Ta'ziye
"Ta'ziye" (Arapça: تعزية; Farsça: تعزیه; Urduca: تعزیہ) anlam olarak "teselli, taziye veya kederin ifade edilmesi" demektir. Kökü "aza" (عزو ve عزى) sözcüğünden gelir ve yas tutmayı ifade eder. Genellikle Kerbela Savaşı'nı ve bu savaşı çevreleyen olayları konu alan dinsel oyunları (teatral temsiller) anlatmak için kullanılır. Sir Lewis Pelly, Ta'ziye hakkındaki kitabının önsözüne "Eğer bir oyunun başarısı, eserin yazıldığı insanlar veya oyunu izleyen kitle üzerindeki etkisiyle ölçülüyorsa, hiçbir oyun Müslüman dünyasında bilinen Hasan ve Hüseyin trajedisini aşamamıştır." [2] sözleriyle başlar. Yıllar sonra, New York Üniversitesi'nde İran ve İslam çalışmaları profesörü olan Peter Chelkowski, "Ta'ziye, İran'da Ritüel ve Drama" adlı kitabının başına aynı sözleri seçmiştir."[3]
| Ta'zīye'nin ritüel dramatik sanatı | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Iran, Irak ve Lübnan[1] |
| Kaynak | 00377 |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2010 (5. oturum) |
| Ta'ziye, Hindistan yarımadasındaki Aşure günü Şii Müslümanların alayını taşıyor (c. 1790-1800). Ta'ziye nehre veya okyanusa daldırıldı. | |
Bölgeye, zamana, duruma, dine vb. göre kelime farklı kültürel anlamlara ve uygulamalara sahip olabilir:
- İran kültüründe Ta'ziye, tarihi ve dini bir olaydan esinlenerek ortaya çıkan bir "Taziye Tiyatrosu" veya "Tutku oyunu" olarak sınıflandırılır. Bu olay, Hüseyin'in şehadetidir ve Ta'ziye bu şehadeti destansı bir ruh ve direnişi sembolize ederek canlandırır.
- Güney Asya ve Karayipler'de Ta'ziye kelimesi özel olarak Muharrem ayında yapılan dini törenlerde kullanılan Minyatür Türbeler (genellikle renkli kağıt ve bambudan yapılan Kerbela türbelerinin taklitleri) için kullanılır.
İran geleneğiyle özdeşleşen Ta'ziye, Şii İslam geleneğinde bir ritüeldir. Muhammed'in torunu Hüseyin'in ve erkek evlatlarının, dostlarının MS 680 yılında Irak'ın Kerbela ovalarında katledilmelerinin yeniden canlandırılmasıdır. Bu katliamın sebebi, Muhammed'in vefatından sonra Müslüman topluluğun liderliğini belirleme (Halifelik) mücadelesidir.[4]
Bugün 250 civarında Ta'ziye metni bulunmaktadır. Bunlar İtalyan büyükelçisi Cherulli tarafından toplanmış ve Vatikan Kütüphanesi'nde bulunan bir koleksiyona dahil edilmiştir. Ta'ziye oyun metinleri Farsçadan Fransızcaya Polonyalı oryantalist Aleksander Chodźko, Ukraynaca'ya Ukraynalı oryantalist Ahatanhel Krymsky ve Almancaya İranlı oryantalist Davud Monşizade tarafından çevrilmiştir. İran'ın çeşitli yerlerinde de dağınık halde başka metinler bulunmaktadır.[5]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "UNESCO - Intangible Heritage Home".
- ^ Pelly, Lewis (1879). The Miracle Play of Hasan and Husain (İngilizce). W. H. Allen and Co. s. III. ISBN 978-1-0152-8641-2.
- ^ Chelkowski, Peter J. (1979). Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran (İngilizce). New York University. s. XV. ISBN 0-8147-1375-0.
- ^ Chelkowski, Peter (2003). "Time Out of Memory: Ta'ziyeh, the Total Drama". Asia Society. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017.
- ^ Beeman, William O. "Theatre History #27: Learning about Ta'Ziyeh with Dr. William O. Beeman." Audio Blog Post. Theatre History. HowlRound. 27 Mar 2017.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- William O. Beeman, Iranian Performance Traditions, Costa Mesa, CA: 2011
- Bahram Bezae'i, Namayesh dar Iran, Tehran: 1345/1966
- Peter Chelkowski, Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran, New York 1979
- Willem Floor, Theatre in Iran, Washington, D.C.: 2005
- Aleksander Chodźko, Théâtre persan, choix de Téaziés ou drames traduits pour la première fois de persan par A. Chodźko, Paris 1878.
- Ahatanhel Krymsky, Pers’kyj teatr, Kyjiw, 1925.
- Davoud Monchi-Zadeh, Taʿziya : Das persische Passionsspiel, mit teilweiser Übersetzung der von Litten gesammelten Stücke, Stockholm: Skrifter utgivna av K. Humanistiska Vetenskapssamfundet I Uppsala, 1967