilişkilerini 90 yıllık bir zaman dilimi içerisinde inceleyen 2006 tarihli bu romanın yazarı ve yayımcısı hakkında "Türk milletini soykırımcı olarak göstermek, Türklüğü aşağılamak" iddiasıyla dava açıldı. Dava Avrupa Parlamentosu'nda da yankı buldu ve sonunda beraatle sonuçlandı. |
| Risale-i Nur Külliyatı | Said Nursî | Kuran tefsiri | Türkiye'de "Nurculuk" 1963 yılına kadar yasak olduğu için Nur Cemaati'nin lideri olan Said Nursî'nin kitapları da bir dönem yasaklar listesindeydi. Said Nursi kitapları 2013 yılında bu kez Rusya'da 'Dini nefreti teşvik ettiği ve İslam'a inanmayanların dini özgürlüklerine zarar verdiği' gerekçesiyle yasaklandı.[4] |
| İmamın Ordusu | Ahmet Şık | Roman | Gazeteci Ahmet Şık Mart 2011'de Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanınca henüz basılmamış kitabına da el kondu. Kitap sanal ortamda "Dokunan Yanar" adıyla yayıma verildi. Kitabının internette yayımlanması üzerine Basın Savcılığı inceleme başlattı.[5] |
| Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal | Mustafa Kemal Atatürk | Söyleşi | Atatürk'ün 1914 yılı Mayıs ayında Sofya'da yazdığı kitap, yakın arkadaşı Ali Fethi Okyar'la birlikte 1918'de Mondros Mütarekesi dönemi başlarında İstanbul'da bir süre çıkardıkları Minber Gazetesi nin matbaasında bin nüsha olarak basıldı. 7,5 kuruş fiyat konan kitabın birkaç nüshasını tanıdıklarına hediye etmek için yanına alan Mustafa Kemal, Anadolu'ya geçtikten sonra kitabın kalan nüshaları Damat Ferit Paşa tarafından toplatılarak imha edildi. Kitap 1956 yılında Hasan Âli Yücel tarafından İş Bankası Kültür yayınlarının ilk kitabı olarak yeniden yayımlandı[6](Kitabın 2. baskısındaki bilgiler).[7][8] |
| Bozkurt | H. C. Armstrong | Biyografi | 1932'de çıkan kitap Mustafa Kemal'in sağlığında yayımlanan ilk biyografisidir ve onun insani yönlerini ön plâna çıkardığı belirtilmiş ve üslubu sert bulunmuştur. Kılıç Ali, hatıralarında kitap için: “Armstrong ismindeki meşhur bir Türk düşmanının yazdığı kitapta, Atatürk'ün aleyhinde bazı kısımlar vardı ve bunun için de hükümet tarafından memlekete sokulması men edilmişti.”.[9] |
| Vatan Haini Değil-Büyük Vatan Dostu Vahidüddin | Necip Fazıl Kısakürek | Biyografi | 1968'de basılan bu kitap nedeniyle yazarı 1983 yılında hapse girmişti, kitap 1968, 1977 ve 1980 yıllarında üç kez toplatıldı.[10] |
| Azizname | Aziz Nesin | Taşlama | 1948 tarihli kitap 27 Aralık 1948'de Bakanlar Kurulu kararı ile toplatıldı. Sonraki yıllarda aklanıp Türkiye'de 12 baskı yapan, defalarca sahneye uyarlanan kitabın 2001 yılında hala yurtdışına çıkartılması yasağı kalkmamıştı.[11][12] |
| Tommiks | Tommiks | Çizgi roman | Özgün adı Capitan Miki olan İtalyan çizgi roman 'çocukların aklını çeleceği' gerekçesiyle Türkiye'de 1961 yılında yasaklanmıştı. Çizgi roman 1951'den beri İtalya'da, 1955'ten beri de Türkiye'de yayımlanmaktaydı. “Üçüncü Yargı Paketi” kapsamında 5 Ocak 2013'ten geçerli olmak üzere diğer 453 kitapla birlikte yasağı kalktı.[13] |
| Devlet ve İhtilal | Vladimir Lenin | Roman | İnsanları ve devlet düzenini bozma tehlikesi yüzünden yasaklanmıştır. |
| Kurtuluş Savaşı Destanı | Nâzım Hikmet | Şiir Kitabı | |
| Bolşevik Partisi Tarihi | Josef Stalin | Roman | Halkı yanlış yönlendirip genç simanın devrim yapma korkusu yüzünden 1971'de yasaklanmıştır. |
| Çetenin Kimliği | Salman Yüksel | Roman | 2002'de yasaklanmıştır. |
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Dünyada ve Türkiye'de Yasaklanmış Kitaplar". gizemlikapi.com. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ a b "Yasağın yok edemediği kitaplar". milliyet.com.tr. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ "Allah'ın Kızları"na soruşturma". arsiv.ntvmsnbc.com. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ "Said Nursi kitapları Rusya'da yasaklandı". haber.stargazete.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2013.
- ^ "Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanan gazeteci Ahmet Şık'ın yasaklanan kitabı". internethaber.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ "Zabit ve Kumandan ile Hasbihal". kitapyurdu.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal". edubilim.com. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "1918 yılında toplatılan 'Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal' 1.5 milyar liraya satıldı". toplumsalbilinc.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Yasak kitap "Bozkurt", Gerçekte Türk dostu mudur?". canmehmet.com. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Yasaklı Kitap Yeniden Basılıyor: "Büyük Vatan Dostu Vahidüddin"". habervitrini.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "İnönü'nün yasakları basına dağıtıldı". dunyabulteni.net. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2012.
- ^ Ali Nesin. "Nesin Vakfı'ndan mektup". Nesin Vakfı. 4 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2012.
- ^ "453 kitap artık yasak değil". sabah.com.tr. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2012.