Tarkan (unvan)
Tarkan, Türklerde ve Moğollarda demirci, demir ustası ve aynı zamanda devlet görevlisi veya savaşçı/asker demektir. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde generallere verilen ad. Tarhan, Targan, Dargan, Darkan olarak da söylenir. Tarkanların, toplumda saygın bir konumu vardır. Hatta zaman zaman Türk ve Moğol devletlerinde tarkanlar vergi dışı tutulmuşlardır.[1] O kadar ki, tarkanlık yüksek bir ünvandır.[2] Sezgin Burak tarafından oluşturulmuş Tarkan adlı bir Hun savaşçısının çizgi öyküleri 1967 yılında yayınlanmaya başlamış ve özgün bir karakter haline gelmiş, daha sonra da filmleri çevrilmiştir. Bu öyküler pek çok kültürel unsuru bünyesinde barındırmıştır. Örneğin kahramanın yanında dolaşan bir kurdu vardır ve onun ayrılmaz bir arkadaşıdır.Bir kurt tarafından büyütülür. Ailesini katleden Alan Kralı Kostok'tan intikam alır. Atilla Han’ın fedaisi ve ona hizmet bir savaşçı olarak görünür. Gülmeyen yüzü, hedefinden şaşmayan kişiliği, cesurluğu, iyi silah kullanması öykülerde hep öne çıkar. Avrupa mitolojisindeki motiflerden zaman zaman yararlanılır. Örneğin dünya egemenliğini simgeleyen Marsın Kılıcını arar. Vikingler ile savaşır. Çinliler Tarkan’ın peşinden Avrupanın içlerine kadar gelir onu takip ederler. Roma askerleri dövüşür. Kendisinin Hun Türkü olduğunu ara sıra vurgular. 1969 yılında ilk Tarkan filmi Mars'ın Kılıcı, daha sonra Gümüş Eyer, Viking Kanı, Altın Madalyon ve Güçlü Kahraman maceraları sinemaya aktarılmıştır.
Türklerde tarkanların adını taşıyan Darhan adlı bir savaşçı/demirci tanrısı bile vardır.[3] Manas Han, demircisine Darkan ünvanıyla seslenir. Manasın kendisi de zaman zaman Darkana benzetilir.
Etimoloji
değiştir(Tar/Dar) kökünden türemiştir. Eski Altaycada ve Eski Moğolcada yaymak, germek anlamları içeren bir köktür. Aynı zamanda saldırmak anlamını da içerir. Tarkan/Tarhan Türk-Moğol devletlerinde ayrıcalık tanınmış kişileri de ifade etmek için kullanılır. Moğolcada Usta şeklinde bir anlam genişlemesine uğramıştır. Türk kelimesiyle de bağlantılı olduğu öne sürülür.
Önemli Tarkanlar
değiştir- Yenisey Kırgız Kağanlığının askeri lideri Alp Sol Tepek
- İkinci Türk Kağanlığı Genel Komutanı Tonyukuk
- Kül Tigin, İkinci Türk Kağanlığının Tigin'i
- Köl Çor, Türgeş Kağanı
- Tun Baga Tarkan, Uygur Kağanlığının dördüncü Kağanı
- Çorpan Tarkan, Hazar komutanı
- Mirza Ghazi Beg, Tarkan Hanedanı Hükümdarı, Sind
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Türkçe İnsan Adları, Orhan Güdül Kutalmış ("Tarhan", "Tarkan")" (PDF). 31 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
- ^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 70)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |