Türkiye Bilimler Akademisi
Türkiye Bilimler Akademisi (kısaca TÜBA), Türkiye'de tüm bilim alanlarındaki araştırmaları, bilim insanlığını ve araştırıcılığı özendirmek ve bu alanlarda emeği geçenleri onurlandırmak; gençleri bilim ve araştırma alanına yöneltmek; Türkiye’deki bilim insanları ve araştırıcıların toplumsal statülerinin yükseltilmesi ve korunmasına çalışmak; bilim ve araştırma standartlarının yükseltilmesine yardım etmek amacıyla 1993'te kurulan, tüzel kişiliğe, bilimsel, idari ve mali özerkliğe sahip yüksek bilim kuruluşu, Türkiye'nin ulusal bilimler akademisidir. Uluslararası Bilim Konseyi'nin üyesidir.
| Türkiye Bilimler Akademisi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Kısaltma | TÜBA |
| Kuruluş | 2 Eylül 1993[1] |
| Tür | Ulusal Bilimler Akademisi |
| Yasal statü | Özerk (Bilimsel,İdari ve mali) |
| Üyeler | 205 akademisyen |
| Resmî diller | Türkçe |
| Akademi Başkanı | Muzaffer Şeker |
| Bütçe | ₺18.551.000 (2020)[2] |
| Resmî site | tuba.gov.tr |
Görevleri
değiştirTürkiye Bilimler Akademisinin görevleri şunlardır:[3]
- Bilimsel konularda ve bilimsel önceliklerin saptanması amacıyla incelemeler ve danışmanlık yapmak.
- Toplumda bilimsel yaklaşım ve düşüncenin yayılmasını sağlamak.
- Hükûmete, Türk bilimcileri ve araştırıcılarının toplumsal statüleri, yaşam düzeyleri, gelirleri ve bu tür faaliyetlerin gereği olan özel kolaylık ve ayrıcalıklara ilişkin mevzuat değişiklikleri önermek.
- Bilimin öneminin ülke kamuoyunca takdir ve kabulünü sağlamak ve bilim insanlığını özendirmek için ödüller vermek.
- Yukarıda belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi ve görevlerin yerine getirilebilmesi ile ilgili her türlü faaliyette bulunmak.
Bu doğrultuda, TÜBA; Bilim Eğitimi, Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanları Ödül programı (TÜBA-GEBİP), Bilimsel Telif Eser(TESEP) ödülleri, TÜBA-Uluslararası Akademi Ödülleri, Türk İslam Bilim Kültür Mirası, A. Tietze-Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, Türkçe Bilim Terimleri Sözlükleri, Açık ders Malzemeleri, Kültür Envanteri çalışmaları; Akademi ve Üniversite Konferansları gibi program ve projeleri ile Bilim Eğitimi, Bilim ve Eğitim Politikaları, Kanser, Kök Hücre, Gıda ve Beslenme, Enerji gibi Çalışma grupları ile Akademi üyeleri ve diğer bilim insanlarının gönüllü katkılarıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Ayrıca, akademi, süreli ve süresiz yayınlar da gerçekleştirmektedir. TÜBA, 30'dan fazla ulusal akademi ile ikili işbirliği anlaşması ve 10'un üzerinde (IAP, ISC, S-20, ALLEA, AASSA, Türk Dünyası Akademiler Birliği gibi küresel, kıtasal ve bölgesel) Akademik Çatı Kuruluş üyelikleri çerçevesinde Uluslararası ilişkiler/Bilim diplomasisi faaliyetlerini yürütmektedir. Akademinin toplam 205 üyesi bulunmaktadır. Kasım 2019'da Akademi Konsey karari ile TÜBA-GEBİP üyesi akademisyenlerin doğal üye olduğu TÜBA-Genç Akademi' kurulmuştur. Aslî,Şeref ve Asosye üyelerden oluşan Akademi Genel Kurulu, Genel Kurulca seçilen 10 üye ve Başkan'dan oluşan Akademi Konseyi ve Akademi Başkanlığı, TÜBA'nın başlıca organlarıdır.
