Tazminat

Tazminat, hukuka aykırı bir eylem sonucunda meydana gelen maddi veya manevi zarara karşılık olarak ödenen bedel, zarar ödencesidir. Tazminat zararların giderilmesini amacıyla sorumlu tarafından zarar görene ödenen veya mahkeme tarafından ödenmesine karar verilen parasal veya bir değer veya edimdir. Mahkemelerce kişilik haklarının uğradığı zararları gidermek için manevi tazminat, hukuka aykırı eylem nedeniyle mal varlığında yaşanan eksilmeleri karşılamak üzere maddi tazminat veya bir hukuka aykırı eylemin yarattığı düşünülen tüm zararın ödetilmesi amacıyla cezalandırıcı tazminat ödenmesine karar verilebilir.

Tazminatın ortaya çıkışı

Tazminat, bir kimsenin haksız fiil nedeniyle kendi kusuruyla neden olduğu zararı ödeme yükümlülüğüdür. Tazminat kendiliğinden doğan bir borçtur. Borçlar Hukuku’nun bir sonucudur. Eksiltilen şeyi yerine koymaktır. (Tazminat kesinlikle bir ceza değildir!) Haksız Fiil: Bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranmaktır. Karşı tarafa yapılan haksızlıktır. Karşıdakine verilen bir zararla ortaya çıkar. Örneğin alınan arabanın tekerini patlatan kişinin tamir ettirmek borcu doğmuştur.

- Haksız Fiil bazen suç değildir. Ör: Bir çocuk yanlışlıkla cam kırdığı için hapse atılmaz ama velisi kırılan camı ödemek zorundadır.

- Haksız Fiil bazen aynı zamanda suç davranışıyla birleşir. Ör: Bir kişinin bilerek kolunu kırmak darp suçudur ama ameliyat masraflarını ödemek gerekirse aynı zamanda bir haksız fiildir. Mağdur olan taraf hem ceza davası açılması için suç duyurusunda bulunabilir, hem de tazminat davası açabilir. Bunlardan ikisini birden veya herhangi birisini tercih edebileceği gibi, isterse ikisini de açmayabilir. Tercih tamamen kendisine bırakılmıştır. Tazminat eksilen şeyi yerine koymak olduğu için bazen alınan şeyi veya eşdeğerini geri vermek veya bozulan şeyi bizzat tamir etmek, hatta bazen özür dilemek bile tazminat sayılabilir. Mahkeme kararıyla kişinin sözlü, yazılı veya pano ya da basın yoluyla özür dilemesi istenebilir.

Tazminatın borçlusunun özelliğine göre farklı yargı mercilerine başvurmak gerekir. Örneğin kişilerin kendi aralarındaki tazminatı gerektiren uyuşmazlıklar için hukuk mahkemelerinde dava açılması gerekirken, devletin yol açtığı zararlar için idare mahkemelerinde tam yargı davası açılması gerekir. Bazı hallerde ceza mahkemeleri de haksız arama veya el koymadan kaynaklanan zararlar için tazminata karar verebilir.

Tazminat Türleri

- Maddi Tazminat: Verilen somut bir zararın giderilmesidir. Ör: Sahip olunan bir hayvanın komşu bahçeye verdiği zararın onarılması.

- Manevi Tazminat: Bir başkasının ruhsal ve psikolojik bütünlüğüne, onur, şeref ve haysiyetine, kişilik haklarına verilen zarar nedeniyle ortaya çıkan zararın manevi olarak düzeltilmesidir. Ör: Hakaret, kişisel görüntülerin yayınlanması, küçük düşürücü yayın gibi. Bazen manevi hasar büyük olduğu için özür, geri çekme, düzeltme gibi uygulamalar yeterli görülmeyip karşı tarafa manevi tatmin sağlamak amacıyla para şeklinde bir tazminat ödettirilebilir. Ancak yine de bu bir ceza değildir ve cezalandırma (hatta caydırma) amacı gütmez.

• Bazen tazminat hakkı, sözleşmeye uyulmaması nedeniyle ortaya çıkar, örneği malın zamanında teslim edilmemesi nedeniyle uğranılan zararın giderilmesi. Sözleşmeye madde koyularak, böyle bir durumda ödenecek tazminatın ne olacağı önceden de kararlaştırılabilir.

Tazminat ve Ceza Farkı

Ceza	Tazminat
Ceza Kanunu	Borçlar Kanunu
Ceza Mahkemesi: Asliye Ceza, Ağır Ceza	Hukuk Mahkemesi: Sulh Hukuk, Asliye Hukuk
Para Cezası Devlete ödenir.	Para karşı taraftaki kişiye verilir.
Zamanaşımı: 8 yıl	Zamanaşımı: 1 yıl
Milletvekillerine dokunulmazlıkları kaldırılmadan Ceza Davası açılamaz.	Milletvekillerine dokunulmazlıkları kaldırılmadan da Tazminat Davası açılabilir.

Kaynakça

• ÇELİK, Ahmet Çelik: 6100 Sayılı Hukuk Yargılama Yasası’na Göre Tazminat ve Alacak Davaları Açılması Ve İzlenmesi, 2. Baskı, Ankara 2012.
• ERTAŞ, Şeref: Manevi Tazminatın Hukuki Niteliği ve Miktarının Tespiti, Prof. Dr. İlhan E. Postacıoğlu’na Armağan, İstanbul 1990, s. 65-111.
• GÖKCAN, Hasan Tahsin: Haksız Fiil Hukuku ve Maddi- Manevi Tazminat Davaları, 1. Baskı, Ankara 2008.
• İYİMAYA, Ahmet: Sorumluluk Ve Tazminat Hukuku Sorunları, Ankara 1990.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2012.
• KILIÇOĞLU, Mustafa: Tazminat Hukuku, 6. Baskı, Ankara 2016.
• ORHUNÖZ, Ergun: Tazminat Davalarında (Ölüm ve Bedeni Zararlar) Uygulama Sorunları, Ankara 2000.
• ÖZTAN, Bilge: Medeni Hukukun Temel Kavramları, 32. Bası, Ankara 2010.
• PEKCANITEZ, Hakan: Manevi Tazminat Alacakları Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilir Mi?, Medeni Usul Ve İcra İflas Hukuku Dergisi, Y.2015/1, C.11, S.30, s. 21-41. (Makale)