- Akademide; asli üye, asosye üye ve şeref üyesi olmak üzere üç tür üye bulunur. Aslî üye sayısı, Türkiye’de çalışan profesör unvanlı bilim insanlarının yüzde ikisini geçemez. Asosye üye sayısı ise, asli üye sayısı için belirlenen üst sınırın yarısını geçemez. Üyeler, Akademi Genel Kurulunca seçilir.
- Şeref üyeliği sayısı herhangi bir sınırlamaya tabi değildir.
- Asli ve asosye üyeler her yıl sonunda o yıl içinde yaptıkları çalışmalarla gelecek yıl yapmayı planladıkları araştırmaları birer rapor halinde Akademi Konseyine sunarlar.
1. Asli üye aşağıda belirlenen şartları taşıyan T.C. uyruklu seçkin bilim insanları arasından seçilir:
- Ulusal veya uluslararası saygın kuruluşlardan ödül veya madalya almış olmak.
- Kendi adıyla anılan keşif, icat, teori ve modellere sahip olmak ve/veya adı klasik kitaplara veya derleme makalelere geçmiş olmak.
- Uluslararası bilim atıfları kataloglarında genel kabul görmüş yüksek sayıda atıf almış olmak.
2. Asosye üye, asli üye olmaya aday T.C. uyruklu yetenekli genç bilim insanları arasından seçilir.
3. Şeref üyesi, asli üye olma şartlarına sahip, ancak yaş haddi sebebiyle asli üyeliğe seçilemeyen T.C. uyruklu bilim insanları ile asli üyelerde aranan şartları taşıyan yabancı bilim insanları arasından seçilir.
Üye seçimi
değiştir4 sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesi* ile üye seçimi aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:[3]
- Şeref üyeleri, Akademi üyelerince; Aslî ve asosye üyeler, Akademi Üyeleri, Yükseköğretim Kurulu ve TÜBİTAK Yönetim Kurulu tarafından önerilen adaylar arasından Akademi Genel Kurulu tarafından seçilir.
- Akademiye üye seçimi; Aslî üyeler veya Yükseköğretim Kurulu ya da TÜBİTAK Yönetim Kurulu tarafından Akademi Başkanlığına gerekçeli yazıyla önerilen adayların Akademi Konseyince kabulü ve Genel Kurula sunulmasından sonra Genel Kurulca onaylanması suretiyle gerçekleşir.
- Asli üyeler tarafından önerilecek aslî, asosye ve şeref üyeleri için bir aslî üye tarafından Akademi Başkanlığına yazılı olarak başvurulması ve aday gösterilen kişinin, aday gösteren üye dışında iki Genel Kurul üyesi tarafından da yazılı olarak desteklenmesi gerekir. Adaylık, Akademi Konseyi tarafından kabul gördükten sonra Genel Kurulun onayına sunulur.
- Aslî üyelik altmış yedi yaşına kadar sürer. Yaş haddi nedeniyle aslî üyelik statüsü sona eren üyeler, şeref üyesi olurlar. Asosye üyeler üç yıl için seçilirler. Asosye üyelik süresi toplam en çok dokuz yıldır.
Özerklik tartışması
değiştirKHK ile TÜBA'nın fiilen özerk bir kurum olmaktan çıkarıldığı ve hükûmete bağlı bir kuruluş haline getirildiğini ileri süren bazı Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) üyeleri, 2 Eylül 2011 tarihinde ana sayfasından duyurduğu kamuoyu bildirisi[4] ile "istifa etmeyi ve yeni bir yapıda örgütlenmeyi düşündüklerini" dile getirmişlerdir. İstifa eden 70 kadar üye Bilim Akademisi (BAD) adlı yeni bir dernek kurmuştur.[5] İstifalar, 27 Ağustos 2011 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 497 s. Kanun Hükmünde Kararname ve Ekim 2011'de yapılan değişikliklere bir tepki olarak gerçekleşmişti. Bu değişikliklere göre Akademi Başkanı TÜBA Genel Kurulu tarafından seçilen üç aday arasından Başbakan tarafından atanmaya başlanmış ve Akademi Başkanının ve Konsey Üyelerinin görev süresi dört yıldan üç yıla indirilmişti.
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Eylül 2020.
- ^ a b c d "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020.
- ^ Türkiye Bilimler Akademisi Kamuoyu Bildirisi 1 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ "Özerk Bilimler Akademisi kuruldu". T24. 4 Ara 2011. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.